Được dân, được cán bộ
Ngó một tấm ảnh đã xỉn màu thời gian, thời Nghi Sơn đang thời điểm quyết liệt giải phóng mặt bằng (GPMB), tôi nhác thấy bốn người quen.
Người thứ nhất là Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Mai Văn Ninh. Thời điểm đó, hàng ngàn hộ dân xã Tĩnh Hải, huyện Tĩnh Gia và phụ cận phải di dời đến nơi ở mới để có mặt bằng 350 ha cho Lọc hóa dầu Nghi Sơn (LHDNS) đứng chân. Chuyện GPMB. Những thuyết phục vận động... Mức đền bù uyển chuyển. Tình, lý kỹ càng chu tất là thế, vậy mà vẫn xô xát. Tôi nhớ ông Mai Văn Ninh, đầu trần tay không, đến với dân Nghi Sơn. Hàng nghìn dân xã Tĩnh Hải và mấy xã phụ cận tụ tập sôi sục. Người phụ tá ái ngại rụt rè ngỏ với ông Chủ tịch UBND: “Ấy đừng, đừng xuống đó anh ạ”. Ông Chủ tịch cười “yên tâm đi”. Ồn ào như chợ vỡ. Tự hỏi suốt từ 7 giờ 30 phút đến 11 giờ rưỡi trưa, dân thay nhau nói, đúng hơn là thay nhau tố... Ông tự hỏi biết bao nhiêu phần trăm sự thật trong những âm thanh kia?
Người ta ngạc nhiên, nhiều người ớ ra khi ông Chủ tịch cất lời xin lỗi dân. Ông hứa lập tức khởi tố vụ nổ súng. Sai, tỉnh sẽ xin lỗi bà con. Việc đúng thì bà con vui lòng chấp nhận. Việc quá khích đập phá nhà cửa cơ quan chức năng sẽ xử lý theo pháp luật! Có tiếng vỗ tay. Nhiều cái cười loang nhanh. Rất lâu rồi, dân Tĩnh Hải mới lại có kiểu cười tập thể như thế...
Người thứ hai là Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Văn Lợi nay đã về hưu. Người thứ ba là ông Lê Đình Thọ, thuở gian nan ấy là Phó trưởng Ban GPMB. Mồng hai Tết năm ấy, ghé qua Nghi Sơn. Tết ấy ông Thọ nằm luôn ở công trường. Nhưng ông Thọ dần dà chững chạc vị thế của một Phó Chủ tịch tỉnh, rồi lên làm lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải.
Người thứ tư là ông Đinh La Thăng. Thời điểm ấy là Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN). Lúc căng quá ông Thăng bật ra câu đùa, giải tỏa rằng nếu Thanh Hóa các ông không đẩy nhanh tiến độ GPMB chúng tôi đành phải kéo nhà máy lọc dầu đi tỉnh khác! Đời nào Thanh Hóa lại lơi, lại bỏ cú hích hanh thông cho nền kinh tế xứ Thanh
Tập dượt cơ chế
Mất hơn bảy năm trời theo đuổi và chuẩn bị dự án LHDNS. Nhưng còn nhiều hơn thế. Từ những ngày sau 1975, những cái đầu tỉnh nhất của ngành công nghiệp dầu khí khi ấy đã tính đến cái cảng nước sâu Nghi Sơn lý tưởng. Nhà máy lọc dầu ở Nghi Sơn, tại sao không? Nhưng rồi chùng chình mãi... Cơn khát lọc hóa dầu tạm nguôi ngoai với Dung Quất và bùng lên quyết liệt bảy năm qua. Thời gian chi dùng ngần ấy năm cho dự án Nghi Sơn có lẽ chả phải suông phí?
Còn nhớ, thời điểm ký hợp đồng liên doanh vào tháng 8-2008 giữa Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) với các đối tác hùng mạnh danh tiếng như cồn của nước ngoài, nhiều người hoan hỉ LHDNS chuẩn bị khởi công đến nơi!
2008 qua đi. Rồi 2009. Tiếp 2010... vẫn im ắng. Chả thấy truyền thông nhắc chi. Thiên hạ ít người biết rằng: Các đối tác nước ngoài không chỉ là những nhà đầu tư thận trọng, bài bản mà còn có rất nhiều kinh nghiệm và có tiếng trong ngành lọc hóa dầu và hóa chất thế giới.
Vậy nên đầu tư vào Nghi Sơn, các “ông lớn” đã ráo riết những tính toán thiệt, hơn. Mất thêm hơn 5 năm để quyết định có ngày khởi công.
Hàng lô xích xông việc lớn. Nhất là thu xếp khoản vốn vay trị giá hơn 5 tỷ USD của LHDNS (trong đó 2,3 tỷ USD từ Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) và Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc (Kexim). Khoản tiền 2,7 tỷ USD còn lại là vay từ các ngân hàng thương mại được bảo lãnh bởi cơ quan tín dụng xuất khẩu Nippon Export and Investment Insurance (NEXI).
Nhiều ý kiến cho rằng nút thắt được tháo gỡ là do có Cam kết bảo lãnh của Chính phủ nước sở tại gọi là GGU. Rằng có những ưu đãi như hợp đồng bao tiêu sản phẩm, ưu đãi thuế nhập khẩu này khác nên dự án mới xuôi chèo mát mái? Nhưng hóa ra đó cũng chỉ là thủ tục.
Nhớ thêm lời bộc bạch của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải hôm ký lễ trao thầu cho các bên liên doanh xây dựng (được coi là thủ tục cuối cùng để khởi công DA): “DA thành công phải vượt qua nhiều khó khăn trở ngại. Nếu không chứng minh được DA có lợi cho các bên liên quan thì không thể tiến hành việc ký kết hôm nay”.
Mong cho sự thận trọng tỉnh táo ấy lây lan sang những cái đầu có trách nhiệm khác nữa. Để những DA Lọc hóa dầu của Vũng Rô 3,18 tỷ USD (Phú Yên) hay tại Nhơn Hội, Bình Định (30 tỷ USD) cần có những bước đi tỉnh táo, thận trọng của Nghi Sơn để tránh trở thành suông hão lẫn thua thiệt? Hoặc trở thành thứ lạm phát lọc hóa dầu?
Bài học thu phục lòng dân hay kinh nghiệm của tập dượt cơ chế là thế!
