Phóng viên: Xin Bộ trưởng cho biết trọng tâm của Hội nghị cấp cao ASEAN 21 và các hội nghị cấp cao liên quan?
Bộ trưởng Phạm Bình Minh: Từ ngày 18 đến 20-11, tại Phnôm Pênh đã diễn ra Hội nghị cấp cao ASEAN 21 và một loạt các hội nghị cấp cao quan trọng khác, gồm: ASEAN+3, Ðông Á (EAS), ASEAN+1 với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Ðộ, và Hoa Kỳ. Bên lề các hội nghị cũng diễn ra Ðối thoại toàn cầu ASEAN và cuộc gặp của các nhà lãnh đạo bảy nước thành viên EAS tham gia Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng dẫn đầu Ðoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự các hội nghị.
Trong bối cảnh khu vực đang có nhiều thuận lợi cho hòa bình và hợp tác phát triển nhưng cũng gặp không ít khó khăn, phức tạp, các hội nghị cấp cao lần này đã tập trung bàn những vấn đề ưu tiên và quan trọng nhất của khu vực, nhất là việc bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực; đẩy mạnh xây dựng Cộng đồng ASEAN; tăng cường quan hệ với các đối tác; thúc đẩy mạnh mẽ liên kết và kết nối khu vực cũng như trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế quan tâm...
Phóng viên: Xin Bộ trưởng cho biết những kết quả chính của các hội nghị cấp cao?
Bộ trưởng Phạm Bình Minh: Lãnh đạo các nước ASEAN và các đối tác đã có những cuộc trao đổi sâu sắc và đề ra các định hướng lớn cho hợp tác ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác, trong đó nổi lên là:
Thứ nhất, lãnh đạo các nước ASEAN quyết tâm đẩy mạnh hơn nữa hiện thực hóa Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 nhằm hoàn thành đúng tiến độ và các chỉ tiêu đề ra trong từng trụ cột Cộng đồng, nhất là trụ cột kinh tế. Theo đó, ASEAN cần tập trung thúc đẩy phát triển đồng đều và bền vững, thu hẹp khoảng cách phát triển ở khu vực, hướng tới đưa ASEAN trở thành một thị trường duy nhất và một không gian sản xuất thống nhất, có sức cạnh tranh cao và ngày càng hội nhập nền kinh tế toàn cầu. Các nhà lãnh đạo cũng chỉ đạo việc đẩy mạnh liên kết và kết nối ở khu vực, trước hết là trong ASEAN rồi mở rộng ra khu vực Ðông Á. Ðể góp phần đạt được điều này, cùng với nỗ lực của các chính phủ, cần tăng cường huy động sự đóng góp từ khu vực tư nhân, doanh nghiệp, cũng như từ các đối tác và các tổ chức tài chính quốc tế.
Thứ hai, lãnh đạo các nước ASEAN khẳng định cần tiếp tục phát huy vai trò chủ đạo của ASEAN trong việc bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định, an ninh và phát triển ở khu vực, cũng như trong cấu trúc hợp tác khu vực và định hướng xử lý các vấn đề thuộc quan tâm chung ở khu vực, vì lợi ích chung của hòa bình, hợp tác và phát triển. Do đó, ASEAN cần chủ động xây dựng các chuẩn mực ứng xử chung và phát huy tác dụng của các công cụ hợp tác chính trị - an ninh ở khu vực. Trong quá trình trao đổi, các nhà lãnh đạo các nước đã nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Ðông vì đây là lợi ích và quan tâm chung của khu vực và tất cả các nước; đồng thời ủng hộ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Ðông (DOC), Tuyên bố nguyên tắc sáu điểm của ASEAN về Biển Ðông và sớm xây dựng Bộ quy tắc ứng xử (COC); tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982. Ðáng chú ý, lãnh đạo các nước ASEAN và Trung Quốc đã nhất trí thông qua Tuyên bố chung kỷ niệm 10 năm DOC, trong đó nhấn mạnh giá trị quan trọng của DOC và việc thực hiện đầy đủ các nguyên tắc, quy định trong văn kiện này, vì hòa bình, ổn định và an ninh ở Biển Ðông.
Thứ ba, ASEAN và các đối tác đã bàn và đề ra các biện pháp nhằm tiếp tục tăng cường và làm sâu sắc quan hệ giữa hai bên, đồng thời khuyến khích các đối tác tham gia hợp tác và đóng góp xây dựng vào hợp tác ở khu vực, vì các mục tiêu chung là hòa bình, ổn định và phát triển, thiết thực hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng và tăng cường liên kết, ứng phó hiệu quả các thách thức đang đặt ra. Các đối tác đều khẳng định ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, hỗ trợ xây dựng Cộng đồng và tăng cường hợp tác trong giải quyết các vấn đề ở khu vực cũng như trong các khuôn khổ ASEAN+1, ASEAN+3, EAS, ARF, ADMM+... Các đối tác cũng đưa ra nhiều sáng kiến hợp tác cụ thể, như: Ðối tác hợp tác biển và Diễn đàn hợp tác du lịch ASEAN - Trung Quốc; Nhật Bản đề xuất các sáng kiến mới về hợp tác giao thông-vận tải, sử dụng năng lượng xanh, hợp tác lao động; Hàn Quốc cam kết hỗ trợ 10 triệu USD cho ASEAN thực hiện Sáng kiến liên kết IAI giai đoạn 2013-2017; Ấn Ðộ đề xuất nâng quan hệ ASEAN - Ấn Ðộ lên đối tác chiến lược; Mỹ đề xuất sáng kiến Gắn kết kinh tế mở rộng ASEAN - Mỹ (E3), Ðối tác toàn diện về tương lai năng lượng bền vững và các sáng kiến về hợp tác phát triển Tiểu vùng Mê Công...
Các hội nghị cấp cao đã thành công tốt đẹp và thông qua nhiều văn bản hợp tác quan trọng của ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác. Ðáng chú ý, lãnh đạo các nước ASEAN đã ký "Tuyên bố Phnôm Pênh thông qua Tuyên bố Nhân quyền ASEAN"; thông qua Kế hoạch hành động triển khai Tuyên bố Ba-li về "Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng các quốc gia toàn cầu"; chính thức công bố lập Viện Nghiên cứu hòa bình hòa giải ASEAN (AIPR); ASEAN và các đối tác liên quan chính thức khởi động đàm phán Ðối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP); Tuyên bố chung ASEAN - Trung Quốc kỷ niệm 10 năm Tuyên bố DOC; Tuyên bố chung cấp cao ASEAN - Mỹ về thúc đẩy hợp tác giữa hai bên và hướng tới quan hệ đối tác chiến lược; Tuyên bố kỷ niệm 15 năm hợp tác ASEAN+3; Tuyên bố đối tác kết nối ASEAN+3, Tuyên bố Phnôm Pênh về sáng kiến phát triển EAS...
Lãnh đạo các nước ASEAN đã chính thức phê duyệt và bổ nhiệm đề cử nhân sự của Việt Nam, Thứ trưởng Ngoại giao Lê Lương Minh, vào cương vị Tổng Thư ký ASEAN nhiệm kỳ 2013 - 2017.
Phóng viên: Xin Bộ trưởng cho biết sự tham gia và đóng góp của Việt Nam vào thành công của các hội nghị cấp cao?
Bộ trưởng Phạm Bình Minh: Ðoàn Việt Nam tham dự các hội nghị cấp cao lần này do Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng dẫn đầu đã tiếp tục phương châm đóng góp "chủ động, tích cực và có trách nhiệm" vào các mục tiêu chung nêu trên và các trọng tâm ưu tiên của ASEAN và khu vực. Cụ thể là:
Chúng ta luôn coi trọng và tích cực đóng góp vào việc tăng cường vai trò và hợp tác ASEAN, cũng như xây dựng ASEAN đoàn kết, liên kết và vững mạnh, mở rộng quan hệ hợp tác với các đối tác, vì hòa bình, ổn định và hợp tác phát triển ở khu vực. Chúng ta tích cực đóng góp vào việc đẩy mạnh xây dựng Cộng đồng ASEAN, liên kết và kết nối khu vực; thúc đẩy phát triển bền vững và đồng đều của khu vực, đi đôi với bảo vệ môi trường và bảo đảm an sinh xã hội; tích cực quảng bá và giáo dục về ASEAN; khuyến khích các đối tác, các tổ chức khu vực và quốc tế hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng.
Chúng ta ủng hộ và đề cao việc ASEAN tiếp tục phát huy vai trò chủ đạo trong cấu trúc hợp tác khu vực và trong việc thúc đẩy hòa bình, an ninh và phát triển ở khu vực, đoàn kết có tiếng nói và xử lý hiệu quả các vấn đề nảy sinh và các thách thức đặt ra ở khu vực. Ðồng thời, ASEAN cần tiếp tục chủ động xây dựng và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử, phát huy hiệu quả các văn kiện nền tảng của ASEAN như Hiến chương ASEAN, Hiệp ước TAC, SEANWFZ, Tuyên bố DOC, Tuyên bố nguyên tắc sáu điểm của ASEAN về Biển Ðông...
Chúng ta đồng tình với quan điểm chung của ASEAN về vấn đề Biển Ðông và nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải; ủng hộ các bên liên quan thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố DOC, Tuyên bố nguyên tắc sáu điểm của ASEAN và sớm xây dựng Bộ quy tắc ứng xử (COC); giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc của luật pháp quốc tế và Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982, trong đó có các quy định của Công ước về tôn trọng vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của các quốc gia ven biển.
Về quan hệ đối ngoại, chúng ta ủng hộ ASEAN tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc quan hệ với các đối tác, tạo môi trường thuận lợi và tăng cường tranh thủ nguồn lực cho tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN; chủ động định hướng hợp tác chung ở khu vực và thúc đẩy các đối tác tiếp tục triển khai hiệu quả các chương trình hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế, thương mại, thu hẹp khoảng cách phát triển, khoa học công nghệ..., tiểu vùng Mê Công, cả về các lĩnh vực phát triển, cũng như về bảo đảm sử dụng bền vững nguồn nước. Mặt khác, ASEAN và các đối tác cần tiếp tục đẩy mạnh hợp tác về các vấn đề an ninh phi truyền thống và các thách thức đang nổi lên, đóng góp vào các mục tiêu chung là hòa bình, ổn định, an ninh và phát triển ở khu vực.
Bên lề các hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng cũng đã có nhiều cuộc tiếp xúc với lãnh đạo các nước để trao đổi về tăng cường hợp tác song phương cũng như các vấn đề cùng quan tâm.
