Những cánh đồng thu nhập cao ở Quảng Trị

Mặc dù giá trị mang lại so với một số địa phương khác trong cả nước chưa cao, nhưng đối với một vùng đất thường xuyên xảy ra lũ lụt, hạn hán như Quảng Trị, thì đây là nỗ lực lớn của nông dân, sự chỉ đạo điều hành của các ngành, các cấp tìm tòi mô hình sản xuất hợp lý để tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích.

Xây dựng cánh đồng có năng suất, chất lượng cao

Tỉnh Quảng Trị có hơn 23 nghìn ha lúa, trong đó có 10 nghìn ha lúa chất lượng cao, tập trung ở các huyện Hải Lăng 4.000 ha, Triệu Phong 2.500 ha, Vĩnh Linh 2.000 ha, Gio Linh 1.500 ha.

Mặc dù năm nào trên địa bàn cũng có rét đậm, rét hại và hạn hán, nhưng nhờ các giải pháp chỉ đạo kịp thời, đồng bộ của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn và các địa phương như: Cung cấp giống lúa ngắn ngày, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, kỹ thuật rút ngắn khung thời vụ, sử dụng mạ khay (mạ ném) và bằng kinh nghiệm trồng lúa, người nông dân đã biết lách thời vụ tránh hậu quả thiên tai nên đã khắc phục được khó khăn về thời tiết để ruộng lúa cho năng suất cao.

Vùng lúa Triệu Phong, Hải Lăng thường ở trong tình trạng chưa mưa đã ngập, chưa nắng đã hạn, nên làm được hạt lúa trên đồng đất này, người nông dân phải cực nhọc gấp nhiều lần các nơi khác mà xác suất mất mùa, giá thấp là thường xuyên. Mặc dù luôn ở trong tình thế bất lợi do thiên tai tác động, có khi liên tục trong cả hai vụ chính, nhưng nghề trồng lúa ở Quảng Trị vẫn đứng vững, sản lượng lương thực có hạt ổn định liên tục từ năm 2006 đến 2008, đạt hơn 220 nghìn tấn/năm, tăng 16% (32 nghìn) so với năm 2000.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Trị Nguyễn Văn Bài cho biết: Ðể có năng suất và sản lượng cao trong thâm canh lúa nước, ngành nông nghiệp  và phát triển nông thôn Quảng Trị đã xác định đúng hướng đầu tư trọng tâm, trọng điểm vào công tác giống, kỹ thuật chăm bón và hệ thống thủy lợi...

Những năm qua, việc nghiên cứu, triển khai các đề tài khảo nghiệm giống lúa có năng suất, chất lượng cao, phù hợp điều kiện tự nhiên cũng như tập quán canh tác đã đưa tỷ lệ giống lúa mới vào sản xuất trên địa bàn chiếm hơn 90% diện tích. Nhờ vậy, năng suất lúa bình quân ở Quảng Trị đạt 10 tấn/ha, cá biệt có nơi đạt từ 11 đến 12 tấn/ha.

Ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn cũng đã điều tra, nghiên cứu, chọn tạo, khôi phục sản xuất nguyên chủng giống lúa chất lượng cao, nắm vững hiện trạng các giống lúa mới chất lượng cao và tất cả các giống lúa nước đang được sản xuất trên địa bàn tỉnh, từ nguồn gốc cho đến diện tích, năng suất, tính chống chịu thời tiết khắc nghiệt, sâu, bệnh tàn phá, các đặc tính nông sinh học của từng loại giống.

Từ đó rút ra kết luận ban đầu cho từng loại giống để định hướng, phát triển, nhân rộng ra các địa phương. Ðến nay, các giống lúa chất lượng cao như HC95, P6, HT1... đang được trồng trên địa bàn tỉnh, với diện tích ngày càng đại trà, sản lượng đạt khá và có giá trị xuất khẩu.

Ðể đưa Nghị quyết T.Ư 7 (khóa X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn và các nghị quyết của tỉnh về phát triển nông nghiệp hiệu quả và bền vững vào cuộc sống, phù hợp điều kiện và đặc điểm của từng địa phương, bên cạnh đẩy mạnh tăng năng suất và sản lượng lúa, ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị đã tập trung chỉ đạo việc nhân rộng các mô hình nông nghiệp có giá trị kinh tế cao nhằm phát huy tốt nhất hiệu quả giá trị sử dụng đất ở địa phương. Nhiều mô hình luân canh tổng hợp trồng xen, tăng vụ đạt hơn 100 triệu đồng/ha/năm được nông dân hưởng ứng tích cực, cho kết quả khả quan.

Một số địa phương như: Triệu Phong, Vĩnh Linh, Gio Linh đã xây dựng đề án cánh đồng có giá trị kinh tế cao để khắc phục việc các mô hình được hình thành một cách manh mún, tự phát, hiệu quả kinh tế chưa cao. Khi triển khai đề án sẽ huy động hết nguồn nhân lực, vật lực của địa phương, đơn vị để khai thác tiềm năng, lợi thế từng vùng, tạo ra sản phẩm hàng hóa có giá trị cao nhằm nâng cao thu nhập cũng như hiệu quả kinh tế trên cùng một đơn vị diện tích, góp phần giải quyết việc làm, cải thiện đời sống cho nhân dân.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Trị  Nguyễn Văn Bài đã đưa ra thí dụ về xây dựng mô hình trong sản xuất nông nghiệp như sau: Trước đây trên diện tích một ha, người nông dân sản xuất lúa được mùa cũng đạt khoảng từ 10 đến 12 tấn lúa, cho giá trị từ 40 đến 50 triệu đồng, nay trên chính diện tích ấy dành khoảng 0,2 ha nuôi cá nước ngọt các loại như trê, mè, chép, trắm cỏ, rô phi... diện tích còn lại vẫn dành để trồng lúa.

Như vậy, ngoài thu nhập từ cây lúa sẽ có thêm nguồn thu từ cá (khoảng từ 15 đến 20 triệu đồng/vụ). Vùng ruộng cao sẽ thực hiện mô hình trồng lúa hai vụ với một vụ màu hoặc trên đất màu trồng thêm vụ ngô xuân thứ ba. Vùng ven đô, thực hiện mô hình trồng rau màu thâm canh, trồng hoa, cây cảnh và nhân rộng mô hình trồng rau sạch, an toàn để tăng tính cạnh tranh trên thị trường. Vùng gò đồi và vùng cát thực hiện mô hình trang trại VACR và tập trung chăn nuôi gia súc, trồng cây lâm nghiệp, cao-su tiểu điền... Tùy theo đặc điểm, điều kiện từng vùng để bố trí mô hình phù hợp.

Nhân rộng các mô hình sản xuất có hiệu quả

Nhiều địa phương ở huyện Vĩnh Linh đã chuyển diện tích màu lương thực, diện tích khoai lang sang trồng lạc, trồng cây thực phẩm, cây gia vị có giá trị cao; chuyển diện tích lúa năng suất thấp, không ổn định sang nuôi trồng thủy sản.

Ðiển hình là các mô hình lúa + cá + lúa cho thu nhập gấp từ 2 đến 2,5 lần trồng lúa đơn thuần, khoảng 160 triệu đồng/ha; mô hình lúa + cá + lợn, ở các xã Vĩnh Lâm, Vĩnh Sơn, Vĩnh Thủy... mỗi hộ có từ 0,4 đến 0,8 ha, thu nhập hơn 200 triệu đồng/năm; mô hình lợn + cá ở các xã Vĩnh Chấp, Vĩnh Long, thị trấn Hồ Xá cho thu nhập hơn 70 triệu đồng/năm; mô hình thâm canh lúa chất lượng cao với diện tích 2.000 ha ở các vùng trọng điểm lúa, thu từ 45 đến 60 triệu đồng/ha.

Ngoài ra, các mô hình nuôi, trồng xen canh cũng cho kết quả khá cao như: Môn xen khoai lang gối sắn dây; ném xen ngô đông xuân - dưa non, triển khai trên chân đất cát nghèo dinh dưỡng...      

Huyện Triệu Phong là một trong hai vùng lúa trọng điểm của tỉnh Quảng Trị, là địa phương có truyền thống dẫn đầu tỉnh về cách mạng xanh trên đồng ruộng đã có nghị quyết xây dựng và tăng nhanh diện tích cánh đồng cho giá trị kinh tế cao.

Trong đó chú trọng cấp 1 hóa giống lúa, tưới tiêu khoa học và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật khác vào chăn nuôi và trồng trọt. Những năm qua, huyện Triệu Phong đã chỉ đạo các địa phương tùy theo điều kiện để xây dựng một hoặc nhiều trong sáu mô hình, cụ thể là: Mô hình lúa + cá, mô hình sản xuất rau màu thâm canh chất lượng cao, VAC tổng hợp, trồng cỏ chăn nuôi bò, trang trại với đa cây, đa con, luân canh nhiều vụ. Mô hình lúa + cá bố trí tập trung ở vùng đồng bằng có chân ruộng thấp trũng, men theo các tuyến kênh.

Mô hình sản xuất rau màu thâm canh chất lượng cao phát triển ở các xã có thế mạnh là Triệu Ðông, Triệu Long, Triệu Trung, Triệu Thành, Triệu Ðại, Triệu Ðộ... Ðối với mô hình VAC tổng hợp, huyện bố trí phát triển cả ba vùng cát, đồng bằng và gò đồi. Nhờ tích cực chỉ đạo quy hoạch và triển khai có hiệu quả các mô hình sản xuất trên các chân ruộng, nên đến nay huyện Triệu Phong đã xây dựng được cánh đồng có giá trị kinh tế cao với diện tích 2.500 ha, cho giá trị thu nhập từ 45 đến 60 triệu đồng/ha.

Chủ tịch UBND huyện Triệu Phong Hoàng Văn Quang tự hào khi nói về những cánh đồng chất lượng cao của địa phương: Xây dựng cánh đồng có giá trị kinh tế cao là xây dựng mô hình sản xuất mới, khuyến khích nông dân năng động, sáng tạo trong sản xuất, nhất là sản xuất hàng hóa.

Người nông dân chủ động trong việc lựa chọn cây trồng, vật nuôi, phù hợp vùng đất, chú trọng hơn về chăm bón, áp dụng khoa học kỹ thuật trong phòng, chống dịch bệnh nên đã mang lại thu nhập cao trên một đơn vị diện tích. Ðiều đó thể hiện rõ khi nhiều hộ gia đình ở các địa phương trong huyện từ chỗ nghèo khó vươn lên giàu có.

Ðến nay, huyện Gio Linh đã xây dựng được nhiều mô hình có giá trị kinh tế cao trên một đơn vị diện tích như mô hình lúa + cá tại các xã Gio Mai, Gio Mỹ... với diện tích 75,6 ha, cho giá trị 70 triệu đồng/ha; mô hình lạc đông xuân - dưa hè thu ở vùng cát xã Gio Mỹ, với diện tích 17,8 ha, cho giá trị 55 triệu đồng/ha; mô hình chuyên nuôi cá, với diện tích 326 ha, cho giá trị 75 triệu đồng/ha; mô hình mướp đắng - xúp-lơ, với diện tích 25 ha ở thôn Lan Ðình, mô hình dưa hấu xen sắn KM 94, với diện tích 20 ha tại thôn Lễ Môn, xã Gio Phong...

Nhiều hộ gia đình nhận thức được tầm quan trọng của việc ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất, biết tổ chức sản xuất có hiệu quả đối với cây trồng, vật nuôi mới, đã đầu tư mua sắm thiết bị máy móc đưa vào sản xuất như: máy sạ hàng, máy gặt đập liên hợp, máy nghiền thức ăn gia súc; chế biến sau thu hoạch như: máy đánh bóng gạo tại xã Gio Quang, máy sấy thủy sản tại các xã Trung Giang, Gio Việt, thị trấn Cửa Việt...

Cùng với việc phát triển các loại cây trồng, vật nuôi mới có năng suất và chất lượng cao để khảo nghiệm và nhân rộng ra trên địa bàn, huyện đã tiến hành quy hoạch vùng sản xuất lúa + cá, với diện tích  150 ha; chuyên nuôi cá, với diện tích 370 ha dọc sông Cánh Hòm; vùng sản xuất lạc đông xuân - dưa hè thu trên vùng cát ở các xã Trung Giang, Gio Thành, Gio Hải, Gio Việt, với diện tích hơn 70 ha; tiếp tục triển khai các mô hình mướp đắng - xúp-lơ ở xã Gio Phong, với diện tích 40 ha... 

Chủ tịch UBND huyện Gio Linh Nguyễn Huy Hùng cho biết: Việc triển khai các mô hình nông nghiệp có giá trị kinh tế cao là rất cần thiết, giúp cho người dân vừa áp dụng khoa học kỹ thuật vào trồng trọt và chăn nuôi một cách có hiệu quả, từ đó tăng thêm thu nhập gia đình.

Ở Gio Linh, ngoài kinh phí hỗ trợ của huyện, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn theo chức năng, nhiệm vụ của mình có kế hoạch huy động sức mạnh tổng hợp trong nhân dân về vốn tự có, cơ sở vật chất, kỹ thuật, sức lao động... để phát triển sản xuất, phấn đấu đến năm 2012, toàn huyện có 4.160 ha cánh đồng cho giá trị kinh tế cao. Những năm tới, huyện Gio Linh tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng những tiến bộ kỹ thuật, công nghệ và đưa các giống cây trồng, vật nuôi đã được khẳng định vào sản xuất, tăng hệ số sử dụng đất, khai thác tiềm năng đất đai, mặt nước nhằm tăng giá trị, hiệu quả trên một đơn vị diện tích...

Giải pháp nhân thêm cánh đồng thu nhập cao

Trong quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trong nông nghiệp, nhiều địa phương ở Quảng Trị đã có chính sách khuyến khích, hỗ trợ, quy hoạch phát triển sản xuất cho từng vùng, miền; đưa ra những công thức cụ thể để chuyển giao công nghệ, tập huấn cho nông dân xây dựng mô hình, thành lập trang trại, cải tạo đồng ruộng và tổ chức các dịch vụ khuyến nông nhằm nâng cao năng suất, hiệu quả kinh tế cao, tạo ra những cánh đồng có quy mô sản xuất tập trung, chuyên canh, có khối lượng hàng hóa lớn, chất lượng cao, gắn sản xuất với thị trường tiêu thụ. Bên cạnh đó, các địa phương còn tạo điều kiện cho các hộ gia đình vay vốn ưu đãi thực hiện và tổ chức hội thảo nhân rộng mô hình có hiệu quả phù hợp vùng, miền...

Huyện Triệu Phong hỗ trợ 12 triệu đồng cho mỗi hộ trồng rau sạch làm nhà lưới che chắn cho vườn rau; huyện Gio Linh hỗ trợ bốn triệu đồng/ha cho mô hình lúa + cá hoặc chuyên canh cá, mô hình lạc đông xuân - dưa hè thu và hỗ trợ hai triệu đồng/ha cho mô hình lúa chất lượng cao để khuyến khích nhân rộng các mô hình cho giá trị thu nhập cao trên địa bàn...

Tỉnh Quảng Trị đang chỉ đạo các địa phương nhân thêm những cánh đồng "vàng", với các mô hình sao cho phù hợp đất đai của từng vùng: gò đồi miền núi, đồng bằng và cát ven biển. Ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn tuyển chọn giống cây trồng, vật nuôi thích hợp, cho giá trị kinh tế cao để cung cấp cho các địa phương và hộ gia đình.

Hướng dẫn người dân ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến để nhân rộng các mô hình sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp, khai thác có hiệu quả lợi thế về đất đai, nguồn tài nguyên, huy động các nguồn lực phát triển sản xuất. Cải tạo môi trường sinh thái cùng với cải tạo đất, tạo ra cánh đồng có quy mô tập trung, chuyên canh nhằm nâng cao hiệu suất đầu tư sản xuất theo hướng hội nhập, tăng thu nhập, ổn định đời sống.

Chủ trương "dồn điền đổi thửa" đã tập trung được ruộng đất, mở rộng quy mô sản xuất cho các hộ gia đình, tạo điều kiện để thâm canh và cơ giới hóa, quy hoạch vùng phát triển nông nghiệp theo công thức cho từng mô hình mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Tuy vậy, trong quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, nhân rộng các mô hình sản xuất nông nghiệp có giá trị kinh tế phải xuất phát từ nhu cầu thực tế, nhu cầu phát triển hàng hoá của thị trường, không tiến hành nhân rộng mô hình một cách manh mún, máy móc, tùy tiện. Có cơ chế hỗ trợ cho nông dân thực hiện chuyển đổi, lấy hiệu quả sản xuất trên một đơn vị diện tích gieo trồng và chăn nuôi làm thước đo cho việc chuyển đổi.

Gắn phát triển sản xuất với việc hình thành các vùng nguyên liệu có năng suất, chất lượng cao cung cấp cho các nhà máy, cơ sở chế biến trên địa bàn tỉnh. Xây dựng thương hiệu đối với các sản phẩm có lợi thế, đủ sức cạnh tranh trên thị trường, bởi đó chính là động lực để người nông dân yên tâm sản xuất, làm giàu trên đồng đất quê hương.

Bài và ảnh: NGUYỄN VĂN HAI