Những ai từng ngắm bộ đèn giấy 3D về phố cổ Hà Nội của Duy không thể không ngạc nhiên. Như chiếc đèn giấy Mùa thu Hà Nội khắc họa hình ảnh những người bán hàng rong trên phố. Một chiếc cổng vòm, bên dưới có hình ảnh người gánh hàng rong. Một nhân vật khác, người bán hoa đang dắt chiếc xe đạp chở hoa trên phố. Bên chiếc cổng vòm ấy, một cây bàng nghiêng mình, phô ra những cành gầy guộc. Phía xa xa là hình ảnh người đi bộ, người đi xe đạp... Những hàng dây điện chắn ngang đường, những ban-công thò thụt... Một tác phẩm không cố "chọn" ra một góc nhìn hoàn hảo về Hà Nội nhưng lại thu hút bởi sự chân thật, dung dị và thân quen. Và nghệ thuật đèn giấy, lại tạo ra sự phối hợp ăn ý với chủ đề đến lạ lùng. Khung cảnh, rồi nhân vật đều được cắt ra từ giấy, không rõ từng chi tiết nhỏ như hội họa. Ánh đèn vàng sậm từ phía sau làm bóng nhân vật nổi lên. Cũng chính ánh đèn ấy, làm người ta liên tưởng đó là Hà Nội trong buổi rạng đông, hay trong ánh nắng vàng vọt lúc xế chiều. Một Hà Nội đầy trầm tư, đầy cảm xúc. Ðến giờ, Duy đã có bộ sưu tập hàng chục bộ đèn giấy 3D về Hà Nội như thế.
Duy sinh năm 1996, còn rất trẻ, nhưng nhiều người ngạc nhiên về độ "sâu" của tác phẩm mà anh tạo ra. Thông thường, những chiếc đèn giấy đó thường được gọi là sản phẩm thủ công mỹ nghệ, làm ra bởi sự khéo léo của bàn tay con người, nhưng được sản xuất hàng loạt. Còn với Duy, đó là tác phẩm. Bởi anh hạn chế sản xuất hàng loạt. Thậm chí, nhiều tác phẩm ưa thích, anh chỉ làm độc bản. Duy vốn học tại Trường cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội. Trong quá trình học, anh biết đến nghệ thuật cắt giấy kirigami của Nhật Bản. Ðó là môn nghệ thuật hết sức thú vị. Tuy nhiên, khi tiếp xúc với môn nghệ thuật này, cộng với những kiến thức về mỹ thuật khác thu nhặt được, Duy đã nghĩ đến những sản phẩm khác, sáng tạo hơn. Chẳng hạn như anh nghĩ đến những chiếc đèn kéo quân vốn là niềm mơ ước của mình hồi bé, rồi nghĩ đến việc kết hợp nghệ thuật cắt giấy của Nhật, nghệ thuật rối bóng của một số nước. Kết quả là chiếc đèn cắt giấy ra đời. Chiếc đèn được đặt ở lớp trong cùng. Những lớp khung cảnh, nhân vật khác nhau lần lượt được đặt ở bên ngoài, tùy theo dụng ý của tác giả, tùy theo độ sâu của tác phẩm. Khi đèn bật lên, khung cảnh, nhân vật sẽ hiện lên trên nền sáng của đèn. Mức độ sáng tối của từng khuôn hình cũng được điều chỉnh sao cho phù hợp.
Hình dung ra được cách làm, Duy bắt tay vào thực tế làm sản phẩm. Mỗi mảnh giấy bé li ti chỉ vài cm2 được cắt, trổ rồi ghép thành các hình khác nhau. Những tác phẩm đó thậm chí còn làm ảnh hưởng thị lực của anh, nhưng đam mê cho nên anh cảm thấy không thể ngừng lại. Sau cắt dán, công đoạn tiếp theo là lắp ráp bên trong hộp đèn, kèm theo công tắc. Duy suýt ồ lên vì ngạc nhiên khi qua ánh sáng làm nổi lên các nhân vật khác nhau, những lớp lang khác nhau. Có những khung cảnh tạo ra huyền bí như một câu chuyện cổ tích. Có những lúc nhân vật lại rạng rỡ trong một không gian sắc màu. Duy chia sẻ: "Mỗi tác phẩm đèn giấy nghệ thuật hoàn thành, ít nhất trải qua 5 công đoạn: Tìm ý tưởng thiết kế, tách lớp-chia bản phác thảo thành nhiều lớp xa-gần, sáng-tối khác nhau, cắt khắc bản vẽ, lắp ghép và gia cố khung sản phẩm. Công đoạn cuối cùng là phối mầu kiểm tra độ xuyên sáng của tác phẩm bằng đèn led. Thời gian đầu, em phải mất khoảng một tháng từ thiết kế đến hoàn thiện mới ra được một tác phẩm. Có những hôm, em ngồi gần như liên tục cả chục tiếng đồng hồ mỗi ngày để làm các tác phẩm".
Những bức tranh-đèn đầu tiên Duy tạo ra chủ yếu là các nhân vật hoạt hình. Nhưng không lâu sau đó, anh đã nghĩ đến đưa những câu chuyện văn hóa vào loại hình nghệ thuật của mình. "Với em, ký ức cuộc sống chính là nguyên liệu để làm ra các tác phẩm", Duy chia sẻ. Sinh ra, lớn lên ở Hữu Bằng (huyện Thạch Thất), nên một trong những bộ sản phẩm Duy ưng ý nhất là Ký ức tuổi thơ, gồm 10 sản phẩm khác nhau. Ðó là bức tranh về lũ trẻ đi úp cá, chạy thả diều, hay khung cảnh ngôi nhà ngói êm đềm của vùng đất xứ Ðoài... Về phố cổ Hà Nội, mảng đề tài Duy yêu thích là cuộc sống bình dị, là những người bán hàng rong, hay phố đường tàu... Sản phẩm của anh được thị trường hấp thụ rất tốt, bởi sự độc đáo và chiều sâu văn hóa trong đó. Với Duy, mỗi tác phẩm là một câu chuyện. Ðó không phải chiếc đèn bình thường, mà nếu khách hàng không cảm nhận được câu chuyện trong tác phẩm anh coi như thất bại. Mới qua bốn năm, nhưng Duy đã định hình như một người tiên phong trong lĩnh vực nghệ thuật mới mẻ này. Giờ, anh còn ra nhiều bộ sản phẩm về đất nước, con người Việt Nam, lịch sử Việt Nam... để quảng bá thêm hình ảnh, văn hóa Hà Nội, văn hóa Việt Nam với cộng đồng.
GIANG NAM
