Từ hoài niệm đến thực tại
NDĐT – Từ bao đời nay, dẫu có trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, của xã hội, cho dù điều kiện sống có những lúc vô cùng khó khăn, thì những mâm cỗ Trung thu không thể nào vắng bóng cặp bánh nướng, bánh dẻo.
Theo sách “Hội hè lễ tết của người Việt” của cụ Nguyễn Văn Huyên, tiết Trung thu rơi vào tháng Tám âm lịch, khoảng đầu hạ tuần tháng Chín dương lịch, vào thời điểm giữa ba tháng của mùa thu, nên được gọi là Tết Trung thu. Vào thời kỳ này, bầu trời trong trẻo và trăng rất tròn. Trăng thu tháng Tám âm lịch đẹp nhất trong năm. Rằm Trung thu cũng là dịp để gia đình tụ họp, mở tiệc nhỏ ngắm trăng, thưởng trà. Bánh Trung thu đại diện cho mặt trăng với vẻ đẹp vằng vặc tròn đầy sáng rực rỡ. Một cặp bánh nướng, bánh dẻo tượng trưng cho hai mặt âm và dương, trong đó bánh dẻo tượng trưng cho mặt trăng sáng tròn vành vạnh tinh khôi.
Cách làm bánh Trung thu truyền thống
Nhiều nước ở châu Á có chung Tết Trung thu do cùng sử dụng lịch nông vụ theo lịch mặt trăng, và Việt Nam cũng ở trong số đó. Tuy nhiên, về truyền thống, bánh nướng và bánh dẻo của Việt Nam có những đặc trưng riêng. Nếu như bánh truyền thống của Trung Hoa sử dụng bột nếp với nhân đậu đỏ nhuyễn và trứng muối hoặc thịt xá xíu, thì nhân bánh truyền thống của Việt Nam là thập cẩm: mỡ đường, hạt dưa, lá chanh, lạp xưởng hoặc gà khô, mứt bí, mứt sen, vừng rang… trộn với rượu Mai Quế Lộ và mạch nha. Những nguyên liệu này và dáng vẻ tròn vành vạnh của chiếc bánh mang ý nghĩa cầu mong mùa màng mưa thuận gió hòa, bội thu nông sản, và cầu mong một sự đoàn tụ gia đình.
Bánh nướng thập cẩm cổ truyền
Cách thức làm bánh trung thu cổ truyền cũng rất cầu kỳ. Cũng giống như nhiều loại đồ chơi Trung thu khác, các loại nguyên liệu làm bánh phải được chuẩn bị từ trước đó rất lâu, thậm chí vài tháng. Đường đỏ được nấu với dứa hoặc chanh, mạch nha, nước tro tàu (nước nấu từ tro của rơm, rạ sau vụ mùa), nấu xong đậy kín để om trong hai, ba tháng cho lên màu đẹp rồi mới đem ra làm bánh. Nước đường này trộn vào với bột vỏ bánh để khi nướng lên, bánh có màu nâu đẹp và mềm mại sau khi nướng một ngày.
Vỏ bánh dẻo làm từ bột bếp rang chín rồi xay mịn, cũng trộn với nước đường, một chút dầu ăn và nước hoa bưởi cho thơm. Nước đường ở đây khác với nước đường bánh nướng, là chỉ hòa tan đường với nước nóng chứ không phải nấu cầu kỳ và để lâu. Điểm khác biệt của bánh dẻo truyền thống Việt Nam là ở mùi thơm thoang thoảng nhưng vô cùng trong trẻo, tinh khiết và quyến rũ của nước hoa bưởi. Hoa bưởi tháng 3 được hái xuống, đem chưng cách thủy, hơi bốc lên ngưng tụ trên vung nồi được gom lại chính là nước hoa bưởi, sử dụng trong làm bánh, nấu chè, một loại hương liệu đặc biệt của người Việt.
Trải qua bao nhiêu thăng trầm biến thiên của lịch sử, bên cạnh những hương vị bánh trung thu truyền thống, đến nay đã có muôn vàn loại bánh được sáng tạo trên nền tảng bánh cổ truyền. Bánh đậu xanh, đậu đỏ trứng muối, tinh than tre, nhân gà quay, nhân yến sào, nhân tiramisu, chocolate, trà xanh, khoai môn, cốm, sữa dừa, vừng đen, cà phê… Hạt dưa cũng có thể thay thế bằng hạt macca, hạt điều, óc chó, hạnh nhân…
Vỏ bánh nướng cũng có nhiều thay đổi. Tùy vào khẩu vị ưa thích mà người làm bánh có thể sáng tạo bằng cách trộn thêm loại nguyên liệu như tinh than tre, bột ca cao, bột trà xanh, bột khoai lang tím. Vỏ bánh cũng không chỉ là dập nổi theo khuôn sẵn có theo kiểu truyền thống nữa, mà đã có những loại bánh được trang trí hoa lá, hình nổi với các màu sắc khác nhau, như một bức tranh vẽ đã hoàn thiện. Loại bánh này làm rất cầu kỳ, thường là hoa nổi, được làm riêng bên ngoài bằng khuôn fondant, và bột làm các chi tiết của hoa được trộn từ các loại màu khác nhau, phần lớn là màu lấy từ rau củ quả, hoặc màu thực phẩm. Cũng có những loại vỏ bánh sáng tạo từ vỏ bánh ngàn lớp, với màu sắc đan xen nhau từng lớp vô cùng bắt mắt.
Bên cạnh những hương vị bánh trung thu truyền thống, đến nay đã có muôn vàn loại bánh được sáng tạo trên nền tảng bánh cổ truyền
Còn bánh dẻo, thì ngoài bánh dẻo truyền thống, giờ cũng có thêm các loại nhân phong phú như bánh nướng. Chưa hết, nhiều loại bánh dẻo của Singapore, Đài Loan (Trung Quốc) cũng du nhập vào làm nên những mùa bánh vô cùng phong phú, như bánh dẻo tuyết lạnh, bánh dẻo rau câu nhân nhuyễn…
Thời buổi internet là một kho thông tin khổng lồ, ai cần thông tin gì cũng có thể lên “anh Gúc” tìm, thì nhà nhà đều có thể làm bánh Trung thu, chỉ với vài loại nguyên liệu đơn giản, được đóng gói bán sẵn ở ngoài tiệm, cần là mua cả bột làm vỏ lẫn nhân về tự làm.
Chỉ với vài loại nguyên liệu đơn giản, được đóng gói bán sẵn ở ngoài tiệm, cần là mua cả bột làm vỏ lẫn nhân về tự làm.
Sự phát triển của xã hội kéo theo những quan niệm mới về dinh dưỡng, và ngày nay, điều kiện kinh tế của các gia đình đều khá lên, cho nên những chiếc bánh Trung thu không còn là món quà háo hức chờ được ăn của mỗi đứa trẻ nữa. Bánh Trung thu trở thành món quà đắt tiền để đi biếu, đi “ngoại giao”… Nhiều người tỏ ý không muốn ăn bánh Trung thu vì độ ngọt, độ béo… cao hơn so với những chuẩn mực dinh dưỡng thông thường. Thế nhưng, với mỗi đứa trẻ, thì những chiếc bánh vẫn mang sức hấp dẫn riêng. Niềm vui bé nhỏ mà rất lung linh, mà những đứa trẻ ở thế hệ nào cũng trải qua, đó là cảm giác háo hức, phấn khích khi nhận được những chiếc bánh xinh xinh hình cá, hình lợn con, hay đơn giản chỉ là chiếc bánh dẻo chay nhỏ xíu với hình dáng như một chiếc bánh bình thường thu nhỏ lại. Đó chính là lý do mà dù cho xã hội trải qua nhiều thay đổi, nhưng bánh Trung thu vẫn mãi mãi là một phần không thể thiếu của Trung thu.
Bé nào cũng háo hức với bánh Trung thu