Dự án "Mắt sáng cộng đồng": Mỗi đôi mắt sáng trở lại là một cuộc đời lần nữa mở ra

Là một trong 27 dự án tiêu biểu bước vào Vòng chung khảo Giải thưởng Hành động vì cộng đồng - Human Act Prize 2025, dự án "Mắt sáng cộng đồng" ra đời với khát vọng đưa công nghệ nhãn khoa hiện đại đến gần hơn với mọi người, xóa bỏ rào cản về chi phí, khoảng cách và nhận thức trong chăm sóc mắt.

Đưa cả... phòng mổ lên non cao

Thuở ấy, Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt quốc tế DND Đặng Thị Như Quỳnh mới chỉ vừa ra trường. Mang trong mình lòng nhiệt thành của tuổi trẻ, chị cùng các đồng nghiệp tại Bệnh viện Mắt quốc tế DND đã vượt đường sá xa xôi, cách trở để thăm khám và chữa trị các bệnh lý về mắt cho bà con ở vùng sâu, vùng xa.

"Năm 2013-2014, chúng tôi có dịp đến Quỳnh Nhai (Sơn La) thực hiện dự án 'Mắt sáng cộng đồng'. Nơi đây, điều kiện sống của người dân còn khó khăn, khả năng tiếp cận y tế để chữa trị các bệnh lý về mắt còn hạn chế. Đoàn chúng tôi đã phối hợp với Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam để thăm khám, thay thủy tinh thể cho hơn 100 cụ già", Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt quốc tế DND Đặng Thị Như Quỳnh nhớ lại.

Trước ngày tiến hành thăm khám và mổ mắt, đoàn công tác đã cử một nhóm gồm các y, bác sĩ lên địa phương trước một tuần để chuẩn bị các vật dụng phẫu thuật, vệ sinh không gian nhằm gia tăng việc vô khuẩn cho phòng mổ.

Và một phòng phẫu thuật mắt di động đã được "xây dựng" trên non cao như thế. "May mắn thay, mọi thứ của chuyến thăm khám đều diễn ra suôn sẻ", chị Quỳnh nói với phóng viên.

Trong những năm tháng đồng hành cùng dự án "Mắt sáng cộng đồng", bác sĩ Đặng Thị Như Quỳnh không thể nào quên được khoảnh khắc kết thúc buổi thăm khám cho những cụ già ở Quỳnh Nhai.

"Kết thúc buổi điều trị, chúng tôi bắt đầu phát thuốc cho mọi người. Bỗng một cụ già tiến lại gần phía tôi, ông nói với giọng đầy xúc động: 'Đồng bào chúng tôi xin cảm ơn các y, bác sĩ'. Khoảnh khắc ấy chưa bao giờ phai nhạt trong trái tim tôi. Hai từ 'đồng bào' cất lên khiến cô bác sĩ trẻ năm nào cảm thấy phải có trách nhiệm hơn với nghề nghiệp, phải đóng góp điều gì đó có giá trị cho cộng đồng", bác sĩ Quỳnh kể lại với giọng ngắt quãng khi nhớ về câu chuyện năm nào.

Dừng lại hồi lâu, chị chia sẻ tiếp: Nghề nào cũng cao quý và đều đáng trân trọng. Với những người làm công tác y tế, chữa trị về nhãn khoa, việc mang lại sự thay đổi từ tối sang sáng cho đôi mắt của mọi người thực sự ý nghĩa. Và chính đội ngũ y, bác sĩ cũng đã được truyền lửa, trao niềm tin khi thực hiện dự án "Mắt sáng cộng đồng".

Số liệu từ Bộ Y tế cho thấy, có tới 65% người cao tuổi tại Việt Nam gặp vấn đề về mắt. Khoảng 30-40% học sinh, sinh viên mắc tật khúc xạ nhưng chưa được phát hiện kịp thời. Ở nhiều địa phương, đặc biệt vùng sâu vùng xa, dịch vụ nhãn khoa còn thiếu thốn, thiết bị chẩn đoán và phẫu thuật lạc hậu, chi phí điều trị trở thành rào cản lớn.

Trong giai đoạn 2015-2025, Việt Nam chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ về cơ cấu dân số và lối sống, kéo theo nhiều thách thức mới cho sức khỏe thị giác cộng đồng. Tốc độ già hóa dân số khiến tỷ lệ người cao tuổi mắc đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm hay tăng nhãn áp tăng nhanh. Trong khi đó, học sinh, sinh viên lại đối diện nguy cơ tật khúc xạ cao hơn do học tập và sử dụng thiết bị điện tử với cường độ lớn.

Theo Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt quốc tế DND Đặng Thị Như Quỳnh, tốc độ già hóa nhanh khiến tỷ lệ người cao tuổi mắc các bệnh về mắt như đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm, tăng nhãn áp tăng đáng kể. Đồng thời, việc học tập và làm việc thường xuyên với thiết bị điện tử khiến tật khúc xạ ở học sinh, sinh viên gia tăng nhanh trong thập kỷ qua.

"Mắt sáng cộng đồng" không chỉ chữa lành đôi mắt mà còn thắp sáng hy vọng, mang lại cuộc sống trọn vẹn hơn cho hàng triệu người Việt.

Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt quốc tế DND Đặng Thị Như Quỳnh

Thông qua các hoạt động thiết thực như khám, tư vấn, cấp thuốc, phẫu thuật miễn phí và chương trình khúc xạ học đường, dự án đã mang dịch vụ y tế chất lượng đến tận nơi người dân cần.

Sau hơn 15 năm triển khai, dự án "Mắt sáng cộng đồng" đã tạo nên những dấu ấn bền vững trong chăm sóc thị giác cộng đồng bằng những con số ấn tượng. Hơn 2 triệu người đã được thăm khám với hơn 5.000 ca phẫu thuật thay thủy tinh thể miễn phí. Hàng triệu phần thuốc, kính mắt đã được trao đi.

"'Mắt sáng cộng đồng' không chỉ chữa lành đôi mắt mà còn thắp sáng hy vọng, mang lại cuộc sống trọn vẹn hơn cho hàng triệu người Việt", bác sĩ Đặng Thị Như Quỳnh bày tỏ.

Thắp lên hy vọng từ những đôi mắt sáng

Mỗi đôi mắt sáng trở lại là một cuộc đời được mở ra, là động lực để hành trình nhân ái "Mắt sáng cộng đồng" tiếp tục nối dài. "Với những ai có điều kiện, việc thăm khám mắt miễn phí có thể dư thừa. Nhưng đối với những hoàn cảnh còn nhiều khó khăn, lại là cơ hội để chữa trị, để tìm thấy ánh sáng một lần nữa", Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt quốc tế DND Đặng Thị Như Quỳnh cho biết.

Điều tạo nên giá trị bền vững của dự án "Mắt sáng cộng đồng" không chỉ là tinh thần thiện nguyện được nuôi dưỡng suốt nhiều năm, mà còn nằm ở những sáng kiến mang tính đột phá, được thiết kế để giải quyết thẳng vào những điểm còn khuyết trong chăm sóc mắt tại Việt Nam.

Từ bài toán về tiếp cận y tế, tật khúc xạ học đường đến sự rời rạc trong các chương trình cộng đồng, dự án đã phát triển ba sáng kiến trọng tâm, kết hợp công nghệ hiện đại, giáo dục sớm và hợp tác đa bên, giúp "ánh sáng" thực sự chạm đến đúng người, đúng nhu cầu.

Con mắt tuy nhỏ bé nhưng sâu trong đó lại chứa đựng vô vàn điều lớn lao. Bởi chúng ta nhìn thấy thế giới này và tiếp thu mọi thứ qua đôi mắt. Càng kiên trì thực hiện hành trình mang ánh sáng trở lại cho những đôi mắt, thắp lên hy vọng cho cộng đồng, chúng tôi lại càng yêu nghề và cảm thấy công việc này thêm phần ý nghĩa.

Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt quốc tế DND Đặng Thị Như Quỳnh

Sáng kiến xe phẫu thuật lưu động đạt chuẩn bệnh viện ra đời để hỗ trợ người dân vùng sâu, vùng xa. Họ là đối tượng gần như không thể tiếp cận dịch vụ nhãn khoa chuyên sâu.

Xe phẫu thuật lưu động được trang bị máy Phaco, sinh hiển vi, hệ thống vô khuẩn và quy trình đo thị lực theo chuẩn Bộ Y tế - tương đương một phòng mổ đạt chuẩn. Đây là mô hình đầu tiên trong khối tư nhân chủ động đưa y tế đến tận nơi người bệnh, giúp hàng nghìn người cao tuổi được phẫu thuật đục thủy tinh thể ngay tại địa phương, tiết kiệm chi phí, giảm thời gian di chuyển và mang lại ánh sáng một cách an toàn, bền vững. Sáng kiến này nhằm thu hẹp khoảng cách y tế giữa các vùng, miền.

Sáng kiến giáo dục thị giác học đường ra đời trong bối cảnh tật khúc xạ học đường tăng nhanh, nhà trường lại thiếu chương trình giáo dục về mắt. "Mắt sáng cộng đồng" xây dựng mô hình giáo dục thị giác học đường.

Mô hình này bao gồm hoạt động khám định kỳ tại trường, cấp kính miễn phí cho học sinh khó khăn, tổ chức chuyên đề khoa giáo cho học sinh, phụ huynh, giáo viên và biên soạn tài liệu hướng dẫn chăm sóc thị giác sớm. Lần đầu tiên, một chu trình khép kín từ sàng lọc, giáo dục, điều chỉnh, theo dõi được triển khai đồng bộ, giúp phòng ngừa tật khúc xạ từ gốc.

"Mắt sáng cộng đồng" cũng thực hiện sáng kiến liên kết đa bên, mô hình hợp tác công-tư-xã hội đầu tiên trong nhãn khoa. Trước thực trạng các chương trình cộng đồng hoạt động rời rạc, dự án đã tạo nên mạng lưới hợp tác đa bên, quy tụ nguồn lực từ Bộ Y tế, Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam, Thành Đoàn Hà Nội, trường học và chính quyền địa phương.

Theo đó, Bệnh viện Mắt quốc tế DND giữ vai trò khởi xướng, điều phối và trực tiếp cung cấp dịch vụ khám, phẫu thuật, cũng như đào tạo. Đây là mô hình hợp tác công-tư-xã hội hiếm có trong lĩnh vực nhãn khoa tại Việt Nam, tạo nền tảng cho sự lan tỏa và tính bền vững lâu dài.

Suốt hơn một thập kỷ bền bỉ cống hiến cho cộng đồng, dự án "Mắt sáng cộng đồng" đã góp phần thu hẹp bất bình đẳng trong chăm sóc mắt, nâng cao nhận thức toàn xã hội và đóng góp vào mục tiêu quốc gia phòng chống mù lòa bền vững.

"Con mắt tuy nhỏ bé nhưng sâu trong đó lại chứa đựng vô vàn điều lớn lao. Bởi chúng ta nhìn thấy thế giới này và tiếp thu mọi thứ qua đôi mắt. Càng kiên trì thực hiện hành trình mang ánh sáng trở lại cho những đôi mắt, thắp lên hy vọng cho cộng đồng, chúng tôi lại càng yêu nghề và cảm thấy công việc này thêm phần ý nghĩa", bác sĩ Đặng Thị Như Quỳnh nói thêm.