Sau hơn 20 năm khai thác, các hạng mục công trình trên quốc lộ 5 không được sửa chữa kịp thời, cho nên đã bị hư hỏng, xuống cấp trầm trọng, cùng với lượng phương tiện tăng nhanh, gấp khoảng bốn lần thiết kế khiến tuyến đường này trở thành điểm nóng về tình trạng mất an toàn giao thông...
Tai nạn rình rập
Giữa trưa ngày 31-10, tại khu vực ngã tư Thứa, xã Dị Sử, huyện Mỹ Hào (Hưng Yên), vào giờ tan học, khi hàng trăm học sinh Trường tiểu học Dị Sử tràn ra cổng trường, đạp xe dàn hàng ba, hàng bốn di chuyển ngược chiều trên quốc lộ 5 hàng cây số, bất chấp biển cấm đi ngược chiều. Đứng bên này đường nhìn sang, chúng tôi thót tim trước cảnh tượng những chiếc xe đạp nối đuôi nhau đối đầu trước mũi xe tải, xe công-ten-nơ đang chạy với tốc độ cao.
Phó Giám đốc Ban Quản lý, bảo trì và khai thác quốc lộ 5 (Tổng công ty Phát triển hạ tầng và đầu tư tài chính Việt Nam - VIDIFI) Trịnh Phan Thịnh cho biết, vào giờ cao điểm hằng ngày, lượng xe máy, xe đạp đi ngược chiều qua đoạn đường này rất nhiều. Nguyên nhân do người dân xã Dị Sử sống ở bên này đường, còn trường học lại nằm ở phía bên kia. Đoạn đường từ nhà đến trường của các em chỉ khoảng 1 km men theo quốc lộ 5, nhưng nếu đi đúng luật, các em phải đạp xe khoảng 3 km mới tới ngã rẽ sang đường rồi tiếp tục vòng lại 2 km nữa mới về nhà. Vì thế, phụ huynh đón con và các em học sinh đã bất chấp nguy hiểm, chọn cách “đi tắt”, ngược chiều cho gần.
Ở bên này đường, Trường tiểu học và THCS xã Phùng Chí Kiên cũng trong tình trạng tương tự. Do phải đi vòng rất xa, các bậc phụ huynh và học sinh đành chọn cách đi ngược chiều, dù biết hiểm họa tai nạn giao thông (TNGT) luôn rình rập. Chính quyền các xã đã nhiều lần làm việc với Ban Giám hiệu nhà trường để tuyên truyền, ngăn chặn nhưng chỉ được một thời gian hiện tượng này lại tái diễn. Đi ngược chiều trên quốc lộ 5 đang là thói quen xấu của nhiều người dân sinh sống ven quốc lộ và tiềm ẩn nguy cơ TNGT cao. Chúng tôi đi khảo sát dọc tuyến quốc lộ 5, cứ cách khoảng 3 đến 4 km có một cầu vượt (toàn tuyến có 25 cầu vượt), nhưng chừng đó cũng không thể đáp ứng nhu cầu đi lại, sang đường của người dân. Họ đã cưa rào sắt, phá dải bê-tông, tạo thành gần 90 lối đi tự mở trên toàn tuyến để sang đường, sự tiết kiệm thời gian, đi qua các lối đi này là hết sức nguy hiểm, thậm chí có thể phải trả giá bằng cả mạng sống.
Giám đốc Ban Quản lý, bảo trì và khai thác quốc lộ 5 Nguyễn Văn Huỳnh cho hay, quốc lộ 5 là tuyến giao thông huyết mạch, đi qua nhiều thị xã, thị trấn của bốn tỉnh, thành phố gồm Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng. Sau hơn 20 năm đưa vào khai thác, dọc hai bên tuyến đã hình thành các khu công nghiệp, đô thị đông đúc với mật độ dân cư dày đặc, nhiều người gọi quốc lộ 5 nối Hải Phòng với Hà Nội là “phố Hải Hà”, trong khi cơ sở hạ tầng như đường gom, cầu vượt, các điểm đấu nối,… chưa được phát triển đồng bộ đã tạo áp lực về an toàn giao thông (ATGT) rất lớn. Trong vòng 5 năm trở lại đây, lưu lượng xe trên tuyến tăng 2,3 lần (60 nghìn xe), vượt khoảng bốn lần lưu lượng thiết kế.
Sửa chữa chắp vá
Từ năm 2016, sau khi được giao nhiệm vụ quản lý, bảo trì quốc lộ 5, VIDIFI đã triển khai bảo dưỡng thường xuyên như sửa chữa các hạng mục công trình, vận động người dân không vi phạm hành lang ATGT. Đồng thời, rà soát các hư hỏng, hằn lún vệt bánh xe, cào bạt phẳng hơn 230 nghìn m2 mặt đường bị hằn lún lớn hơn 2,5 cm, sơn vạch kẻ đường trên toàn tuyến, tổ chức lại giao thông tại một số vị trí nút giao để phù hợp hiện trạng thực tế,… Tuy nhiên, số vốn duy tu quốc lộ 5 chỉ khoảng 27 tỷ đồng/năm, quá thấp so với yêu cầu thực tiễn cho nên việc bảo dưỡng, sửa chữa chỉ mang tính tạm thời, chắp vá. Sau ba vụ tai nạn liên tiếp xảy ra ngày 23-7 vừa qua tại km 63+530 làm bảy người chết và hai người bị thương nặng, VIDIFI đã triển khai ngay việc cắm biển giảm tốc độ tối đa (60 km/giờ), sơn vạch giảm tốc, đinh phản quang, vạch kẻ cho người đi bộ sang đường. Đồng thời, thuê tư vấn thiết kế cầu vượt (dự kiến sau khi thi công xong cầu vượt, sẽ đóng điểm mở này) và tổ chức lại giao thông hai nút giao khu vực km 63+040, km 64+420 theo hướng mở rộng nút giao, lắp đèn tín hiệu.
Đối với việc sửa chữa lớn mặt đường (tổng mức đầu tư 840 tỷ đồng), VIDIFI đã lựa chọn tư vấn xây dựng hồ sơ thiết kế cơ sở trình Tổng cục Đường bộ Việt Nam, phê duyệt dự án đầu tư vào đầu tháng 9 vừa qua. Hiện nay, VIDIFI đang lựa chọn nhà thầu thi công xây lắp để triển khai thi công. Phạm vi sửa chữa lớn quốc lộ 5 gồm sửa chữa mặt đường, dải phân cách giữa, hệ thống thoát nước, biển báo, đèn tín hiệu, điện chiếu sáng, trong đó ưu tiên sửa chữa khu vực đoạn từ km 46 đến km 76 qua tỉnh Hải Dương (18 năm chưa được sửa chữa, đang xuống cấp nặng) và một số nút giao khác. Do tính cấp bách, VIDIFI sẽ sửa chữa hư hỏng nặng tại một số nút giao ngay sau khi phê duyệt dự án. Các đoạn còn lại, dự kiến tháng 6-2020 sẽ phê duyệt thiết kế kỹ thuật và triển khai thi công vào tháng 9-2020.
Tuy nhiên, do lưu lượng phương tiện quá lớn, với các loại xe phức tạp và hỗn hợp, nhiều người dân không tuân thủ Luật Giao thông đã gây khó khăn trong việc tổ chức giao thông. Sự phát triển các khu công nghiệp, dân cư không đồng bộ với phát triển hạ tầng (đường gom, cầu vượt, điểm đấu nối dân sinh…) và tình trạng lấn chiếm hành lang hai bên tuyến làm thu hẹp lòng đường, gây mất ATGT; tình trạng xe quá tải lưu thông trên tuyến khiến kết cấu mặt đường xuống cấp trầm trọng. Ông Nguyễn Văn Huỳnh cho biết, hiện nay, các khoản hỗ trợ của Nhà nước cho dự án đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng chưa được thực hiện, không được tăng phí theo lộ trình, cho nên nguồn thu của dự án (gồm cả thu phí quốc lộ 5) chưa đủ để trả lãi suất cho các khoản vay đã đầu tư xây dựng dự án. Do đó, VIDIFI phải tính toán, cân đối vốn cũng như cơ cấu nguồn trả nợ để bố trí kinh phí thực hiện sửa chữa lớn, bảo đảm tuân thủ các quy định và không phá vỡ phương án tài chính của dự án.
Để bảo đảm ATGT trên tuyến, VIDIFI đã kiến nghị Bộ Giao thông vận tải xem xét, điều chỉnh giảm tốc độ tối đa cho phép đối với các phương tiện, trước mắt cắm biển hạn chế tốc độ tại một số nút giao, điểm mở sang đường. Đồng thời, tổ chức phân luồng giao thông cho các xe công-ten-nơ theo giờ để tránh giờ cao điểm, giảm tải ùn tắc; tăng cường vận tải bằng đường sắt để giảm áp lực vận tải trên quốc lộ 5.
Về lâu dài, các cơ quan quản lý đường bộ, địa phương liên quan cần xử lý kịp thời, dứt điểm các vị trí lấn chiếm hành lang ATGT đường bộ trên tuyến, kiểm soát chặt chẽ tải trọng của các phương tiện tham giao thông để bảo vệ kết cấu mặt đường và ATGT trên tuyến; xử lý nghiêm vi phạm của lái xe về tốc độ tối đa cho phép và tình trạng sử dụng rượu bia, các chất kích thích khi tham gia giao thông,... Trong thời gian tới, VIDIFI tiếp tục phối hợp các cơ quan liên quan thực hiện các hạng mục bảo trì, sửa chữa nhỏ, còn những hạng mục đầu tư mới, đòi hỏi kinh phí lớn (mở rộng mặt đường, xây dựng đường gom, bổ sung cầu vượt) kiến nghị Bộ Giao thông vận tải xem xét, sử dụng các nguồn vốn khác để đầu tư.
