Gây khó cho người dân và doanh nghiệp
Luật Đấu thầu năm 2013 được Quốc hội thông qua ngày 26/11/2013, bao gồm 13 Chương, 96 Điều. Từ khi ra đời, Luật Đấu thầu năm 2013 được đánh giá đã khắc phục không ít "lỗ hổng" trong hoạt động đấu thầu, cải cách cơ bản và hiện đại hóa các quy định, thủ tục đấu thầu theo các nguyên tắc và tiêu chuẩn được quốc tế chấp nhận.
Thế nhưng, đến nay sau 10 năm thi hành Luật Đầu thầu đã và đang cho thấy nhiều điểm vướng mắc, bất cập, thậm chí tạo ra những mâu thuẫn với các đạo luật khác. Vì vậy, việc sửa đổi Luật Đấu thầu là điều cần thiết nhằm tháo gỡ những khó khăn trong quá trình thực thi cho người dân và doanh nghiệp; đồng thời giúp hoàn thiện và đáp ứng yêu cầu thực tiễn của cuộc sống.
Theo đó, quá trình triển khai thi hành Luật Đấu thầu đã phát sinh một số hoạt động mua sắm, đấu thầu lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư nhưng chưa được quy định hoặc quy định chưa đầy đủ để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội, thu hút đầu tư và đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.
 |
Tình trạng “cài cắm” tiêu chí đánh giá, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng, không lành mạnh trong quá trình tổ chức đấu thầu. |
Đặc biệt, quy trình lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư chưa thống nhất, quy định về hình thức lựa chọn thầu, chỉ định thầu trong trường hợp đặc biệt còn thiếu cụ thể, chưa đáp ứng được điều kiện lựa chọn nhà thầu trong việc mua sắm đặc thù, hoặc mua sắm phòng chống dịch bệnh…
Các quy định về phương thức đánh giá chưa thực sự tạo ra cơ chế hiệu quả linh hoạt trong mua sắm hàng hóa, dịch vụ công trình có chất lượng tốt, đáp ứng được yêu cầu sử dụng, nhất là việc mua sắm hóa chất, sinh phẩm, vật tư trang thiết bị y tế.
Ngoài ra, các quy định về đấu thầu còn thiếu quy định cụ thể về hồ sơ mời thầu trong khi đây là nội dung rất quan trọng, nếu quy định không chặt chẽ dẫn tới tình trạng “cài cắm” tiêu chí đánh giá, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng, không lành mạnh trong quá trình tổ chức đấu thầu; một số quy định trong văn bản hướng dẫn thực thi luật chưa chặt chẽ, dẫn tới tình trạng tùy tiện trong phát hành hồ sơ mời thầu.
Tháo gỡ những "điểm nghẽn" trong đấu thầu, mua sắm trang thiết bị y tế
GS. TS Nguyễn Văn Đệ, Chủ tịch Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam cho biết, hiện nay pháp luật đã có các quy định, hướng dẫn cơ sở khám chữa bệnh tư nhân áp dụng các hình thức mua sắm thuốc, vật tư y tế được thanh toán từ nguồn quỹ bảo hiểm y tế. Tuy nhiên thực tiễn cho thấy, những quy định, hướng dẫn này vẫn chưa bao quát hết tình huống phát sinh vướng mắc, bất cập.
 |
GS. TS Nguyễn Văn Đệ, Chủ tịch Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam. |
Ông Đệ cho rằng, trong quá trình thực hiện đấu thầu, áp kết quả thầu tại cơ sở khám chữa bệnh tư nhân, có tình trạng ép buộc, gây rào cản tiêu cực, khiến cho cơ sở khám chữa bệnh tư nhân luôn bị động và lệ thuộc kết quả trúng thầu thuốc, vật tư y tế tập trung, ảnh hưởng đến công tác khám chữa bệnh của cơ sở y tế tư nhân.
Ngoài ra, thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, hầu hết các các cơ sở y tế tư nhân chủ yếu có quy mô nhỏ, không đủ năng lực, kinh nghiệm để tự chủ động tổ chức đấu thầu thuốc, vật tư y tế, do vậy hàng năm, các đơn vị chủ yếu vẫn đang áp dụng giá trúng thầu thuốc, vật tư y tế tập trung do Sở Y tế địa phương tổ chức cho các cơ sở y tế công lập.
Tuy nhiên khi được giao thầu hằng năm, không phải Sở Y tế các địa phương nào cũng hoàn thành việc đấu thầu thuốc, vật tư y tế theo đúng quy định và kế hoạch được cấp có thẩm quyền chỉ đạo, mà luôn xảy ra tình trạng kéo dài việc đấu thầu thuốc, vật tư y tế hoặc phải gia hạn thời gian sử dụng kết quả thầu thuốc, vật tư y tế của năm liền kề.
Những điểm bất cập nêu trên đã gây nên tình trạng thiếu, hết thuốc và vật tư y tế phục vụ bệnh nhân, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động khám bệnh, chữa bệnh của cơ sở y tế và quyền lợi của bệnh nhân bảo hiểm y tế. Ngoài ra còn có trường hợp, các nhà thầu dù đã trúng thầu nhưng lấy lý do khách quan để không cung ứng đủ thuốc, vật tư y tế theo đúng cam kết, để xảy ra tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tư nhân.
Những điểm bất cập nêu trên đã gây nên tình trạng thiếu, hết thuốc và vật tư y tế phục vụ bệnh nhân, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động khám bệnh, chữa bệnh của cơ sở y tế và quyền lợi của bệnh nhân bảo hiểm y tế.
GS. TS Nguyễn Văn Đệ, Chủ tịch Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam
Còn theo Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) Nguyễn Quốc Hiệp, thực tiễn thời gian qua rất nhiều các gói thầu dù tổ chức đấu thầu rất đúng quy trình theo luật định, đáp ứng cả 8 tiêu chí về tư cách hợp lệ của nhà thầu trong Luật Đấu thầu theo Điều 5 luật đấu thầu 63/2014. Thế nhưng, trong giai đoạn thực hiện gói thầu thì mới xảy ra tình trạng nhà thầu không đủ năng lực hoạt động thi công thực hiện gói thầu.
 |
Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC). |
Vì vậy, ngoài các tư cách khác quy định tại Điều 5, VACC đề nghị bổ sung về tư cách hợp lệ: Nhà thầu được chọn tham gia dự thầu phải là doanh nghiệp có năng lực hành nghề, năng lực hoạt động (Chứng chỉ hành nghề). Luật Xây dựng quy định:
“Tại thời điểm ký kết hợp đồng bên nhận thầu phải đáp ứng điều kiện năng lực hành nghề, năng lực hoạt động theo quy định của pháp luật về xây dựng” thì khi lựa chọn nhà thầu cũng phải đáp ứng tiêu chí này. Bên cạnh đó, cần bổ sung hoặc thay thế quy định “Có tên trong Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia trước khi phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư” (Điểm d khoản 1 Điều 5 dự thảo): “d. Nhà thầu phải đáp ứng năng lực hoạt động phù hợp với từng lĩnh vực của gói thầu”.
Sửa đổi để tăng hiệu quả thực thi
Ghi nhận những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thời gian qua, đặc biệt là trong bối cảnh dịch Covid-19 kéo dài, giá nguyên nhiên vật liệu biến động mạnh, tăng tới 40-45%…, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Nguyễn Thị Thúy Hằng cho biết, với tư cách là cơ quan soạn thảo Dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi), thời gian qua đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra của Quốc hội, Ủy ban Tài chính Ngân sách tổng hợp đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội và các cơ quan, tổ chức có liên quan để nghiên cứu, đề nghị phương án tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện Dự thảo Luật.
Nhiệm vụ nghiên cứu và xây dựng Dự án Luật cũng xuất phát từ yêu cầu thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống xã hội.
Do vậy, Chính phủ đã xác định những nội dung sửa đổi, bổ sung tại Dự thảo Luật này cần hướng tới mục tiêu vừa khắc phục những khó khăn, vướng mắc về thể chế, khơi thông và phát huy nguồn lực cho phát triển kinh tế-xã hội, vừa bảo đảm thích ứng nhanh hơn trong bối cảnh phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội.
 |
Thi công cao tốc bắc-nam, đoạn Mai Sơn - quốc lộ 45. |
Có thể thấy, Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) là đạo luật liên quan đến nhiều luật khác như: Luật Đầu tư công; Luật Ngân sách nhà nước; Luật Xây dựng…, đòi hỏi phải nghiên cứu, rà soát kỹ để tránh chồng chéo, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản luật hiện hành cũng như các luật đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung như: Luật Đất đai; Luật Quản lý, sử dụng vốn đầu tư của Nhà nước vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp.
Phó Tổng thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn thông tin, hiện Dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) đã được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 4 (tháng 10/2022) và dự kiến được Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 5 (tháng 5-6/2023). Đây là việc cần thiết nhằm kịp thời khắc phục những hạn chế đã được nhận diện của Luật Đấu thầu hiện hành; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong đấu thấu, lựa chọn nhà thầu và quản lý, sử dụng vốn, tài sản Nhà nước.
Khắc phục những bất cập trong đấu thầu dự án
Những quy định trong Dự thảo Luật có thuận lợi hay không, có khả thi hay không, có khơi thông được quá trình thực hiện trên thực tế hay không, cộng đồng doanh nghiệp cần phải tích cực đóng góp ý kiến hoàn thiện dự thảo luật. Các ý kiến đóng góp cần tập trung gợi ý, đề xuất giải pháp và được cụ thể hóa bằng quy định trong dự thảo luật để tăng tính hiệu quả và khả thi hơn.
Ngoài ra, Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) phải giải quyết được những ách tắc hiện nay của pháp luật về đấu thầu, bảo đảm thuận lợi trong tổ chức triển khai, kiểm tra giám sát, tránh lãng phí, tham nhũng, đảm bảo công khai minh bạch. Bên cạnh đó, cần tháo gỡ, phân định rõ ràng đấu thầu với đấu giá, Luật Đấu thầu cần quy định trình tự, quy trình rõ ràng trong việc tiến hành đấu thầu, không chồng chéo với các văn bản pháp luật có liên quan.
Đặc biệt, trong lần rà soát, sửa đổi lần này, cơ quan soạn thảo cần tính đến việc việc bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất giữa các luật liên quan với cùng một vấn đề là điểm rất quan trọng để tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp cũng như cách thức xử lý cụ thể từng vụ việc có liên quan của các cơ quan chức năng. Giải quyết được vấn đề này là sẽ khơi thông được điểm nghẽn cho các dự án, tiết kiệm thời gian và tiền bạc cho doanh nghiệp. Có như vậy mới giải quyết hài hòa lợi ích của Nhà nước và doanh nghiệp để dòng chảy pháp luật có thể tạo ra sức mạnh mới cho cả nền kinh tế.
