Cách đây hai năm, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (TCTD) nhằm giải quyết khó khăn, vướng mắc, bất cập trong các quy định của pháp luật về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của TCTD, Công ty TNHH một thành viên Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC); bảo đảm quyền chủ nợ hợp pháp của TCTD, VAMC, cũng như thúc đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu trong hệ thống ngân hàng, bảo đảm an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng nói riêng và nền kinh tế nói chung.
Sau hai năm triển khai Nghị quyết số 42, việc xử lý nợ xấu của các TCTD có những chuyển biến rõ nét; đã tạo khuôn khổ pháp lý thống nhất và đồng bộ về xử lý nợ xấu, tháo gỡ được phần nào khó khăn, vướng mắc của các TCTD trong việc xử lý nợ xấu. Đến cuối tháng 6-2019, toàn hệ thống TCTD trên cả nước đã xử lý được hơn 263 nghìn tỷ đồng nợ xấu.
Trên địa bàn Hà Nội, từ ngày 15-8-2017 đến nay, nợ xấu đã được xử lý theo Nghị quyết số 42 của các TCTD trên địa bàn là 46,48 nghìn tỷ đồng. Trong đó, xử lý nợ xấu nội bảng là 16,38 nghìn tỷ đồng, chiếm 35,2% tổng dư nợ. Nợ xấu đã bán cho VAMC được thanh toán bằng trái phiếu đặc biệt là 21,68 nghìn tỷ đồng (chiếm 46,7% tổng dư nợ)... Đến ngày 31-7-2017, tỷ lệ nợ xấu trong hệ thống các TCTD trên địa bàn Hà Nội chiếm 2,8% tổng dư nợ. Đến ngày 30-6-2019, tỷ lệ nợ xấu đã giảm xuống còn 2,02% tổng dư nợ. Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh TP Hà Nội Nguyễn Minh Tuấn đánh giá, sau hai năm, tỷ lệ nợ xấu trên địa bàn thành phố đã giảm rõ rệt. Trong đó, xử lý nợ xấu nội bảng chủ yếu thông qua hình thức khách hàng trả nợ. Điều này phản ánh ý thức trả nợ của khách hàng đã cải thiện khi TCTD, VAMC có quyền thu giữ tài sản bảo đảm theo Nghị quyết số 42.
Kết quả này có được là nhờ các quy định của Nghị quyết số 42 cho phép các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài nhiều cơ chế xử lý nợ xấu một cách đồng bộ, hiệu quả. Như việc VAMC được bán nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ theo giá thị trường, kể cả việc bán nợ xấu với giá trị thấp hơn giá trị sổ sách của khoản nợ nhưng phải bảo đảm tuân thủ quy định pháp luật hiện hành. Các TCTD, VAMC có quyền thu giữ tài sản bảo đảm, qua đó tác động đến ý thức tự nguyện trả nợ của khách hàng. Đồng thời, VAMC được bán nợ cho các tổ chức, cá nhân không có chức năng kinh doanh mua bán nợ...
Tuy nhiên, phía ngành ngân hàng cũng cho biết, vì Nghị quyết số 42 mới dừng lại ở mức “thí điểm”, cho nên nhiều cấp chính quyền và cơ quan liên quan triển khai chưa quyết liệt, đồng bộ, xem đây là lĩnh vực riêng của ngành ngân hàng, thiếu chủ động phối hợp xử lý. Giám đốc Trung tâm Xử lý nợ Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam BIDV Nguyễn Danh Thắng cho biết, các quy định mới chỉ nói rất chung chung về trách nhiệm của cơ quan công an, chính quyền địa phương các cấp trong quá trình thu giữ tài sản dẫn đến sự đùn đẩy công việc. Trong khi, nếu quá trình thu giữ tài sản bảo đảm tốt thì không cần đem vụ việc ra tòa án, việc thu hồi nợ sẽ rất đơn giản. Đại diện Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam (Techcombank) bổ sung thêm, khu vực ngoại thành là nơi triển khai thu hồi nợ xấu rất khó khăn. Bởi tuy số nợ nhiều, nhưng các khoản nợ tại đây thường nhỏ, chính quyền địa phương, tòa án, cơ quan thi hành án lại quá tải công việc, cho nên các khoản vay này chưa được quan tâm giải quyết triệt để.
Do đó, dù quyền thu giữ tài sản bảo đảm của các TCTD là một trong những đột phá của Nghị quyết số 42, nhưng việc áp dụng trong thực tế lại không hề đơn giản. Việc thu giữ thành công hay không phụ thuộc chủ yếu vào thiện chí, tự giác của bên vay nợ. Bởi quyền thu giữ tài sản bảo đảm theo Nghị quyết số 42 phải có thỏa thuận về điều kiện thu giữ tài sản bảo đảm, mà nhiều hợp đồng thế chấp ký trước khi Nghị quyết số 42 có hiệu lực lại chưa có điều khoản này. Trong khi, những khách hàng có nợ xấu thì thường tìm cách “trốn tránh” sự tiếp cận từ phía ngân hàng, chứ đừng nói đến việc ký bổ sung hồ sơ.
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu thì sau hai năm, nhiều khoản nợ xấu được xử lý là thành công lớn. Nhưng quá trình triển khai vẫn còn không ít khó khăn, vướng mắc. Do đó, các cơ quan chức năng cần tiếp tục hoàn thiện, chỉnh sửa các quy định cho phù hợp thực tế. Quan trọng nhất là phải hình thành được một thị trường mua bán nợ một cách rõ ràng, rộng rãi.
Mới đây, tại buổi làm việc với ngành ngân hàng và các quận, huyện về việc triển khai Nghị quyết số 42, Chủ tịch HĐND thành phố Hà Nội, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai sẽ được đoàn tập hợp, ghi nhận và phản ánh với Quốc hội và các cơ quan liên quan. Từ đó, có những điều chỉnh phù hợp để Nghị quyết số 42 thật sự đi vào cuộc sống, góp phần giúp các TCTD tiếp tục phát huy tốt vai trò là kênh dẫn vốn chủ đạo và đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của nền kinh tế.
