Hướng tới mô hình dự báo cung-cầu lao động phù hợp

Nhiều thách thức

Hơn lúc nào hết, tác động cộng hưởng của đại dịch Covid-19, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, hội nhập quốc tế và các xu thế lớn khác đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến cả cung-cầu lao động ở nước ta.

Đây là thông tin được Phó Cục trưởng Cục Việc làm Tào Bằng Huy chia sẻ tại hội thảo “Phương pháp dự báo cung-cầu lao động” diễn ra ngày 23/11. Chương trình do Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội phối hợp Văn phòng Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam tổ chức.

Chương trình thu hút sự tham gia của các đại biểu đến các bộ, ban, ngành, các chuyên gia trong nước và quốc tế đến từ ILO, Ngân hàng Thế giới, đồng thời kết nối trực tuyến tới 63 tỉnh, thành phố.

Phó Cục trưởng Cục Việc làm Tào Bằng Huy cho biết, trong thời kỳ hậu Covid-19, về số lượng, cung lao động ở Việt Nam đã có sự thay đổi rõ nét. Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên trong quý III năm 2022 là 51,9 triệu người, tăng hơn 0,2 triệu người so với quý trước và đặc biệt tăng gần 2,8 triệu người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động quý III năm 2022 là 68,7%, tăng 0,2 điểm phần trăm so với quý trước và hơn 3,1 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ tham gia thị trường lao động của nữ là 62,5%, thấp hơn 12,6 điểm phần trăm so với nam (75,1%).

Về chất lượng cũng đang có sự thay đổi tích cực. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có văn bằng, chứng chỉ quý III năm 2022 là 26,3%, cao hơn 0,1 điểm phần trăm so với quý trước và hơn 0,2 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, thách thức đang đặt ra rất nhiều đối với cung lao động cả về số lượng và chất lượng, khi thiếu hụt lao động cục bộ vẫn đã và đang diễn ra ở một số địa phương, lĩnh vực, ngành nghề.

Về cầu lao động cũng có sự thay đổi đáng kể theo chiều hướng tích cực. Trong quý III năm 2022, tình hình kinh tế-xã hội nói chung và tình hình lao động-việc làm nói riêng tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực. Số người từ 15 tuổi trở lên có việc làm là 50,8 triệu người, tăng 255,2 nghìn người so với quý trước và tăng 3,5 triệu người so với quý III năm 2021- quý chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, sự biến động về cầu lao động đã và đang diễn ra ở khắp các lĩnh vực, ngành nghề, đòi hỏi nguồn cung lao động thích ứng phù hợp cả về số lượng và chất lượng.

Cũng theo ông Tào Bằng Huy, sự biến động về cung-cầu lao động diễn ra là tất yếu, theo quy luật khách quan của sự chuyển đổi về kinh tế luôn song hành cùng chuyển đổi của thị trường lao động. Tuy nhiên, thay vì bị động, chúng ta chủ động để nắm bắt, làm chủ được những diễn biến thay đổi của cung và cầu lao động thì mới có thể quản trị, điều tiết, như trong Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030 đã nêu rõ: Tạo môi trường và điều kiện để phát triển thị trường lao động đồng bộ, hiện đại, linh hoạt, thống nhất, hội nhập, có sự quản lý, điều tiết của Nhà nước”.

Lãnh đạo Cục Việc làm cũng cho hay, trong tháng 8 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chủ trì hội nghị “Phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, bền vững và hội nhập”. Sắp tới, Nghị quyết về phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, bền vững và hội nhập sẽ sớm được ban hành, dự kiến vào cuối tháng 11 hoặc đầu tháng 12.

Cần mô hình dự báo cung-cầu lao động phù hợp

Lao động tìm hiểu thông tin tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. (Ảnh: Thủy Nguyên).

TS Vũ Trọng Bình, Cục trưởng Cục Việc làm, nhấn mạnh, những năm qua, ILO đã luôn đồng hành cùng cơ quan này, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội triển khai một số hoạt động nghiên cứu, tham vấn, đào tạo và chuẩn hóa nhằm góp phần xây dựng và hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động.

Được sự hỗ trợ của ILO, thông qua dự án Hệ sinh thái năng suất lao động (PE4DW), Cục Việc làm tổ chức hội thảo về phương pháp dự báo cung-cầu lao động. Đây là một phần trong nỗ lực nhằm phát triển một mô hình phân tích và dự báo cung-cầu lao động sẽ được sử dụng cho Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội. Từ đó, tạo cơ hội thu thập kiến thức và kinh nghiệm từ các chuyên gia trong và ngoài nước, các viện nghiên cứu, tổ chức khác về nghiệp vụ phân tích và dự báo. Qua đó, đề xuất, xây dựng mô hình dự báo cung-cầu lao động phù hợp cho Việt Nam.

Mô hình này sẽ góp phần giúp Cục Việc làm, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội thực hiện chức năng cốt lõi là phân tích và dự báo cung-cầu lao động để cung cấp thông tin kịp thời, làm cơ sở hoạch định và điều hành chính sách tốt hơn.

Trên cơ sở xác định mô hình phân tích, dự báo phù hợp, chúng ta mới có thể biết rõ thông tin đầu vào và từ đó tổ chức mạng lưới cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời. Đây chính là yếu tố then chốt, quyết định đến đầu ra của hoạt động phân tích, dự báo. Thông tin đầu vào càng cụ thể, chi tiết, kịp thời và chính xác thì cũng có thông tin đầu ra tương tự như vậy.

Cũng theo TS Vũ Trọng Bình, trong dự báo thị trường lao động, cần xác định rõ đối tượng và mục đích. Cụ thể như, dự báo chiến lược để phục vụ cho xây dựng, thực hiện ban hành các nghị quyết, các chiến lược phát triển kinh tế-xã hội cũng như các nghị quyết phát triển cho các vùng, miền của Đảng và Nhà nước. Bên cạnh đó, có dự báo hỗ trợ phát triển thị trường lao động phục vụ cho điều hành, hỗ trợ Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Cục Việc làm. Về dự báo cung lao động, cần có các kịch bản chính sách về cung lao động, về số lượng các ngành-nghề.

TS Vũ Trọng Bình nêu rõ, cần chú trọng vấn đề dự báo đa tầng, đa lĩnh vực. Một dự báo về thị trường lao động cần bảo đảm ở tầng quốc gia, tầng địa phương. Từ đó, hình thành một mô hình dự báo tốt cho điều hành của Chính phủ, của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội. Thí dụ, với thị trường lao động, dự báo cung-cầu lao động không chỉ phù hợp doanh nghiệp mà còn khẳng định được vai trò điều phối lao động từ cơ quan chức năng. Trong thời điểm dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trong năm 2021, có tới gần 2,2 triệu người về quê do ảnh hưởng của đợt dịch Covid-19 lần thứ tư. Cục Việc làm đã đề xuất chính sách cho người lao động vay vốn qua Ngân hàng Chính sách xã hội nhằm tạo một giá đỡ cho họ khi khó khăn.

Sắp tới, Cục Việc làm phối hợp Bộ Công an để kết nối Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, qua đó, sẽ có cơ sở dữ liệu nền cho 54 triệu lao động. Cơ quan này cũng đã báo cáo Ủy ban xã hội của Quốc hội về đề xuất triển khai sổ lao động điện tử và xây dựng hệ thống sàn giao dịch việc làm quốc gia trực tuyến.