Kiên Giang có vùng biển rộng hơn 63.000km² với bờ biển dài khoảng 200km và 143 hòn đảo rất giàu tiềm năng kinh tế. Nơi đây được xác định là ngư trường trọng điểm đánh bắt thủy sản của cả nước.
Nguy cơ cạn kiệt nguồn thủy sản
Đến cuối năm 2022, toàn tỉnh có khoảng 9.800 tàu khai thác thủy sản, chiếm hơn 10% số tàu cả nước. Sản lượng khai thác trung bình hằng năm đạt khoảng 585.000 tấn, chiếm khoảng 16% tổng sản lượng khai thác của cả nước. Thời gian qua, đánh bắt, khai thác thủy sản đã tạo sinh kế, mang lại cuộc sống ấm no cho hàng chục nghìn lao động ở tỉnh Kiên Giang, nhất là ngư dân các địa phương giáp biển.
Thế nhưng, hiện Kiên Giang đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên thủy sản. Ngoài các yếu tố khách quan thì khai thác quá mức, đánh bắt theo kiểu tận diệt làm cho các loài thủy sản không kịp tái tạo.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, trong quý I/2023, sản lượng thủy sản khai thác trên ngư trường khoảng 103.548 tấn, giảm gần 20% so với cùng kỳ năm 2022. Ngoài các nguyên nhân như giá dầu, giá ngư lưới cụ cao làm chi phí chuyến biển tăng lên, thì còn do trữ lượng thủy sản của ngư trường ngày càng ít...
Theo Đại tá Nguyễn Trường Giang, Trưởng phòng Phòng chống ma túy và tội phạm, Bộ đội Biên phòng tỉnh, tình trạng đánh bắt thủy sản bằng thuốc nổ, xung điện diễn ra phổ biến ở tất cả các địa phương ven biển Kiên Giang.
Chỉ trong hơn hai tháng đầu năm 2023, các đồn biên phòng đã bắt giữ, xử lý gần 10 vụ, tịch thu 16 bộ kích điện. Trên một số vùng biển, lực lượng biên phòng thường xuyên phát hiện, bắt giữ các tàu của ngư dân dùng xung điện để đánh bắt cá, tôm.
Đây là một việc làm vi phạm pháp luật, nguy hiểm đến tính mạng chính người sử dụng, làm tận diệt các loài thủy sản. Mới đây nhất, ông Ngô Văn Cảnh, 33 tuổi, ngụ tỉnh Bình Thuận sau khi bị lực lượng biên phòng bắt, tịch thu sáu bộ kích điện đã khai nhận: Mặc dù biết dùng kích điện đánh cá là sai, nhưng do nguồn thủy sản ngày càng ít, nên phải dùng đến kích điện mới sống được (!).
 |
Các loại cào bờ, xiệp mé dùng ngư lưới cụ có mắt lưới nhỏ hoạt động liên tục làm cho các loài hải sản không kịp tái tạo. (Ảnh QUỐC TRINH) |
Tại các vùng biển ven bờ, không khó phát hiện hàng trăm phương tiện cào bờ, xiệp mé (thuyền máy) vẫn ngày đêm hoạt động. Cùng với đó, rất nhiều phương tiện đánh bắt thủy sản dùng ngư lưới cụ có mắt lưới nhỏ neo đậu dọc các cửa biển chờ xuất hành. Người đi đường dễ dàng bắt gặp ở các chợ trên tuyến quốc lộ 80, cửa biển thành phố Rạch Giá, huyện Hòn Đất hàng chục phụ nữ bày bán tôm tích, ghẹ, cá, tôm,… bé tí, giãy đành đạch. Chúng là loại thủy sinh vừa “chào đời chưa đầy tháng” trở thành nạn nhân của những chiếc cào bờ, xiệp mé ven bờ. Một lão ngư giải thích: Hiện nay cá, tôm cạn kiệt nên ngư dân buộc phải dùng lưới mắt nhỏ để đánh bắt mới mong có vài ký để bán vào buổi sáng kiếm tiền mua gạo, nuôi con…
Nỗ lực bảo vệ nguồn lợi thủy sản
Tại hội nghị sơ kết thực hiện Dự án điều tra các nghề khai thác vùng biển ven bờ và vùng lộng, đề xuất sắp xếp lại nghề khai thác thủy sản trên địa bàn tỉnh Kiên Giang mới đây, Kiên Giang dự kiến từ tháng 7/2023 đến năm 2025, toàn tỉnh sẽ cắt giảm khoảng 597 tàu cá.
Đồng thời, tỉnh sẽ điều chỉnh cơ cấu nghề theo hướng giảm tàu ở nhóm nghề lưới kéo, lưới rê, nghề câu và tăng tàu cá ở nhóm nghề vây, nghề lồng bẫy. Đến năm 2025, số lượng tàu cá khai thác bền vững chỉ còn 9.219 tàu.
Để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, Phó Giám đốc phụ trách Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang Quảng Trọng Thao cho biết, đơn vị đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện phân vùng quản lý hoạt động khai thác thủy sản bao gồm vùng ven bờ, vùng lộng và vùng khơi.
Quy định khu vực cấm khai thác quanh năm ven biển 3 hải lý, ven đảo 1 hải lý, khu vực cấm khai thác thủy sản có thời gian tại vịnh Rạch Giá, đảo Hòn Tre, quần đảo Bà Lụa và quần đảo Hải Tặc.
Bên cạnh một số nghề, ngư cụ cấm khai thác được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh bổ sung một số nghề cấm khai thác như nghề cào banh lông, cấm phát triển số lượng tàu cá làm nghề lưới kéo, lưới rê; đồng thời quy định kích thước tối thiểu được phép khai thác đối với một số đối tượng thủy sản đặc thù như ghẹ xanh, nghêu lụa, sò lông, sò huyết, hến…
Một trong những biện pháp để bảo vệ nguồn lợi thủy sản tiếp theo của Kiên Giang là kiểm soát chặt chẽ các xưởng đóng tàu; tuyên truyền, giáo dục người dân không tự phát đóng tàu ra khơi, từng bước thực hiện chuyển đổi nghề.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Kiên Giang Lâm Minh Thành đã giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh tham mưu xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện Quyết định số 208/QĐ-TTg, ngày 10/3/2023 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt đề án chuyển đổi một số nghề khai thác hải sản ảnh hưởng đến nguồn lợi và môi trường sinh thái.
Trước mắt, Kiên Giang chuyển đổi các nghề phù hợp với người lao động đi biển như: Nuôi trồng thủy sản, nuôi biển, dịch vụ hậu cần nghề khai thác thủy sản. Tỉnh sẽ xây dựng các cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề, hỗ trợ vốn vay cho ngư dân chuyển đổi từ hoạt động khai thác thủy sản sang nghề khác thân thiện với nguồn lợi và môi trường sinh thái.
“Bộ đội Biên phòng Kiên Giang phối hợp với các lực lượng, địa phương tăng cường công tác tuần tra kiểm soát tàu cá, xử lý hành chính tàu cá vi phạm. Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, xã, phường, thị trấn tăng cường quản lý tàu cá, tuyệt đối không được phép phát sinh đóng mới; đề xuất vận dụng lồng ghép với các chương trình giải quyết việc làm ở địa phương để thực hiện chuyển đổi nghề khai thác thủy sản sang ngành nghề khác…”, đồng chí Lâm Minh Thành chỉ đạo.
Hiện tỉnh Kiên Giang đang tiếp tục triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp khắc phục “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu và kế hoạch hành động cao điểm chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) của Trung ương và của tỉnh.
Đó là những việc phải làm, nhưng trước mắt ngư dân phải dừng ngay việc khai thác thủy sản bằng kích điện, thuốc nổ, chất độc; dừng ngay đánh bắt cá, tôm vào thời điểm, chu kỳ các loài thủy sản ven bờ đẻ, sinh trưởng, để tái tạo các nguồn lợi thủy sản.
