Khu phố Viêm Xá (phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh) là không gian tiêu biểu cho đặc trưng của đô thị Bắc Ninh - làng trong phố, phố trong làng. Viêm Xá xưa còn có tên là làng Diềm - một trong 44 làng quan họ gốc của tỉnh Bắc Ninh. Nơi đây có hệ thống di tích rất giá trị như: đền Vua Bà - thờ Thủy tổ Quan họ, đình Diềm (lưu giữ bức cửa võng được công nhận là Bảo vật quốc gia), đền Cùng, giếng Ngọc với tích cổ về "Ông cá thần"... Nét độc đáo của làng Diềm chính là "nghề chơi" quan họ, với những anh hai, chị hai, nghệ nhân nổi tiếng, có đóng góp rất quan trọng cho sự trường tồn và lan tỏa của di sản văn hóa phi vật thể này. Năm 2007, xã Hòa Long (huyện Yên Phong) sáp nhập vào thành phố Bắc Ninh; sau đó, xã trở thành phường, làng trở thành phố. Ông Nguyễn Văn Trọng, Phó Bí thư Chi bộ khu Viêm Xá cho biết: "Hơn 15 năm qua, không gian đô thị, hạ tầng xã hội, đời sống của nhân dân có nhiều đổi thay, nhưng những giá trị văn hóa của làng Diềm xưa thì vẫn còn nguyên vẹn. Ngày hội làng mùng 6 tháng Hai âm lịch hằng năm được tổ chức với các nghi lễ truyền thống; sinh hoạt văn hóa quan họ được duy trì thường xuyên trong đời sống nhân dân".
Khu phố Ðọ Xá (phường Ninh Xá, thành phố Bắc Ninh) cũng là điển hình của sự giao thoa văn hóa, kiến trúc làng trong phố. Các công trình văn hóa như đình, đền, chùa làng Ðọ nằm ngay trên mặt chính đường Huyền Quang. Ðây là tuyến phố trung tâm, nối từ đường Ngô Gia Tự cắt đường Lý Thái Tổ đến hồ điều hòa Văn Miếu. Ðiều này khiến cho yếu tố văn hóa làng bị tác động, có sự đan xen giữa truyền thống và hiện đại. Theo bà Nguyễn Thị Bắc, Bí thư Chi bộ khu phố Ðọ Xá, những nét đẹp xưa như tình làng nghĩa xóm, lễ hội truyền thống vẫn được tổ chức trang trọng vào ngày mùng 6 và mùng 7 tháng Giêng hằng năm. Bên cạnh đó, việc thực hiện các quy định về văn minh đô thị luôn được cấp ủy, chính quyền triển khai, người dân chấp hành nghiêm túc,...
Bắc Ninh hiện có 120 làng nghề; 1.589 di tích lịch sử văn hóa; 17 hiện vật, nhóm hiện vật là Bảo vật quốc gia; bốn Di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh; tám Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; 547 lễ hội và nhiều loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian. Công cuộc đô thị hóa là một tất yếu khách quan. Quá trình đó diễn ra trên cơ sở kế thừa những đặc sắc của văn hóa truyền thống và chọn lọc, tiếp thu tinh hoa của thời đại. Tỉnh Bắc Ninh hiện có hai thành phố và hai thị xã, với 52 phường; đa số các phường đều phát triển từ thôn, xã, với rất nhiều đặc trưng của văn hóa làng. Vậy nên, lịch sử đô thị Bắc Ninh là quá trình phát triển từ làng lên phố, là sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Do đó, bài toán làng trong phố luôn được tỉnh quan tâm. Quy hoạch vùng tỉnh Bắc Ninh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 17/10/2018 xác định: "Phát triển cân bằng với bảo tồn, phát triển đô thị gắn với bảo tồn làng xóm truyền thống, bảo vệ các di tích văn hóa lịch sử và hòa nhập với cảnh quan tự nhiên sinh thái của khu vực".
Theo Phó Giám đốc Sở Xây dựng Bắc Ninh Nguyễn Tuấn Dũng, định hướng đến năm 2045, Bắc Ninh sẽ hình thành ba hành lang: hành lang đô thị; hành lang sáng tạo và hành lang sinh thái. Ðiều này tạo ra sự hài hòa giữa không gian đô thị và không gian làng quê, giúp duy trì và phát triển các giá trị truyền thống trong môi trường sống hiện đại, bền vững. Ðể cụ thể hóa mục tiêu này, Bắc Ninh chú trọng thu hút đầu tư và phát triển hạ tầng giao thông, điện, nước, viễn thông và các dịch vụ công cộng khác; bảo đảm cho cư dân trong không gian làng có đầy đủ dịch vụ tiện ích và điều kiện sống tốt như đô thị, tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh, dịch vụ và du lịch ■
