Không để lỡ cơ hội phát triển xe điện

Theo lộ trình, đến năm 2040, Việt Nam sẽ dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu ô-tô, mô-tô, xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Đến năm 2050, toàn bộ phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, xe máy thi công tham gia giao thông chuyển đổi sang sử dụng điện, năng lượng xanh.

XE ĐIỆN - XU HƯỚNG TẤT YẾU

Thế giới đang chuyển sang kỷ nguyên của xe năng lượng sạch, trong đó xe điện đóng vai trò chính yếu. Năng lượng điện đã được ứng dụng rộng rãi đối với phương tiện giao thông đường bộ; tuy nhiên tại Việt Nam, quy mô thị trường xe điện còn nhỏ, hệ sinh thái chưa phát triển đồng bộ, cần có các chính sách mạnh mẽ để thúc đẩy.

Theo thống kê của Hiệp hội các nhà sản xuất ô-tô châu Âu (ACEA), cứ 5 ô-tô bán ra tại châu Âu hiện nay thì có 1 chiếc là xe thuần điện. Số lượng xe điện đến tay khách hàng trong những tháng gần đây đã tăng gấp hai lần so cùng kỳ năm 2022, chiếm khoảng 21% tổng doanh số ô-tô bán ra.

Xét ở bình diện châu lục, châu Âu đang là khu vực có tốc độ điện hóa các phương tiện giao thông nhanh nhất trên thế giới, do các quốc gia có chính sách đẩy nhanh phát triển xe sử dụng năng lượng sạch, tác động đến các hãng sản xuất xe trong khu vực.

Thế giới đang chuyển sang kỷ nguyên của xe năng lượng sạch, trong đó xe điện đóng vai trò chính yếu.

Hãng xe Jaguar (Vương quốc Anh) đã lên kế hoạch chỉ bán xe điện từ năm 2025, Volvo từ năm 2030 và hãng xe Lotus (Anh) đặt mục tiêu chỉ sản xuất xe điện từ năm 2028.

Theo tính toán của Volkswagen, 70% doanh số của hãng sẽ là xe điện kể từ năm 2030. Trong tương lai gần, nhiều quốc gia trên thế giới cũng đặt mục tiêu cấm bán ô-tô động cơ đốt trong.

Tin liên quan

Không để lỡ cơ hội phát triển xe điện

Tại khu vực Đông Nam Á, các nước như Thái Lan, Indonesia, Malaysia,… đều xây dựng hệ thống chính sách đồng bộ, ưu tiên thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp ô-tô điện, các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và người tiêu dùng đều được thụ hưởng.

Còn ở Việt Nam, Chính phủ cũng có những chính sách hỗ trợ dành riêng cho xe điện như miễn lệ phí trước bạ trong 3 năm (từ tháng 3/2022 đến tháng 3/2025), giảm thuế tiêu thụ đặc biệt,... Ngoài ra, Chính phủ đã có chủ trương giao các bộ, ngành tiếp tục đề xuất cơ chế, giải pháp hỗ trợ phát triển xe điện.

Các chuyên gia giao thông đều nhận định thời điểm hiện tại, Việt Nam có nhiều cơ hội để nắm bắt thời cơ phát triển ngành công nghiệp ô-tô, đề xuất cơ quan quản lý cần sớm có chính sách thúc đẩy, bởi để chậm chân, nước ta sẽ có nguy cơ đi chậm 1 bước, bị bỏ lại phía sau trong phát triển xe năng lượng xanh.

Dự kiến, đến năm 2030, nước ta cần khoảng 1 triệu xe/năm để phục vụ nhu cầu trong nước. Nếu không đầu tư phát triển ngành xe điện, khi đó Việt Nam sẽ tiêu tốn mỗi năm khoảng 9-10 tỷ USD để nhập khẩu xe nguyên chiếc phục vụ người tiêu dùng.

Theo Phó Viện trưởng phụ trách Viện Chiến lược và phát triển giao thông vận tải Phạm Hoài Chung, nước ta hiện có 5 triệu ô-tô, tốc độ tăng trưởng trung bình 13,3%/năm, điểm đáng lưu ý là số lượng ô-tô điện tăng nhanh chóng trong vài năm trở lại đây. Đến nay, đã có hơn 20 nghìn xe ô-tô điện sản xuất lắp ráp và nhập khẩu được kiểm tra, cấp giấy chứng nhận. Ngoài 2 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô-tô điện trong nước là VinFast và Công ty cổ phần ô-tô TMT, một số doanh nghiệp cũng giới thiệu một số mẫu xe ô-tô điện để tìm hiểu thị trường và tiến tới sản xuất, lắp ráp tại Việt Nam.

Ở Việt Nam, có 2 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô-tô điện là VinFast và Công ty cổ phần ô-tô TMT Motor.

Bên cạnh đó, cả nước cũng có 72 triệu xe máy đã đăng ký với tốc độ tăng trưởng 9,3%/năm; riêng xe máy điện có khoảng 2 triệu chiếc đã đăng ký (chiếm 2,7%). Hệ thống trạm sạc điện có độ bao phủ cao nhất hiện nay tại Việt Nam là hệ thống của VinFast đặt tại các bãi đỗ xe, bến xe, trung tâm thương mại, trạm xăng dầu,... với hơn 150 nghìn cổng sạc cho xe máy điện và ô-tô điện. Trong khi đó, Công ty Evida cũng đang cung cấp thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống trạm sạc xe điện Eboost dự kiến phủ khắp toàn quốc và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng đã nghiên cứu, sản xuất thành công trạm sạc nhanh cho ô-tô điện.

Tin liên quan

Ô-tô điện mini sẽ là xu hướng di chuyển trong tương lai ở Việt Nam

Loại hình taxi điện cũng đã xuất hiện, đến tháng 7/2023 vừa qua có khoảng 2.700 taxi điện đang hoạt động. Đây được coi là cú hích thúc đẩy các doanh nghiệp taxi trên cả nước tích cực tham gia triển khai lộ trình chuyển đổi sang phương tiện điện. Việt Nam hiện đã xây dựng chính sách ưu đãi, hỗ trợ sản xuất, lắp ráp ô-tô điện tương đương hoặc thậm chí cao hơn một số nước trong khu vực.

Một trạm sạc ô-tô điện tại thành phố Liễu Châu (Trung Quốc).

Ngày 31/5 vừa qua, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 199/CV-TB do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký gửi các bộ, ngành liên quan. Theo đó, Chính phủ nhận định, việc chuyển đổi sang phát triển kinh tế xanh là xu thế tất yếu và là mục tiêu Việt Nam đang hướng tới, nhằm thực hiện định hướng phát triển theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025 và Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030; đồng thời tạo cơ hội để Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về tăng trưởng xanh, phục hồi xanh, bắt kịp xu thế phát triển mới của thế giới.

Tại kỳ họp vừa qua, nhiều đại biểu Quốc hội đã kiến nghị Chính phủ, Quốc hội nghiên cứu, có cơ chế đột phá, xây dựng chính sách riêng, ưu đãi về thuế đất đai, tín dụng, thủ tục hành chính, nhằm đẩy mạnh đầu tư sản xuất, lắp ráp xe điện... ngang bằng một số quốc gia phát triển, nhằm đưa Việt Nam trở thành một trong những trung tâm sản xuất xe điện và phụ tùng xe điện của khu vực và thế giới; đồng thời, sớm có lộ trình chuyển đổi các loại phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang xe điện,...

HIỆN THỰC HÓA CAM KẾT

Theo Thứ trưởng Giao thông vận tải Lê Anh Tuấn, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường do khí thải của các phương tiện giao thông đang là vấn đề cấp bách. Tại nhiều quốc gia, các dòng ô-tô điện được coi là giải pháp giảm phát thải khí nhà kính, hạn chế tình trạng ô nhiễm và tùy thuộc điều kiện mỗi quốc gia, việc áp dụng lộ trình phát triển ô-tô điện sẽ khác nhau.

Tin liên quan

Có chính sách thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp xe điện

Tại Việt Nam, để thực hiện mục tiêu chuyển đổi năng lượng xanh của ngành giao thông vận tải, bên cạnh những cơ hội, vẫn còn nhiều thách thức như thiếu cơ sở hạ tầng trạm sạc; giá thành phương tiện cao; thiếu các cơ chế khuyến khích tiêu dùng và sử dụng phương tiện giao thông điện; nhận thức của các cơ quan, doanh nghiệp về việc chuyển đổi năng lượng xanh còn yếu,…

Bộ Giao thông vận tải đề xuất chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe ô-tô điện trình Chính phủ, với nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, người tiêu dùng, đẩy nhanh xã hội hóa xây dựng trạm sạc. Tuy nhiên đến nay, việc triển khai của các bộ, ngành liên quan để ban hành chính sách thống nhất, đồng bộ còn khá chậm, chưa tạo được sức hút cho các nhà đầu tư lớn trên thế giới.

Thứ trưởng Giao thông vận tải Lê Anh Tuấn.

Để hiện thực hóa các cam kết quốc tế về chuyển đổi năng lượng xanh và các quy định của pháp luật về thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh (Luật Bảo vệ môi trường năm 2020), cần thiết phải có đánh giá tổng thể về các chính sách ưu đãi, hỗ trợ hiện hành liên quan đến khuyến khích chuyển đổi xanh trong giao thông (chính sách về thuế, phí, chính sách ưu đãi, hỗ trợ về đất đai, sử dụng các khu vực công cộng…).

Trong đó, đặc biệt lưu ý đối với việc khuyến khích chuyển đổi phương tiện giao thông chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện giao thông chạy bằng điện và các loại năng lượng sạch khác.

"Thực hiện chỉ đạo, Bộ Giao thông vận tải đã đề xuất chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe ô-tô điện trình Chính phủ, với nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, người tiêu dùng, đẩy nhanh xã hội hóa xây dựng trạm sạc. Tuy nhiên đến nay, việc triển khai của các bộ, ngành liên quan để ban hành chính sách thống nhất, đồng bộ còn khá chậm, chưa tạo được sức hút cho các nhà đầu tư lớn trên thế giới đến đầu tư sản xuất xe điện, pin xe điện tại Việt Nam, tiến tới xuất khẩu trong 5 năm tới như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ", Thứ trưởng Lê Anh Tuấn nhận định.

Các chuyên gia về ô-tô đánh giá, nếu Việt Nam có chính sách ưu đãi kịp thời và đồng bộ, thu hút nhà đầu tư lớn trên thế giới đến đầu tư sản xuất xe điện, pin xe điện tại Việt Nam, việc xuất khẩu xe ô-tô điện sang các nước trong khu vực và trên thế giới là rất khả thi vì pin xe điện chiếm khoảng 33%-35% giá trị của xe. Ngoài ra, còn có thêm các giá trị về sản xuất (hàn, sơn, lắp ráp, kiểm tra xuất xưởng...) chiếm gần 8% trong tỷ trọng khối sản xuất, lắp ráp xe. Tổng cộng hai tiêu chí này, cùng những chính sách đủ mạnh để thu hút nhà sản xuất xe điện và pin xe điện của các tập đoàn sản xuất xe điện lớn trên thế giới đã đầu tư tại Việt Nam thì việc xuất khẩu xe điện trong 3-5 năm tới rất khả thi.

Kiểm tra chất lượng xe điện trước khi xuất xưởng.

Nhận định như vậy bởi khi đó pin xe điện, xe điện đã được sản xuất ở trong nước, tỷ lệ nội địa hóa tại Việt Nam sẽ đạt hơn 40% giá trị của xe, thỏa mãn tiêu chuẩn xuất khẩu xe điện được hưởng thuế suất 0% vào các nước ASEAN - khu vực có khoảng 600 triệu dân. Nếu các bộ, ngành chậm trễ trong việc ban hành chính sách để hỗ trợ, phát triển ngành xe điện, pin xe điện sẽ có ảnh hưởng đến thu hút đầu tư nước ngoài từ các tập đoàn ô-tô điện lớn như Tesla, BYD, SGMW,… và các tập đoàn của châu Âu muốn đầu tư vào Việt Nam, ảnh hưởng đến phát triển ngành xe điện trong nước trong tương lai.

Qua khảo sát nhiều nước như Đức, Hàn Quốc và Thái Lan, ông Wilmar Martinez, chuyên gia Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đến từ Đại học KU Leuven (Vương quốc Bỉ) đã khuyến nghị nhiều vấn đề chính sách cho Việt Nam.

Theo đó, tại Đức, hiện có khoảng 90.000 trạm sạc, Thái Lan có khoảng 1.600 trạm sạc (khoảng 4.500 cổng), Hàn Quốc có khoảng 200.000 cổng sạc, Các nước này đều chọn chuẩn sạc châu Âu (CSS), riêng Đức và Thái Lan chọn thêm chuẩn CHAdeMO (Nhật Bản) cho sạc một chiều.

Một trạm sạc xe điện của Vinfast.

“Ở Đức, công ty tư nhân vận hành theo mô hình riêng, công ty nhà nước tuân thủ theo giá điện. Chính phủ Hàn Quốc hỗ trợ lớn nhất cho trạm sạc, còn tại Thái Lan áp dụng mô hình như Tesla, cung cấp sạc miễn phí khi mở cửa thị trường. Các nước này đều đã ban hành quy chuẩn về số lượng bộ sạc trên mỗi 100km đường, số lượng bộ sạc nhanh, quy định kiểu đầu nối sạc và các nước này đều ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính cụ thể”.

Vị chuyên gia này đã nêu các vấn đề trọng tâm: trước tiên, Việt Nam sớm chọn cho mình một chuẩn sạc, có thể là CCS (châu Âu) và GB/T (Trung Quốc); Chính phủ cần hỗ trợ mạnh mẽ các công ty sản xuất xe điện, đơn vị cung ứng trạm sạc và người dân; ưu tiên hạ tầng sạc trên những tuyến đường có mật độ giao thông cao; không khuyến khích xe động cơ đốt trong bằng cách tăng thuế tăng thuế diesel và xăng, cuối cùng là đầu tư hạ tầng lưới điện để đáp ứng yêu cầu mở mang trạm sạc.

Đối với lĩnh vực xe điện trên thế giới, hiện nay, tất cả các quốc gia đều chung một điểm xuất phát. Nếu chính sách ưu đãi để thu hút đầu tư của Việt Nam ban hành chậm, không đủ mạnh, tỷ lệ nhập siêu trong ngành ô-tô sẽ tăng cao, có thể gây thất thu ngân sách lớn trong thời gian tới. Nếu kịp thời ban hành chính sách đủ mạnh và đồng bộ để thu hút đầu tư cho xe điện và pin xe điện, sẽ kéo theo nhiều ngành công nghiệp khác cũng phát triển như công nghiệp hóa chất, công nghiệp điện-điện tử, công nghiệp chế biến chế tạo, công nghiệp nhựa, công nghiệp khai khoáng,…

Để không bị lỡ thời cơ, bị “bỏ lại phía sau” trong ngành công nghiệp ô-tô điện với nhiều “cơ hội vàng”, các bộ, ngành chức năng, cơ quan quản lý tại Việt Nam cần sớm ban hành các chính sách ưu đãi như bổ sung ngành nghề sản xuất lắp ráp xe ô-tô điện chạy pin, sản xuất lắp ráp pin vào ngành nghề thuộc lĩnh vực đặc biệt ưu đãi đầu tư, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài cũng như các doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô-tô trong nước. Bên cạnh đó, sớm đánh giá lại việc thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, từ đó ban hành nghị quyết, chính sách cụ thể rõ ràng để các bộ, ngành, đơn vị có cơ sở thực hiện.