Thống kê của Bộ Y tế trong giai đoạn 2019-2020 cho thấy, có 58% trẻ dưới 5 tuổi thiếu kẽm, cứ 3 trẻ có 1 trẻ thiếu sắt.
Theo Thạc sĩ, bác sĩ Lê Thị Hải, nguyên Giám đốc Trung tâm khám tư vấn dinh dưỡng trẻ, Viện Dinh dưỡng quốc gia, Chủ tịch Chi hội Dinh dưỡng Nhi khoa Việt Nam, nước ta đã có chương trình phòng chống thiếu máu, thiếu sắt do Viện Dinh dưỡng quốc gia chủ trì và triển khai từ những năm 80 nhưng tới hiện tại, vẫn chưa có chương trình nào về phòng chống thiếu kẽm.
Các chuyên gia dinh dưỡng nhận thấy thời điểm tới đây, trong chiến lược truyền thông dinh dưỡng, cần tăng cường truyền thông về việc bổ sung đầy đủ các vi chất dinh dưỡng đặc biệt là sắt và kẽm bởi hai vi chất này đóng vai trò vô cùng quan trọng với sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.
Sắt là nguyên tố cấu tạo nên hồng cầu mang oxy tới các cơ quan. Khi trẻ bị thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu, cơ thể mệt mỏi, xanh xao, ăn không ngon miệng, chậm tăng cân, miễn dịch suy giảm, dễ mắc bệnh, hay cáu kỉnh, khả năng tập trung chú ý kém.
Kẽm tham gia vào thành phần 300 loại enzyme của các phản ứng trong cơ thể cũng như quá trình tiêu hóa thức ăn trong cơ thể. Kẽm vừa là thành phần cũng vừa là xúc tác tăng cường sản xuất ra các yếu tố miễn dịch.
Đồng thời, kẽm cũng tham gia vào tăng sinh các hormon tăng trưởng giúp dài xương. Trẻ thiếu kẽm dẫn tới nhẹ cân, suy dinh dưỡng, thấp còi và nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, các bệnh do virus tăng cao hơn.
Tuy 2 thành phần này rất quan trọng cho sự phát triển của trẻ nhưng các cha mẹ rất khó nhận biết được tình trạng thiếu kẽm và thiếu sắt của ở trẻ mà chỉ nhận biết được khi đã xảy ra hậu quả.
 |
Thạc sĩ, bác sĩ Lê Thị Hải, Chủ tịch Chi hội Dinh dưỡng Nhi khoa Việt Nam. |
Thực tế cho thấy, thiếu sắt thường đi đôi với thiếu kẽm và ngược lại. Kẽm đóng vai trò là chất xúc tác trong quá trình chuyển hóa. Sắt tham gia vào quá trình tổng hợp, cấu tạo nên hồng cầu.
Nồng độ kẽm giảm trong huyết thanh tương quan với các dấu hiệu của tình trạng thiếu sắt. Sự thiếu hụt kẽm gây ra tình trạng thiếu sắt theo cơ chế ngăn chặn sự hấp thu hoặc huy động sắt từ các mô ở ruột.
Bác sĩ Hải cho biết, khi trẻ ở mốc sau 6 tháng tuổi, tỷ lệ thiếu kẽm và sắt ở trẻ tăng cao và thường thiếu cùng nhau. Đây là giai đoạn trẻ mới bắt đầu tập ăn dặm. Tuy nhiên, không phải cứ cho trẻ ăn nhiều thức ăn giàu sắt và kẽm là trẻ sẽ không bị thiếu hai vi chất này.
Kẽm và sắt chủ yếu có trong đạm động vật như trứng, thịt bò, ghẹ, hàu… Tuy nhiên, tỷ lệ hấp thu sắt kẽm từ thức ăn khá thấp.
Trong chế độ ăn hằng ngày, cơ thể chỉ hấp thu được 5-15% lượng sắt và 10-30% kẽm của thực phẩm. Ngoài chế độ ăn không cung cấp đủ sắt kẽm, trẻ dễ bị nhiễm giun sán, rối loạn tiêu hóa thường xuyên cũng là nguyên nhân không nhỏ gây giảm hấp thu sắt, kẽm.
Do đó, để bảo đảm đủ sắt, kẽm cho trẻ, cha mẹ nên chủ động bổ sung dự phòng nhu cầu hằng ngày cho bé dưới dạng vi chất uống để tránh việc thiếu hụt sắt kẽm kéo dài ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của trẻ.
"Việc bổ sung kẽm và sắt đồng thời không có sự cạnh tranh hấp thu hay “đánh nhau” giữa hai vi chất này như nhiều cha mẹ nghĩ. Ngược lại, sắt và kẽm còn hỗ trợ hấp thu qua lại lẫn nhau bởi kẽm và sắt thường thiếu cùng nhau do chúng mối tương quan hỗ trợ trong việc hấp thu", bác sĩ Hải nói.
PGS, TS Nguyễn Tiến Dũng, nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai cho biết: Khi bổ sung sắt và kẽm, việc cân bằng hàm lượng của hai yếu tố này cực kỳ quan trọng. Nên bổ sung cùng lúc cả sắt và kẽm với tỷ lệ tương đương nhau để cơ thể trẻ hấp thu được tốt nhất, tăng cường miễn dịch cho trẻ.
