Đánh giá kỹ tác động quy định bảo hiểm xã hội một lần

Nhiều đại biểu đề nghị, cơ quan soạn thảo cần đánh giá nguyên nhân dẫn tới xu hướng gia tăng của tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần để có giải pháp căn cơ; đồng thời, xem xét điều kiện rút bảo hiểm xã hội một lần một cách thận trọng để có thể bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động.

Cần đánh giá kỹ tác động

Ðại biểu Nguyễn Thanh Cầm (Tiền Giang) đánh giá cao báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội đã thận trọng và kỹ lưỡng khi nhận định bảo hiểm xã hội một lần là vấn đề lớn, hết sức nhạy cảm, phức tạp; báo cáo đã đưa ra nhiều phương án, ý kiến khác nhau, được thể hiện và phân tích kỹ cả về ưu điểm và hạn chế của từng phương án.

Ðại biểu Nguyễn Thanh Cầm cho biết: "Ủng hộ phương án người lao động được rút bảo hiểm xã hội một lần và được rút một mức thỏa đáng nhất có thể được; bên cạnh đó, đề nghị có các hình thức hỗ trợ song song như tín dụng, vốn vay ưu đãi cho người lao động kèm theo công tác vận động, truyền thông để thay đổi nhận thức, hành vi, giúp mọi người nhận diện được lợi ích lâu dài của việc tham gia bảo hiểm xã hội, từ đó tự nguyện cam kết thực hiện...".

Ủng hộ phương án người lao động được rút bảo hiểm xã hội một lần và được rút một mức thỏa đáng nhất có thể được; bên cạnh đó, đề nghị có các hình thức hỗ trợ song song như tín dụng, vốn vay ưu đãi cho người lao động kèm theo công tác vận động, truyền thông để thay đổi nhận thức, hành vi, giúp mọi người nhận diện được lợi ích lâu dài của việc tham gia bảo hiểm xã hội, từ đó tự nguyện cam kết thực hiện...

Ðại biểu Nguyễn Thanh Cầm

Ðại biểu kiến nghị Ban soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu và lấy ý kiến các đối tượng chịu tác động trực tiếp, có xem xét dưới góc độ giới, để có được một phương án thấu đáo, đáp ứng được quyền lợi thực chất và nguyện vọng của người lao động về việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Ðại biểu Chu Thị Hồng Thái (Lạng Sơn) cho rằng, để hạn chế tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần như hiện nay, cần có quy định tăng chế độ, chính sách của bảo hiểm xã hội nhằm giữ người lao động tham gia thay vì hạn chế quyền rút của người lao động.

Ðại biểu dẫn chứng: "Tại phiên chất vấn kỳ họp thứ 5, Bộ trưởng Lao động-Thương binh và Xã hội đã trả lời chất vấn về nguyên nhân người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần và đánh giá "không có quốc gia nào có cơ chế rút bảo hiểm xã hội dễ dàng như Việt Nam".

Tuy nhiên theo đại biểu, đây chính là tính ưu việt của nhà nước ta, nhà nước của dân, do dân và vì dân. Trong Báo cáo tổng kết việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 93 của Quốc hội khóa XIII về việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đánh giá, có 5 nguyên nhân dẫn đến tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần. Trong đó nguyên nhân chủ yếu là người lao động làm việc trong các khu công nghiệp bị mất việc làm, tập trung ở độ tuổi từ 20-40 chiếm 77,5%.

Ở độ tuổi này, tích lũy không nhiều, trình độ nhận thức và tuổi đời còn chưa cao nên người lao động chỉ quan tâm giải quyết vấn đề trước mắt và trên thực tế tại các khu công nghiệp chỉ tuyển dụng công nhân trong độ tuổi từ 18-40, quá tuổi lao động này, hầu hết người lao động phải đi xin việc làm các công việc tự do khác.

Thực tế ở Việt Nam, ngoài 40 tuổi rất khó tìm việc, nhất là lao động nữ. Do không có việc làm để có tiền đóng bảo hiểm xã hội tiếp, lại trong lúc hoàn cảnh khó khăn nên nhiều người có nhu cầu rút bảo hiểm xã hội một lần để trang trải cuộc sống.

Giữ chân người lao động trong hệ thống

Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) cho biết, dự thảo Luật đã điều chỉnh điều kiện hưởng lương hưu xuống tối thiểu 15 năm tham gia đóng bảo hiểm xã hội, thấp hơn 5 năm so với Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014. Quy định này sẽ giúp thu hút được nhóm lao động cao tuổi tham gia đóng bảo hiểm xã hội, đồng thời tạo điều kiện thêm cho nhiều người được hưởng lương hưu, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Tuy nhiên, cùng với việc vừa tăng tuổi nghỉ hưu hiện nay mà đồng thời giảm điều kiện về thời gian tham gia đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu, có thể dẫn đến việc người lao động lợi dụng chính sách nhiều lần rút "bảo hiểm xã hội một lần", sau đó lại tiếp tục quay lại tham gia đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu, đặc biệt là đối với những người lao động tham gia đóng từ sớm.

Ngoài ra, theo đại biểu việc giảm điều kiện thời gian tham gia bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu cũng có thể dẫn tới tình trạng nhiều người nghỉ hưu có mức thu nhập thấp do thời gian tham gia đóng bảo hiểm xã hội ngắn. Ðiều này ảnh hưởng đến đời sống của người lao động khi nghỉ hưu.

Do đó, cần tiếp tục rà soát, bổ sung các quy định có liên quan kèm theo để tối ưu hoá sự thay đổi này, vừa mở rộng các đối tượng được hưởng lương hưu, vừa bảo đảm mức lương hưu được hưởng sẽ bảo đảm cơ bản đời sống của người lao động khi nghỉ hưu.

Ðại biểu Nguyễn Thị Việt Nga khẳng định, rút bảo hiểm xã hội một lần là thực trạng hết sức day dứt hiện nay, tác động tiêu cực đến bảo đảm an sinh xã hội lâu dài của người dân.

Thực tế, dù các cơ quan, tổ chức đã tích cực tuyên truyền, hướng dẫn, phổ biến nhưng trong những năm qua, việc rút bảo hiểm xã hội một lần vẫn chưa có xu hướng giảm. Ðây là một vấn đề lớn, có tác động sâu sắc đến người dân, nhất là những trường hợp cần rút bảo hiểm xã hội một lần đều là những trường hợp thường có khó khăn về kinh tế, vì vậy sẽ rất dễ vấp phải nhiều ý kiến trái chiều trong dư luận xã hội.

Một số đại biểu nêu: Nếu không có những quy định triệt để thì rất khó có thể dần xóa bỏ tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần, nhưng đặt trong bối cảnh đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn thì dường như việc loại bỏ hoàn toàn quy định về rút bảo hiểm xã hội một lần từ khi luật mới có hiệu lực (dự kiến từ ngày 1/7/2025) là chưa thật sự phù hợp.

Ðại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề xuất: "Ðể hạn chế tình trạng này, các quy định cần siết chặt theo hai khía cạnh, cụ thể: trao quyền lựa chọn cho người lao động bằng cách tăng tính hấp dẫn, ưu đãi của các chế độ bảo hiểm xã hội để giữ chân người lao động trong hệ thống bảo hiểm xã hội; quy định chặt chẽ các điều kiện hưởng để hạn chế đến mức thấp nhất rút bảo hiểm xã hội một lần. Từ việc hạn chế, siết chặt bằng các quy định sau đó mới có thể tiến tới lộ trình bỏ hoàn toàn chế định rút bảo hiểm xã hội một lần".

Liên quan quy định bảo hiểm xã hội một lần, Bộ trưởng Lao động-Thương binh và Xã hội Ðào Ngọc Dung cho biết, việc đưa ra phương án bảo hiểm xã hội một lần cần hướng tới hai mục tiêu cơ bản.

Cụ thể, đáp ứng được nhu cầu chính đáng của người tham gia bảo hiểm xã hội vẫn có quyền được rút bảo hiểm xã hội; phải phấn đấu để giữ chân người lao động trong hệ thống, bảo đảm an sinh xã hội và chăm lo cho người dân khi về già có lương hưu, bảo đảm cuộc sống.

"Khó có thể đưa ra một phương án tối ưu, phương án chỉ có ưu điểm. Song qua thảo luận của Quốc hội và ý kiến của người lao động, việc điều chỉnh hưởng bảo hiểm xã hội sẽ tiếp tục theo hướng người lao động có quyền về vấn đề này, nhưng không phân biệt người đóng trước hay đóng sau sau khi luật có hiệu lực" - Bộ trưởng Ðào Ngọc Dung cho biết.