Mùa Trung thu năm nay, niềm vui của các em nhỏ được nhân lên khi nhiều cơ quan, đơn vị tổ chức các hoạt động giới thiệu các giá trị văn hóa truyền thống của Tết Trung thu cho cộng đồng, từ những đồ chơi, mâm cỗ cho đến những trò chơi dân gian xưa. Những hoạt động này còn khiến người lớn được sống lại ký ức tuổi thơ.

“Rước đèn ông sao, sao năm cánh tươi màu…” những câu hát trong trẻo vọng ra từ Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ (50 Đào Duy Từ, Hoàn Kiếm, Hà Nội), nơi đang diễn ra các hoạt động đón Tết Trung thu 2023 đã làm cho bao người lớn tuổi cũng phải náo nức.

Đã có những khoảng thời gian, các loại đèn nhấp nháy xanh đỏ rẻ tiền nhập lậu thống trị thị trường đồ chơi trung thu dành cho trẻ em. Nhưng giờ, ngày càng có nhiều người, đặc biệt là các bạn trẻ đã tìm tòi, phục chế những mẫu đèn truyền thống cổ xưa. Trong đó có những mẫu đòi hỏi sự công phu, tỉ mỉ, cầu kỳ như: đèn cá chép, đèn long ngư, đèn con cua… Mẫu đèn xưa được thêm những chi tiết mới trở nên tinh tế hơn.

Trung thu đầu tiên sau Ngày Độc lập, các em thiếu nhi đã nhận được (đến) 2 bức thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh với lòng yêu thương vô hạn, nhiều hơn tất cả những Trung thu sau đó. Điều này đặc biệt nhưng không bất ngờ “vì Già Hồ rất yêu mến các em”.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho các cháu thiếu niên, nhi đồng. Dịp Trung thu đầu tiên của nước Việt Nam độc lập năm 1945, Bác đã viết liền hai bức thư gửi các cháu. Và Trung thu những năm sau đó, Người luôn gửi thư cho thiếu nhi, trong những lá thư ấy, có cả những vần thơ Bác viết riêng cho các cháu. Cùng đọc lại những vần thơ chứa chan tình yêu bao la của Bác dành cho con trẻ trong những lá thư Người gửi các cháu mỗi dịp Tết Trung thu.

Mâm cỗ trông trăng là phần quan trọng nhất trong chuẩn bị Tết Trung thu của mỗi gia đình. Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, mâm cỗ Trung thu của thế kỷ 21 đã có thêm nhiều cái mới, nhưng những yếu tố cơ bản, truyền thống vẫn còn được các gia đình giữ gìn nguyên vẹn.

Trải qua sự biến thiên của dòng chảy lịch sử, Tết Trung thu đã có những biến đổi để phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh xã hội của từng giai đoạn. Cho đến nay, ít nhất, những điều cơ bản nhất của Trung thu vẫn tồn tại và được lưu giữ.

Trong dịp Tết Trung thu, các gia đình hay cộng đồng cũng có những nghi thức, tục lệ sinh hoạt truyền thống, luôn luôn là từ trong gia đình trước rồi mới ra ngoài cộng đồng

Trong sách sử chính thống hoặc tư liệu, tài liệu sử để lại, chưa có thông tin nào xác định rõ nguồn gốc của Trung thu, hay còn gọi là Tết trông trăng. Chỉ biết rằng, Tết Trung thu từ rất lâu rồi không những là ngày Tết của trẻ em, mà còn là dịp thưởng thức những sản vật của mùa thu đang vào độ ngon nhất trong năm, trổ tài nấu nướng, trang trí, và cũng là lúc cả gia đình quần tụ, đoàn viên, như hình ảnh mặt trăng tròn vành vạnh.

Tết Trung thu không thể thiếu được mâm ngũ quả. Ngũ quả là 5 loại quả, thường không thể thiếu những thức quả mùa thu đặc trưng như chuối, bưởi, bòng, na, hồng đỏ, hồng ngâm, thị…. Mâm ngũ quả thường bày cùng với bánh Trung thu, các con vật hoặc hoa lá được tỉa từ trái cây hay một số loại củ như cà rốt, củ cải, đu đủ xanh… Có nhà cầu kỳ bày thêm đĩa cốm đặt trên lá sen.

Linh hồn của mâm cỗ Trung thu là bánh nướng và bánh dẻo, còn gọi là bánh mặt trăng. Ngày nay, với những quan niệm hiện đại về sức khỏe dinh dưỡng, bánh nướng và bánh dẻo có vẻ như không được ưu tiên trong việc ăn uống, nhưng vẫn là thành phần quan trọng, không thể thiếu được trong mâm cỗ Trung thu.

Đồ chơi Trung thu phổ biến có hai loại là hàng thủ công sản xuất để bán và đồ chơi tự làm. Đồ chơi thủ công gồm các loại đèn, mặt nạ, đầu sư tử, ông tiến sĩ giấy, ông đánh gậy, đồ chơi bằng sắt tây… Đồ chơi tự tạo gồm nhiều loại, từ đơn giản như chiếc ống phốc, đồ chơi gấp giấy cho đến cầu kỳ một chút như đèn ông sao tự chẻ nan làm khung, tự dán giấy, các loại đèn lồng xếp giấy hoặc tự tạo bằng bìa, vỏ lon.

Không biết tự bao giờ, hình ảnh ông trăng đã xuất hiện trong các bài đồng dao của người Việt Nam. Những bài đồng dao ấy, khi thì là những bài hát ru của bà, của mẹ, khi lại xuất hiện trong những trò chơi dân gian của con trẻ...

Cứ sát dịp Trung thu, con đường nhỏ dẫn vào thôn Thượng Cung (xã Tiền Phong, huyện Thường Tín, Hà Nội), nơi có nghề mộc lâu đời nổi tiếng lại nhộn nhịp hẳn lên khi người dân, doanh nghiệp từ nhiều nơi tìm đến nhà ông Trần Văn Bản mua khuôn bánh. Ông là người duy nhất trong thôn, cũng là thợ mộc hiếm hoi trên cả nước đến nay vẫn gắn bó với nghề làm khuôn bánh trung thu truyền thống.

Làng Ông Hảo (xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên) từ lâu đã được coi là "thủ phủ" của đồ chơi Trung thu truyền thống. Mỗi năm cứ đến dịp Trung thu, cả làng lại tất bật sản xuất những món đồ chơi vốn đã gắn liền với tuổi thơ ấu của bao thế hệ trẻ em Việt Nam.

Trung thu năm nay gặp mùa dịch dã. Tiết Thu vẫn dịu, trời Thu vẫn xanh, gió Thu vẫn mát… nhưng không có những buổi hội đêm Rằm đông đảo lung linh. Tết Trung thu trong giãn cách, lũ trẻ không được ra đường theo bố mẹ đi mua sắm đồ chơi, không được xem múa sư tử đi rong ngoài phố, không có những chương trình phá cỗ trông trăng vui với bạn bè...

Nhân dịp kỷ niệm 133 năm Ngày sinh Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng (20/8/1888 - 20/8/2021), chúng tôi xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc Thư Bác Tôn gửi các cháu thiếu niên và nhi đồng nhân dịp Tết Trung thu năm 1975.

Ðèn ông sao, đèn con thỏ, đèn cù… đã trở lại các quầy hàng, bên mâm cỗ trông trăng của trẻ nhỏ thay cho những chiếc đèn nhựa nhấp nháy xanh đỏ. Nhưng với nhà nghiên cứu Trịnh Bách, thế vẫn là chưa đủ. Thương lũ trẻ hôm nay không được biết đến nét đẹp Trung thu xưa, ông ngược xuôi trong nam, ngoài bắc, tìm kiếm các nghệ nhân, để đem cái lung linh của ánh đèn Trung thu xưa trở về…

Trong thiên phóng sự tháng Tám “Sáng, Mê” đăng trên tuần báo Tiểu thuyết thứ Bảy năm 1949, nhà văn Vũ Bằng có thuật lại quang cảnh sau: “Từ đầu tháng, những hàng bánh Trung thu không còn thiếu một cách quảng cáo gì mà không đem ra dùng. Báo chí. Truyền thanh bươm bướm”. Các nhà buôn xưa đã hăm hở “quảng cáo”, “PR” cho nhãn hiệu bánh của mình.

Trước mỗi dịp Tết Trung thu khoảng vài tháng, những người thợ thủ công của nhiều làng nghề chung quanh Hà Nội lại háo hức chuẩn bị nguyên liệu, dụng cụ làm đồ chơi Trung thu. Không chỉ để kiếm chút mưu sinh, họ còn mang một trọng trách vô hình là gìn giữ di sản tinh thần được trao truyền qua nhiều thế hệ. Một trọng trách mà chính họ cũng không hề nhận ra, chỉ biết nhẫn nại làm và lấy niềm vui con trẻ làm niềm hạnh phúc của mình

Tết Trung thu gắn với văn minh nông nghiệp lúa nước. Từ xa xưa, khi trời vào thu, người dân thường tổ chức lễ hội cầu mùa, vui chơi, ca hát. Hình ảnh Trung thu của người Việt thể hiện qua họa tiết trên trống đồng Ngọc Lũ. Tết Trung thu còn được ghi nhận tổ chức từ đầu thế kỷ thứ 12, dưới thời Lý, với các tiết mục như rước đèn, múa rối nước, đua thuyền…

Trong không gian ấm cúng, hoài cổ mà “Nhà của thời thơ ấu” (280/10 Cách mạng Tháng Tám, phường 10, quận 3) tạo ra, nhiều bạn trẻ tại TP Hồ Chí Minh đã được tận hưởng một Tết Trung thu xưa đúng nghĩa với các hoạt động thú vị.

NDĐT – Từ bao đời nay, dẫu có trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, của xã hội, cho dù điều kiện sống có những lúc vô cùng khó khăn, thì những mâm cỗ Trung thu không thể nào vắng bóng cặp bánh nướng, bánh dẻo.

Mỗi dịp Tết Trung thu, phố phường lại náo nhiệt, các cửa hàng đồ chơi ngập tràn sắc đỏ, xanh, tím của đèn lồng khiến con trẻ háo hức đón chờ đêm phá cỗ, đón trăng…

Tuổi thơ tôi là những đêm trăng sáng tụ tập ở đình làng Giắng (Thái Bình), nơi thờ bà Trần Thị Quý Minh, một công chúa nổi tiếng xinh đẹp thời nhà Trần.