Bài 1: Khắc phục thực trạng chính sách "vênh" thực tiễn
Sau hơn 10 năm đi vào đời sống, việc thực thi những cơ chế đặc thù trong Luật Thủ đô đã mang lại những kết quả tích cực trong công tác xây dựng, phát triển, quản lý của thành phố Hà Nội. Song, các điều luật chủ yếu mang tính chất khung, nguyên tắc, định hướng, tính hiện thực còn hạn chế; thậm chí một số khoản, điều của luật khác ban hành sau cao hơn Luật Thủ đô khiến mục tiêu tạo đột phá cho Thủ đô phát triển đến nay chưa đạt được như mong đợi.
Luật Thủ đô được Quốc hội thông qua vào ngày 21/11/2012 và có hiệu lực từ ngày 1/7/2013. Ðây là văn bản pháp lý quan trọng, quy định vị trí, vai trò, trách nhiệm và chính sách xây dựng phát triển, bảo vệ Thủ đô.
Bộc lộ nhiều bất cập trong một số lĩnh vực
Sau 10 năm thi hành, các quy định của Luật Thủ đô đã giúp thành phố Hà Nội thiết lập các công cụ pháp lý tương đối đồng bộ cho việc xây dựng, quản lý và phát triển Thủ đô, tạo sự chuyển động tích cực trên nhiều lĩnh vực. Các cơ chế đặc thù quy định trong luật đã giúp thành phố huy động được nguồn lực, tạo bước đột phá về tăng cường đầu tư kết cấu hạ tầng, nhất là giao thông và hạ tầng kỹ thuật khung. Kinh tế Thủ đô đạt tốc độ tăng trưởng khá. Nhiều dự án, công trình phát triển kết cấu hạ tầng giao thông-vận tải được ưu tiên đầu tư đã hoàn thành và đưa vào sử dụng, góp phần nâng cao năng lực mạng lưới hạ tầng giao thông, thúc đẩy liên kết phát triển kinh tế-xã hội giữa các tỉnh, thành phố trong Vùng Thủ đô.
Tuy nhiên, Luật Thủ đô đã bộc lộ nhiều bất cập trong thực hiện một số mục tiêu, giải pháp ở các lĩnh vực như: Quy hoạch; quản lý, sử dụng đất; thúc đẩy đầu tư, phát triển; bảo tồn và phát triển văn hóa; phát triển giáo dục, khoa học-công nghệ, bảo vệ môi trường,...
Ngoài các nguyên nhân khách quan, Luật Thủ đô còn mang tính nguyên tắc, có tính mục tiêu, định hướng, mà chưa có những quy định cụ thể để áp dụng trực tiếp khi xử lý các vấn đề phát sinh trong từng lĩnh vực quản lý, phát triển Thủ đô. Chưa có những quy định mang tính đặc thù, đột phá đúng với vị trí, vai trò của Thủ đô, nhằm tạo thể chế thuận lợi xây dựng, phát triển Thủ đô nhanh và bền vững.
Bên cạnh đó, một số nội dung của Luật Thủ đô chậm ban hành văn bản quy định chi tiết để kịp thời thực hiện thống nhất, đồng bộ, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu lực, hiệu quả thi hành luật. Ðiều này làm cho một số quy định của luật chậm đi vào cuộc sống; dẫn đến việc đầu tư dự án phát triển đô thị dàn trải, không theo quy hoạch và kế hoạch.
Ðơn cử như việc cải tạo, xây dựng chung cư cũ đã được quy định tại điều 16 Luật Thủ đô nhưng còn chung chung, mang tính định hướng hơn là cơ chế thực hiện. Hay như đối với công tác di dời và quản lý quỹ đất sau khi di dời của một số cơ quan, tổ chức chưa được thực hiện nghiêm theo Quyết định số 130/QÐ-TTg ngày 23/1/2015 của Thủ tướng Chính phủ. Tiến độ di dời thực hiện rất chậm; quỹ đất sau khi di dời chưa được bàn giao lại cho thành phố để xây dựng, phát triển các công trình công cộng theo quy định tại khoản 4 Ðiều 15 Luật Thủ đô. Ðến nay, mới có hai cơ sở y tế đã di dời (gồm Bệnh viện K cơ sở 2 và Bệnh viện Nội tiết Trung ương), trong khi đó, dân số cơ học vẫn tiếp tục tăng nhanh, nhất là ở khu vực nội thành. Rõ ràng, Hà Nội cần có thêm quy định ngoài những quy định của pháp luật hiện hành để giải quyết, xử lý các bất cập, hạn chế nêu trên.
Tăng 2 chương, 32 điều
Ðể có thể giải quyết các yêu cầu thực tiễn và trên cơ sở tổng kết thực hiện Luật Thủ đô năm 2012, Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) được xây dựng theo năm quan điểm: Thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp của Ðảng về xây dựng, phát triển Thủ đô; quy định các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội cho Thủ đô bảo đảm phù hợp với chủ trương, đường lối của Ðảng và tuân thủ Hiến pháp năm 2013; đặt trong tổng thể hệ thống pháp luật; bám sát chín nhóm chính sách trong Ðề nghị xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) đã được Chính phủ thông qua. Ðồng thời với việc phân quyền mạnh mẽ cho Hà Nội nhằm tạo sự chủ động, sáng tạo, cần quy định tương ứng trách nhiệm của Hà Nội, cũng như cơ chế kiểm tra, giám sát việc thực hiện quyền hạn, nhiệm vụ của các cấp chính quyền thành phố.
Luật Thủ đô (sửa đổi) phải kế thừa, phát triển các quy định đã được thực tiễn kiểm nghiệm tốt của Luật Thủ đô năm 2012, cơ chế thí điểm theo Nghị quyết số 97/2019/QH14, Nghị quyết số 115/2020/QH14, Nghị quyết số 160/2021/QH14 của Quốc hội. Theo sát quá trình chỉnh lý, hoàn thiện các luật có liên quan đang được sửa đổi, bổ sung (Luật Ðất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản...) để lựa chọn những vấn đề đặc thù, chưa được quy định để hoàn thiện Dự thảo Luật.
Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) gồm sáu chương, 59 điều; tăng hai chương, 32 điều so với Luật Thủ đô năm 2012 hiện hành. Nội dung Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) lần này bám sát chín nhóm chính sách đã được Chính phủ thông qua để quy phạm hóa thành các cơ chế, chính sách cụ thể, mang tính đặc thù vượt trội phục vụ cho sự nghiệp xây dựng, phát triển Thủ đô của cả nước.
Ðón nhận tư tưởng, quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Thủ đô Hà Nội phải là thành phố kết nối toàn cầu; có mức sống và chất lượng cuộc sống cao, kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc, hài hòa, tiêu biểu cho cả nước; có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trên khu vực và thế giới.
Ðể đạt được mục tiêu này thì việc hoàn thiện thể chế, mà trọng tâm then chốt là hoàn thiện Luật Thủ đô là vấn đề cấp bách hơn bao giờ hết. Ðây cũng chính là cơ hội để Thủ đô bứt phá phát triển.
(Còn nữa)
