Trước khi khôi phục, tuyến đường bị phá hoại nghiêm trọng và hầu như bị tê liệt hoàn toàn; hệ thống cầu cống bị hư hỏng rất nặng do bom mìn, nền đường bị sụt lở nhiều, có đoạn hàng trăm km đã thành ruộng, các nhà ga, hệ thống thông tin tín hiệu và các thiết bị chạy tàu hoàn toàn không có gì.
Lần đầu tiên triển khai vừa thiết kế, vừa thi công trên một công trường lớn và dài 1410 km, gần 100 nghìn cán bộ, công nhân, chiến sĩ bộ đội và nhân dân các địa phương ở công trường và hậu phương đã ngày đêm ra sức khắc phục khó khăn: phải tháo gỡ mìn, bom nổ chậm; thiếu sắt thép nghiêm trọng, tranh thủ thời gian thuận lợi trong 9 tháng mùa khô. Một khối lượng công việc khổng lồ đã hoàn thành: khôi phục và xây dựng mới 20.000 m cầu, xây 520 cống, đặt 660 km đường ray, rải đá và chèn 40 vạn m3 đá; sửa chữa 1.500 m hầm, xây dựng 115.000 m2 nhà ga và 1.686 km đường dây thông tin, đã đào đắp gần 3 triệu m3 đất, chế sửa 20 nghìn tấn dầm cầu, sản xuất hơn 1 triệu thanh tà vẹt; sử dụng 62 nghìn tấn đường ray và 15.000 tấn xi măng. Đến 10h55 phút ngày 4/12/1976 nối mối ray cuối cùng ở km 446+885 (Khu gian Đồng Lê- Ngọc Lâm), vượt kế hoạch thời gian thực hiện việc khôi phục bước 1 đường sắt Thống Nhất.
Công tác chỉ đạo trên tuyến đòi hỏi phải có sự chỉ đạo tập trung, phối hợp chặt chẽ, nỗ lực vượt khó, chung sức đồng lòng. Trực tiếp tham gia khôi phục đường sắt bắc-nam, ông Nguyễn Minh Quang, nguyên Đại đội phó Tự vệ, Tiểu đoàn Tự vệ đường sắt thuộc Tổng cục Đường sắt kể: tốt nghiệp trường giao thông, từ năm 1967 ông Quang làm trưởng tàu, sau đó về công tác ở đoàn văn công, văn phòng Tổng cục Đường sắt, ga Hà Nội. Sau giải phóng miền nam, thống nhất đất nước, ngành đường sắt thành lập một tiểu đoàn tự vệ tham gia khôi phục đường sắt Thống Nhất, ông Quang được cử làm Đại đội phó. Được giao nhiệm vụ tham gia khắc phục đoạn đường sắt thuộc địa bàn Quảng Trị, mọi người đều cố gắng, tuân thủ nghiêm kỷ luật, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Đại đội chủ yếu là cán bộ văn phòng của ga Hà Nội và một số đơn vị hành chính của Tổng cục Đường sắt, không quen với công việc nặng nhọc như các đơn vị chuyên làm cầu đường, thời tiết lại khắc nghiệt, gió Lào nắng rát, ăn uống kham khổ nhiều bữa chỉ lạc rang, canh rau muống, nhưng lại có nhiều sáng kiến. Ông Quang nghĩ cách khoán theo khối lượng công việc, làm xong sớm, nghỉ sớm. Đơn vị được giao nhiệm vụ chủ yếu đào hố, móng để thi công trụ cầu, anh em tự giác tranh thủ làm từ sáng sớm, tránh nắng, đỡ mất sức, năng suất đạt rất cao. Ông luôn động viên, khích lệ tinh thần để mọi người hồ hởi góp sức cho tuyến đường đường sắt nối liền nam bắc. Sau hơn 3 tháng, đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và ông Nguyễn Minh Quang được phong danh hiệu Dũng sĩ Bình Trị Thiên. Cả đời gắn bó với ngành đường sắt tôi rèn cho ông tính kỷ luật, vun bồi tình yêu nghề, bản lĩnh và ngày càng trưởng thành.
Ngày 31/12/1976, Bộ Giao thông Vận tải đã tiến hành khánh thành thông xe bước 1 Đường sắt Thống Nhất tại ga Hà Nội và ga Sài Gòn, chào mừng thành công Đại hội lần thứ IV của Đảng. Ông Quang biết tin mình vinh dự được chọn là đại biểu đại diện lực lượng tự vệ ngành đường sắt trong số 200 đại biểu ưu tú đại diện miền bắc đi trên chuyến tàu Thống Nhất đầu tiên xuất phát tại ga Hà Nội, chỉ trước giờ tàu chạy vài tiếng. Lễ tiễn đoàn tàu trọng thể. Nhà ga, con tàu đã quá quen, nhưng bước lên đoàn tàu Thống Nhất đầu tiên vào nam, trong lòng ông Quang trào dâng cảm xúc, vui sướng, hào hứng xen lẫn hồi hộp. Tàu chỉ chạy ban ngày, nghỉ buổi tối để đảm bảo an toàn. Trên suốt hành trình, tại các ga tàu dừng, đại diện chính quyền địa phương cùng đồng bào ra đón, cờ hoa vẫy chào, không khí vui tươi như ngày hội.
 |
| Đoàn tàu khánh thành tuyến đường sắt Thống Nhất đến ga Sài Gòn ngày 4/1/1977 |
Tàu vào gần đến ga Sài Gòn, hai bên đường bà con vẫy chào, hò reo. Sau hành trình với 80 giờ lăn bánh, ngày 4/1/1977, đoàn tàu tiến vào sân ga Sài Gòn trong sự chào đón, mừng vui của đông đảo cán bộ, người dân Thành phố Hồ Chí Minh. Đi trên chuyến tàu lịch sử, mơ ước được vào thành phố mang tên Bác đã thỏa tấm lòng. Đã gần 49 năm trôi qua, cho đến bây giờ ông Nguyễn Minh Quang vẫn chưa quên giây phút đáng nhớ ấy.
