Văn hóa làng quê

Hiếm có vùng đất nào trên đất nước ta có nghề dệt đũi được bảo tồn, phát triển đến ngày nay như tại xã Nam Cao (huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình). Trải qua hơn 400 năm từ khi hình thành, dù có lúc thăng, lúc trầm nhưng người dân làng nghề truyền thống này vẫn trân quý, gìn giữ tinh hoa đất nghề của cha ông để lại.

Tiếng kèn tây (kèn đồng) du dương, trầm bổng từ lâu đã trở nên thân thuộc với không gian sinh hoạt ở làng Phạm Pháo, xã Hải Minh, huyện Hải Hậu (Nam Định). Khách phương xa có lẽ sẽ bất ngờ khi biết rằng, làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ này lại là nơi sản xuất và sửa chữa kèn tây duy nhất trên cả nước.

Huyện Vĩnh Tường đang đứng trước cơ hội phát triển mới trong bối cảnh tỉnh Vĩnh Phúc đẩy mạnh đô thị hóa, hình thành cực tăng trưởng phía nam của tỉnh, liên kết với khu vực phía tây Thành phố Hà Nội và phía đông tỉnh Phú Thọ.

Đình Trà Cổ tọa lạc ở khu Nam Thọ, phường Trà Cổ, thành phố Móng Cái (Quảng Ninh) là một trong những ngôi đình có nguồn gốc và mang đậm dấu ấn của nền văn hóa Đồng bằng Bắc Bộ, hội tụ nét đặc trưng riêng của nền văn hóa Việt, góp phần hình thành nên cộng đồng làng xã dân cư ven biển.

Trong 6 ngày nghỉ Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 (từ ngày 28 tháng Chạp đến ngày mồng 4 tháng Giêng), Ninh Bình đón 417.315 lượt khách, trong đó có 85.288 lượt khách quốc tế. Đáng chú ý, ngoài những khu danh thắng nổi tiếng thì các hoạt động văn hóa truyền thống được các khu du lịch tổ chức đã thu hút được lượng khách tăng đột biến đến vui chơi và trải nghiệm.

Theo sử sách, mùa xuân năm Đinh Hợi (tức năm 987), vua Lê Đại Hành đã chọn vùng đất Đọi Sơn để tổ chức lễ Tịch điền, nhằm khuyến khích, nhắc nhở thần dân coi trọng, chăm lo sản xuất nông nghiệp - cái gốc của sự ấm no, hạnh phúc. Noi theo tiền nhân, năm 2009, Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn (xã Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam) đã được phục dựng ngay trên khu ruộng dưới chân núi Đọi mà xưa kia Vua Lê Đại Hành đã đi những sá cày đầu xuân cho nhân dân vào vụ mới.

Lễ hội thu hoạch hành, tỏi gắn liền với những câu chuyện về lịch sử, văn hóa là tiền đề để thị xã Kinh Môn, tỉnh Hải Dương phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn. Đây cũng là cơ hội để “thủ phủ” hành, tỏi lớn nhất cả nước giới thiệu và quảng bá các sản phẩm hành, tỏi nổi tiếng của địa phương.

Chợ phiên vùng cao là hoạt động không thể thiếu và riêng có của đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng cao Quảng Ninh. Chợ phiên không chỉ là nơi giao lưu, trao đổi hàng hóa, mà còn là nơi hội tụ, gặp gỡ và giao lưu của đồng bào các dân tộc sinh sống quanh vùng vào những dịp cuối tuần và cuối năm, tạo nên một nét văn hóa đặc sắc với không gian rực rỡ sắc màu nơi núi rừng Ðông Bắc.

Làng nghề đúc đồng truyền thống Ngũ Xã từng là một trong bốn làng nghề tinh hoa bậc nhất của Kinh thành Thăng Long-Hà Nội, nhưng giờ đây, người dân làng Ngũ Xã không còn mấy người theo nghề. Sinh ra và lớn lên tại làng nghề đúc đồng truyền thống, nghệ nhân Nguyễn Văn Ứng (sinh năm 1949) luôn canh cánh trong lòng nỗi lo một ngày nghề đúc đồng sẽ bị mai một.

Tháng 12/2023, những người yêu mến, gắn bó với loại hình nghệ thuật truyền thống dân gian ca trù tại Bắc Ninh đón nhận niềm vui liên tiếp khi Câu lạc bộ Ca trù của tỉnh chính thức được thành lập. Trước đó, Hội đồng nhân dân tỉnh đã thông qua nghị quyết hỗ trợ kinh phí hoạt động đối với các câu lạc bộ loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian truyền thống, trong đó có ca trù.

Hằng năm, vào hai ngày 18 và 19 tháng Giêng, tại xã Thúc Kháng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương lại diễn ra Lễ hội Xuân độc đáo gắn liền với giỗ tổ nghề vàng, bạc Châu Khê.

Festival Ninh Bình-Tràng An năm 2023, diễn ra từ ngày 26-31/12/2023 đã để lại cho người dân và du khách những tình cảm hết sức đặc biệt. Điểm nhấn là chương trình nghệ thuật tại đêm khai mạc được tỉnh Ninh Bình dàn dựng rất công phu và đầy tính nghệ thuật. Các vở diễn thực cảnh lần đầu tiên được tổ chức trong không gian huyền ảo của Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An.

Theo dòng chảy của quá trình phát triển và đô thị hóa nông thôn, những hình ảnh thân thương, xưa cũ của nếp nhà làng quê Bắc Bộ đang dần mai một. Ðể gìn giữ cho muôn đời sau, Bảo tàng Ðồng quê, xã Giao Thịnh, huyện Giao Thủy (Nam Ðịnh) ra đời bằng tâm huyết của một cặp vợ chồng đã ở tuổi thất thập.

Tục thờ Bàn Vương và Lễ hội Bàn Vương là một lễ hội cổ truyền quan trọng trong đời sống tâm linh của người Dao ở huyện Ba Chẽ nói riêng và người Dao ở Quảng Ninh nói chung.

Bao đời nay, làng Phú Hạnh (xã Thượng Trưng, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc) nức tiếng gần xa với các loại bánh đúc, bánh hòn, bánh tẻ, bánh giầy. Bánh quê đã trở thành sản phẩm gắn kết cộng đồng, thành nỗi nhớ của người đi xa.

Về miền Kinh Bắc, mọi người có thể được đắm chìm trong những làn điệu quan họ đằm thắm. Quan họ đã có những giai đoạn thăng trầm, nhưng giờ đã thấm sâu vào đời sống người dân Bắc Ninh-Kinh Bắc.

Huyện Kiến Thụy (thành phố Hải Phòng), miền trầm tích Dương Kinh một thuở của Vương triều nhà Mạc (thế kỷ 16), là nơi ẩn chứa nhiều di tích lịch sử văn hóa gắn với quá trình tạo lập, khai khẩn và dựng xây cuộc sống của các thế hệ người dân từ hàng nghìn năm qua. Trong số đó, di tích đền Mõ cùng cây gạo hơn 700 năm tuổi gắn với nhiều giai thoại linh thiêng như một chứng tích lưu dấu lịch sử khai phá, phát triển của mảnh đất này đang là điểm đến thu hút người dân và du khách thập phương.

Xã Ðại Dực, huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh có bảy dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó người Sán Chỉ (Sán Chay) chiếm hơn 80%. Nơi đây, cảnh quan thiên nhiên cũng rất ưu đãi, với hệ thống ruộng bậc thang, khe suối, thác nước phong phú, đa dạng, là cơ hội để địa phương phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái.

Hà Nam là vùng đất có bề dày về lịch sử, văn hóa. Từ thời tiền sử, cách ngày nay hàng chục nghìn năm, ở vùng đất này đã có sự phát triển nội tại và giao thoa, tiếp nối của văn hóa Hòa Bình, qua các văn hóa hậu kỳ đá mới đến hội tụ ở đỉnh cao văn hóa Ðông Sơn.

Trong không gian xanh thẳm ở xã Hoàng Hoa Thám, thành phố Chí Linh (Hải Dương), ẩn hiện trên dãy Tam Ban là một ngôi chùa cổ, đó là quần thể chùa Thanh Mai, một trong những công trình kiến trúc độc đáo của Thiền phái Trúc Lâm Việt Nam giữa núi rừng hùng vĩ.

Khu di tích quốc gia đặc biệt Đền thờ Danh nhân văn hóa Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm tại xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng là nơi khắc họa cuộc đời, sự nghiệp của ông, người được ví như ngôi sao sáng trên bầu trời đất Việt ở thế kỷ XVI. Đây còn là nơi lưu giữ, truyền bá và tôn vinh truyền thống hiếu học của thành phố Cảng.

Thực tế ở tỉnh Ninh Bình cho thấy, mạch nguồn văn hóa làng quê không ngừng tuôn chảy, được bảo tồn, phát huy mạnh mẽ, xây nên môi trường văn hóa lành mạnh, tiên tiến, đậm đà bản sắc vùng đất Cố đô. Trên cơ sở đó, tỉnh vừa bảo tồn văn hóa truyền thống, vừa xây dựng được sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng của từng vùng miền, giúp người dân nâng cao chất lượng cuộc sống.

Phát huy thế mạnh là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc, riêng có của đồng bào các dân tộc thiểu số, những năm qua, huyện miền núi Tiên Yên nỗ lực đưa văn hóa bản địa trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, mang sắc thái riêng của các dân tộc ở vùng đất ngã ba sông. Sự độc đáo của Tuần Văn hóa-Thể thao các dân tộc vùng Ðông Bắc tỉnh Quảng Ninh để lại ấn tượng khó phai đối với nhân dân và du khách trong nước và quốc tế.

Tỉnh Hà Nam có số lượng di tích khá lớn, đa dạng về loại hình, phân bổ rộng khắp trên toàn địa bàn. Di tích được Nhà nước xếp hạng, cơ bản đã được bảo tồn và phát huy tốt giá trị.

Sau hơn 14 năm dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, tỉnh Bắc Ninh đã và đang thực hiện có hiệu quả nhiều chương trình, hoạt động nhằm tôn vinh, bảo tồn, phát triển và lan tỏa các giá trị của những làn điệu Quan họ Bắc Ninh trong cuộc sống đương đại. Một trong những giải pháp quan trọng góp phần vào kết quả chung ấy là sự đa dạng các hình thức diễn xướng, để quan họ đến gần hơn với mỗi người dân, cũng như du khách trong và ngoài nước…

Hát Then là di sản văn hóa phi vật thể độc đáo của người Tày nói chung, huyện Bình Liêu (Quảng Ninh) nói riêng và được thể hiện thông qua hình thức ca hát thực hiện trong các nghi lễ tôn giáo của người Tày, có giai điệu, tiết tấu, nhịp phách rõ ràng, khi hát bao giờ cũng kèm theo tính tẩu và chùm xóc nhạc. Trải qua thăng trầm của lịch sử và thời gian, hát Then vẫn tồn tại trong đời sống văn hóa của người Tày như một minh chứng cho sức sống và bản sắc văn hóa dân tộc.

Văn miếu Xích Đằng được biết đến là một di tích quan trọng thuộc quần thể di tích Phố Hiến, tại phường Lam Sơn, thành phố Hưng Yên (Hưng Yên). Với gần 400 năm tồn tại, ghi danh 161 vị đỗ đại khoa của trấn Sơn Nam thượng, Văn miếu Xích Đằng đã trở thành biểu tượng cho nền văn hiến và tinh thần hiếu học của mảnh đất Phố Hiến khi xưa.

“Dù ai buôn đâu bán đâu/Mồng chín tháng tám chọi trâu thì về”- câu ca cổ lưu truyền từ bao đời nay trong văn hóa cộng đồng của cư dân miền biển các địa phương phía bắc như mời gọi mọi người đến tham dự lễ hội truyền thống độc đáo của người dân vạn chài vùng biển Đồ Sơn - Lễ hội chọi trâu.

Dù được thành lập bởi một số cá nhân và chỉ là một “thư viện làng”, nhưng Thư viện Dương Liễu (thôn Thống Nhất, xã Dương Liễu, huyện Hoài Ðức, Hà Nội) có tới hơn mười nghìn đầu sách. Với số lượng sách và các hoạt động ngoại khóa phong phú, thư viện thu hút được đông đảo người dân, từ người già đến trẻ nhỏ. Nơi đây vừa cung cấp kiến thức cho cộng đồng, vừa góp phần “kéo” trẻ em khỏi những trò chơi điện tử, hay những trò vui thiếu lành mạnh khác.

Cứ vào dịp tháng 3 âm lịch hằng năm, người dân Thanh Cương (thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương) lại tưng bừng mở Lễ hội đền Sượt. Trong lễ hội có nhiều nghi lễ, trong đó có tục đánh Bệt (đánh hổ), một trò diễn dân gian mang tinh thần thượng võ, phản ánh cuộc chiến giữa cái thiện và cái ác vô cùng hấp dẫn.