Xuất khẩu rau quả trên đà xác lập kỷ lục

Riêng mặt hàng sầu riêng, trong 10 tháng của năm 2023, xuất khẩu sầu riêng ước đạt 1,82 tỷ USD. Trung Quốc tiếp tục giữ vị trí số 1 về thị trường xuất khẩu rau quả nói chung của Việt Nam.

Tăng trưởng xuất khẩu đến nhiều quốc gia

Theo Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên, thời gian qua, các mặt hàng rau quả của Việt Nam được xuất khẩu chủ yếu đến các thị trường Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản…

Việc Trung Quốc mở cửa khẩu, cùng với những nghị định thư được ký kết từ cuối năm 2022 là động lực thúc đẩy ngành hàng rau quả tăng trưởng mạnh. Trong những tháng cuối năm 2023, hàng rau quả sẽ tiếp tục đà tăng trưởng mạnh, bởi đây là thời điểm lễ, Tết nên nhu cầu tiêu thụ hàng rau quả tại nhiều thị trường tăng cao, đặc biệt là thị trường Trung Quốc.

Tính riêng 9 tháng đầu năm 2023, trị giá xuất khẩu hàng rau quả tới thị trường Trung Quốc chiếm 65,3% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam, đạt 2,8 tỷ USD, tăng 159,8% so với cùng kỳ năm 2022. Tốc độ tăng trưởng cao sang thị trường Trung Quốc góp phần thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu hàng rau quả tăng trưởng nhanh.

Chuẩn bị đóng gói sầu riêng xuất khẩu tại Công ty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu.

Cùng với Trung Quốc, các thị trường Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản cũng tăng nhập khẩu các mặt hàng rau quả Việt Nam. Trong đó, thanh long, xoài, mít và chuối là bốn loại trái cây có khối lượng xuất khẩu lớn nhất, chiếm khoảng 85% khối lượng xuất khẩu quả tươi của Việt Nam hiện nay.

Đẩy mạnh công tác mở cửa thị trường

Theo Cục Bảo vệ thực vật, vào đầu tháng 8/2023, Cục Kiểm dịch thực vật Mỹ (APHIS) đã chính thức thông tin về việc phê duyệt nhập khẩu dừa non Việt Nam. APHIS khẳng định, các nhà sản xuất Việt Nam có thể bắt đầu xuất khẩu dừa sọ sang Mỹ ngay lập tức. Việt Nam thuộc top 10 nước trồng dừa lớn nhất thế giới, hiện có khoảng 200.000 ha dừa, với sản lượng khoảng 2 triệu tấn, tập trung chủ yếu tại các tỉnh duyên hải miền trung và đồng bằng sông Cửu Long. Cùng với việc đàm phán xuất khẩu chính ngạch các sản phẩm từ dừa sang Trung Quốc, thời gian tới trái dừa Việt Nam được kỳ vọng sẽ nhanh chóng trở thành mặt hàng tỷ USD, góp phần nâng cao kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành rau quả.

Hiện nay, các mặt hàng rau quả đã mở cửa thị trường của Việt Nam là: thanh long, nhãn, vải, xoài, chôm chôm, bưởi, chanh, vú sữa, chuối. Các mặt hàng đang đàm phán mở cửa thị trường là chanh leo sang Mỹ, Australia; bưởi sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Ấn Độ; sầu riêng sang Ấn Độ; các loại quả có múi, dừa, sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc. Các mặt hàng khác có tiềm năng mở cửa thị trường trong tương lai là bơ, chanh không hạt.

Để công tác mở cửa thị trường cho các loại rau quả đạt hiệu quả cao hơn nữa, Phó Cục trưởng Bảo vệ thực vật Nguyễn Thị Thu Hương cho biết: Thời gian tới, Cục sẽ tập trung các giải pháp nhằm minh bạch thông tin, cơ sở dữ liệu; hoàn thiện các hướng dẫn kỹ thuật; hoàn thiện bộ tài liệu ngành hàng để có những tiêu chuẩn về giống, phân bón, kỹ thuật sản xuất... cho bà con thuận tiện sử dụng. Đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, đầu tư xây dựng cơ sở dữ liệu, đưa phần mềm quản lý vùng trồng và cơ sở đóng gói vào sử dụng rộng rãi; Phối hợp với các địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cấp và quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói.

Thời gian tới, Cục sẽ tập trung các giải pháp nhằm minh bạch thông tin, cơ sở dữ liệu; hoàn thiện các hướng dẫn kỹ thuật; hoàn thiện bộ tài liệu ngành hàng để có những tiêu chuẩn về giống, phân bón, kỹ thuật sản xuất... cho bà con thuận tiện sử dụng. Đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, đầu tư xây dựng cơ sở dữ liệu, đưa phần mềm quản lý vùng trồng và cơ sở đóng gói vào sử dụng rộng rãi; Phối hợp các địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát công tác cấp và quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói.

Phó Cục trưởng Bảo vệ thực vật Nguyễn Thị Thu Hương

Nâng cao chất lượng và năng lực chế biến

Với đà xuất khẩu khẩu rau quả như hiện nay, mục tiêu 5,5 tỷ USD kim ngạch cả năm 2023 là không quá xa vời. Thực tế, nhu cầu nhập khẩu rau quả của các thị trường trên thế giới còn rất lớn nên việc Việt Nam bảo đảm về chất lượng hàng hóa sẽ là cơ hội lớn để khai thác tiềm năng này.

Cụ thể, trong giai đoạn năm 2018- 2022, nhu cầu nhập khẩu hàng rau quả của Mỹ bình quân khoảng 46 tỷ USD/năm, nhưng trị giá nhập khẩu từ Việt Nam chỉ chiếm chưa tới 0,6% tổng trị giá nhập khẩu. Thị trường Hàn Quốc có nhu cầu nhập khẩu hàng rau quả trung bình đạt 3,9 tỷ USD/năm, nhưng trị giá nhập khẩu từ Việt Nam cũng chỉ chiếm 4,3% tổng trị giá nhập khẩu.

Theo số liệu thống kê từ Hiệp hội Thương mại quốc tế Hàn Quốc (KITA), nhập khẩu quả xoài của Hàn Quốc trong 9 tháng năm 2023 đạt 23,6 nghìn tấn, trị giá 95 triệu USD, tăng 14,7% về lượng và tăng 8,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022. Việt Nam là thị trường cung cấp xoài lớn thứ 3 cho Hàn Quốc, tuy nhiên, tại thị trường Hàn Quốc trái xoài của Việt Nam vẫn chiếm tỷ trọng chưa cao, do đó vẫn còn nhiều dư địa để đẩy mạnh xuất khẩu xoài trong thời gian tới. Theo dự báo, Hàn Quốc cũng sẽ ngày càng chuyển hướng tập trung vào trái cây nhiệt đới như xoài và chanh dây.

Sản phẩm chanh dây đang có nhiều cơ hội xuất khẩu sang các thị trường trên thế giới.

Đối với thị trường Mỹ, nhu cầu nhập khẩu quả xoài cũng rất lớn, song hiện Mỹ nhập khẩu xoài tươi từ Việt Nam chỉ chiếm 0,19% tổng lượng nhập khẩu. Nguyên nhân là do vị trí địa lý xa xôi và khâu bảo quản gặp nhiều khó khăn khiến mặt hàng xoài chưa phát huy được hết giá trị ở thị trường tiềm năng này. Trong khi đó, với các sản phẩm chế biến như nước xoài ép, Mỹ nhập khẩu từ Việt Nam có tỷ trọng tăng đáng kể trong thời gian qua. Vì vậy, đẩy mạnh chế biến sâu là hướng đi mà các doanh nghiệp nên đầu tư để tăng kim ngạch xuất khẩu thời gian tới.

Tuy nhiên, trong quá trình tăng trưởng nóng của nhiều mặt hàng hiện nay, nhất là các mặt hàng trái cây, thì yêu cầu giữ vững và không ngừng nâng cao chất lượng, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm là yếu tố quan trọng hàng đầu, quyết định đến uy tín và giá trị của cả ngành hàng.

Thí dụ cụ thể về mặt hàng sầu riêng, ông Nguyễn Quốc Toản - Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp cho rằng: Sầu riêng đang tăng trưởng nóng trong thời gian vừa qua do mang lại giá trị kinh tế lớn. Tuy nhiên ngành hàng này cũng đang xuất hiện những bất cập như: cạnh tranh trong thu mua, gom hàng; hạ tầng chế biến; quản trị chất lượng; liên kết giữa nhà vườn, thương lái, doanh nghiệp xuất khẩu; nguồn nhân lực... Do đó phải xây dựng khung chính sách và các tiêu chuẩn sản xuất và xuất khẩu phù hợp; quy hoạch chặt chẽ việc phát triển diện tích trồng sầu riêng trên cả nước. Ngoài sản phẩm tươi, ngành hàng cũng cần phát triển thêm các mặt hàng chế biến, đồng thời quan tâm hơn đến các thị trường khác ngoài Trung Quốc như Mỹ, EU…

Sầu riêng đang tăng trưởng nóng trong thời gian vừa qua do mang lại giá trị kinh tế lớn. Tuy nhiên ngành hàng này cũng đang xuất hiện những bất cập như: cạnh tranh trong thu mua, gom hàng; hạ tầng chế biến; quản trị chất lượng; liên kết giữa nhà vườn, thương lái, doanh nghiệp xuất khẩu; nguồn nhân lực... Do đó phải xây dựng khung chính sách và các tiêu chuẩn sản xuất và xuất khẩu phù hợp; quy hoạch chặt chẽ việc phát triển diện tích trồng sầu riêng trên cả nước.

Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp Nguyễn Quốc Toản

Cùng quan điểm này, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cánh đồng vàng Nông Ngọc Trung nhận định: Việt Nam còn yếu về mảng chế biến sầu riêng so với Thái Lan. Trong thời gian tới, lĩnh vực này cần tập trung hơn để thúc đẩy xuất khẩu. Theo đó, các doanh nghiệp cần có tư duy bắt tay đồng hành cùng đưa sản phẩm ra thị trường thế giới thay vì đối đầu, cạnh tranh về giá.