Trong kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021-2030, Thành phố Hồ Chí Minh đặt mục tiêu giảm phát thải 10% vào năm 2030. Ðây là tiền đề quan trọng để địa phương này hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững.
Nhiều rào cản thách thức
Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn với mật độ dân cư cao, nhiều phương tiện giao thông cá nhân, nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất dẫn đến lượng phát thải thuộc nhóm cao nhất cả nước; trong đó, chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn thành phố trung bình mỗi ngày khoảng 10 nghìn tấn, nhưng công nghệ xử lý chủ yếu vẫn là chôn lấp.
Ðây là một phương pháp xử lý rác thải truyền thống, hiệu quả thấp, tốn kém và gây ra nhiều hậu quả xấu cho môi trường. Ðối với nước thải đô thị, thành phố hiện có gần 30 trạm xử lý nước thải, nhưng số lượng các trạm xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn chưa nhiều, chỉ có bảy trạm, chiếm gần 13% tổng khối lượng nước thải đô thị được xử lý đạt chuẩn trước khi thải ra môi trường. Chất lượng không khí thường xuyên ở mức kém và nguy hại cho sức khỏe, với chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình trong năm 2022 khá cao, cao hơn hai lần mức an toàn theo tiêu chuẩn của WHO.
Một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng ô nhiễm không khí là sự phụ thuộc quá lớn vào các phương tiện giao thông cơ giới sử dụng nhiên liệu hóa thạch như xăng và dầu diesel. Các dự án vận chuyển khối lượng lớn triển khai chậm dẫn đến vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt chưa phát huy hiệu quả, lượng khách giảm từng năm. Hiện, thành phố có hơn tám triệu xe máy và gần một triệu ô-tô đang lưu thông trên địa bàn thành phố, không những gây ra ô nhiễm không khí mà còn gây ra tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế và chất lượng cuộc sống của người dân...
Theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Phan Văn Mãi, Thành phố Hồ Chí Minh được xác định là một trong 10 thành phố trên thế giới chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu. Kết quả nghiên cứu gần nhất do Viện Môi trường-Tài nguyên, Ðại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh công bố, trung bình mỗi năm, tổng phát thải khí nhà kính trên địa bàn thành phố hơn 60 triệu tấn CO2. Trong đó, có ba nguồn thải chính là từ hoạt động công nghiệp gần 20 triệu tấn CO2, giao thông hơn 13 triệu tấn CO2, còn lại là sinh hoạt và các hoạt động khác. Thành phố cũng đang phải đối mặt trước những ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, thiếu hụt nguồn lực và khủng hoảng kinh tế. Cùng với xu hướng chung của thế giới, thành phố cũng đã chọn tăng trưởng xanh là chiến lược phát triển tương lai, ưu tiên hàng đầu nhằm đạt được sự thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội; hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa carbon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu. Thành phố cũng đặt ra mục tiêu giảm phát thải 10% vào năm 2030 nhằm nỗ lực xây dựng một môi trường sống và làm việc thuận lợi, an toàn và hiệu quả cho người dân và doanh nghiệp.
Thu hút các dự án xanh
Theo các chuyên gia, để hướng đến phát triển xanh, bền vững, thành phố cần khơi thông các điểm nghẽn trong thể chế nhằm phát triển hạ tầng giao thông xanh, phát triển đô thị xanh gắn với tái bố trí lại dân cư và chỉnh trang đô thị, thúc đẩy phát triển và ứng dụng khoa học-công nghệ trong sản xuất và đời sống, gắn với các công nghệ xanh, thông minh, thân thiện môi trường, tiết kiệm năng lượng.
Bà Carolyn Turk, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, khu vực Ðông Nam Á và Thái Bình Dương cho rằng, mục tiêu giảm 10% phát thải CO2 của thành phố có thể thực hiện được nếu có các chiến lược phù hợp. Hiện, thành phố đang gặp một số thách thức trong phát triển xanh như tình trạng ngập lụt đang gây thiệt hại kinh tế và tác động lớn đến phát triển xanh. Do đó, thành phố cần tạo động lực cho khu vực tư nhân tham gia vào quá trình chuyển đổi xanh, trong đó có chính sách ưu đãi về thuế. Tuy nhiên, ở nhiều nước, việc sử dụng công cụ thuế để các doanh nghiệp phát triển xanh đã được sử dụng, nhưng không phải quốc gia nào cũng có thể thực hiện, vì giới hạn về ngân sách, nhất là đối với các nước đang phát triển.
Giám đốc Sở Kế hoạch và Ðầu tư Lê Thị Huỳnh Mai cho biết: Triển khai các chỉ đạo Trung ương về tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định số 4589/QÐ-UBND ngày 29/12/2022 về phê duyệt Kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh hướng đến phát triển bền vững trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021-2030. Ðể tạo ra một hành lang thể chế mạnh mẽ, là chìa khóa để giải quyết các điểm nghẽn trong phát triển và thúc đẩy tăng trưởng xanh, thành phố đã cùng với Bộ Kế hoạch và Ðầu tư tham mưu Chính phủ trình Quốc hội thông qua Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh với 44 cơ chế, chính sách trên bảy lĩnh vực khác nhau; trong đó, có nhiều nội dung liên quan đến tăng trưởng xanh, phát triển bền vững trong các lĩnh vực quản lý đô thị, tài nguyên và môi trường, quản lý khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh, thành phố mời gọi đầu tư 28 dự án với tổng vốn đầu tư hơn 159 nghìn tỷ đồng. Cụ thể, thành phố mời gọi nhà đầu tư tham gia vào sáu dự án về nghiên cứu phát triển, sản xuất điện tử, vi mạch bán dẫn, công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao, trung tâm dữ liệu. Bốn dự án nhà máy xử lý nước thải: Dự án xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Tây thành phố; dự án Nhà máy xử lý nước thải Tân Hóa-Lò Gốm; dự án xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Tham Lương-Bến Cát (giai đoạn 2); dự án xây dựng hệ thống thu gom và Nhà máy xử lý nước thải Bắc Sài Gòn 2... Ðáng chú ý, thành phố mời gọi các nhà đầu tư quan tâm, đầu tư hai dự án: Dự án quản lý ngập nước tại thành phố Thủ Ðức và dự án Chương trình carbon thấp.
