Cuối tháng 5, gia đình ông Phan Văn Chí ở ấp An Bình, xã An Nhơn, huyện Thạnh Phú vẫn đang thu hoạch tôm sú quảng canh kết hợp với cua theo con nước hằng tháng. Cứ mỗi tháng hai lần, gia đình ông Chí xổ cống để thu hoạch tôm, cua bán được vài triệu đồng, đủ chi tiêu trong gia đình. Suốt mấy chục năm sống bằng nghề nông, vài năm nay, gia đình ông Chí mới thật sự an tâm với mô hình lúa-tôm theo kiểu “thuận thiên” này.
Trước đây, gia đình ông Chí chỉ sản xuất lúa một vụ, những tháng mùa nắng thì chẳng trồng trọt được gì. Hiện, toàn bộ 1ha được gia đình ông Chí đào đất chung quanh làm bờ bao, chỉ chừa phần giữa ruộng để trồng lúa, còn lại thì nuôi thủy sản.
Ông Chí cho biết, mô hình lúa-tôm tuy lãi không nhiều nhưng bền vững do giữa tôm, cua và lúa hỗ trợ cho nhau phát triển. Sau Tết, khi thu hoạch lúa xong nông dân sẽ cho nước vào để nuôi tôm sú, cua. Khi đó, nguồn rơm, rạ sẽ là thức ăn cho tôm, cua, đỡ tốn tiền mua thức ăn cho chúng. Đến tháng 7 hằng năm sẽ thu hoạch hết tôm, cua, rút nước tiếp tục sạ lúa. Cây lúa còn nguồn phân từ tôm, cua cho nên không cần phân bón. Cả hai sản phẩm thủy sản và lúa đều bảo đảm sạch, bán được giá cao.
Năm 2022, tổ hợp tác lúa-tôm ấp An Bình (xã An Nhơn) với 20 hộ đều có lợi nhuận từ vài chục đến hơn 100 triệu đồng nhờ mô hình này. Ông Phan Văn Triệu, Tổ trưởng Tổ hợp tác lúa-tôm ấp An Bình cho biết, cả tổ hợp tác hầu hết đều có lãi từ lúa, tôm. Năm 2023, tới thời điểm này, gia đình nào cũng thu được từ 10 đến 20 triệu đồng từ tôm, cua theo con nước. Nhiều hộ dân trong ấp đang xin vô tổ hợp tác. Dự kiến, năm nay tổ hợp tác sẽ tăng lên 30 thành viên. Khi đó, sẽ ký hợp đồng mua tôm giống, bao tiêu sản phẩm lúa với doanh nghiệp, hiệu quả sẽ cao hơn.
Gia đình ông Triệu có hơn 1,1ha đất sản xuất theo mô hình lúa-tôm, năm nào cũng thu lợi nhuận hơn 100 triệu đồng. Ông Phan Văn Triệu cho biết thêm, mô hình lúa-tôm lợi nhuận không cao so với nuôi tôm công nghiệp nhưng không bao giờ bị lỗ. Bà con nông dân làm theo kiểu “ăn chắc, mặc bền” cho nên rất an tâm sản xuất.
Tại các xã khác của huyện Thạnh Phú như: Mỹ An, An Qui, An Thuận… cũng phát triển mô hình lúa-tôm phù hợp với điều kiện tự nhiên địa phương. Năm nào cũng vậy, gia đình ông Đỗ Văn Phương ở xã Mỹ An sau khi thu hoạch lúa là thả ngay giống tôm càng xanh vào ruộng để nuôi. Với 1ha đất, nhiều năm liền gia đình ông Phương thu lợi nhuận hơn 100 triệu đồng. Ông Đỗ Văn Phương khẳng định: “Con tôm, hạt lúa thu hoạch từ mô hình này đều bảo đảm sạch cho nên được thị trường ưa chuộng, bán được giá cao hơn. Trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt như hiện nay thì mô hình này sẽ phát triển rất bền vững”.
Năm 2016, Cục Sở hữu Trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể “lúa sạch Thạnh Phú” cho 17 hộ dân thuộc Tổ hợp tác lúa sạch Thạnh Phú tại xã An Nhơn. Năm 2017, Hợp tác xã lúa-tôm Thạnh Phú được thành lập để sản xuất lúa sạch ký hợp đồng tiêu thụ với doanh nghiệp và tập trung phát triển nhãn hiệu lúa sạch Thạnh Phú để tiếp cận các thị trường lớn.
Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Giám đốc hợp tác xã lúa-tôm Thạnh Phú Hồ Văn Cương cho biết, hợp tác xã hiện có 110 thành viên chuyên sản xuất theo mô hình lúa-tôm với diện tích khoảng 80ha tại xã An Nhơn. Cả tôm và lúa đều được hợp đồng cung ứng giống, bao tiêu sản phẩm. Hiện, hợp tác xã đã ký hợp đồng với Công ty Hoa Nắng (chuyên kinh doanh lúa gạo xuất khẩu) để bao tiêu sản phẩm lúa ST 25 sản xuất theo quy trình hữu cơ. Nhiều thành viên của hợp tác xã còn sản xuất theo mô hình lúa sạch với các giống như: Đài Thơm 8, OM 4900, OM 6162, Nàng Keo, Tép Trắng bán giá cao hơn thị trường 500 đồng/kg…
Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Thạnh Phú Lê Văn Tiến cho biết, toàn huyện có khoảng 6 nghìn ha sản xuất theo mô hình lúa-tôm. Bình quân 1ha, nông dân thu lợi nhuận từ 70 đến 100 triệu đồng/năm. Trong đó, sản phẩm lúa và thủy sản đều sạch, chất lượng cao nên không đủ để cung ứng cho thị trường. Các hợp tác xã, tổ hợp tác đã liên kết với các doanh nghiệp để cung ứng lúa sạch, lúa đạt chuẩn hữu cơ xuất khẩu. Trong đó, Công ty Hoa Nắng đang liên kết với nông dân xây dựng vùng nguyên liệu khoảng 300ha để sản xuất lúa hữu cơ xuất sang châu Âu và các nước khác.
Trên phạm vi toàn tỉnh, Bến Tre luôn chú trọng nghiên cứu, ứng dụng các bài học kinh nghiệm từ thực tiễn để từng bước hình thành, phát triển các mô hình sản xuất, chuyển đổi cơ cấu giống cây trồng, vật nuôi thích ứng với biến đổi khí hậu. Thực tế, mô hình canh tác lúa chịu mặn, sản xuất lúa-tôm thích ứng với biến đổi khí hậu trong thời gian qua đã phát huy hiệu quả và chứng minh được sự phát triển bền vững.
