Bảo tồn các công trình có giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc

Là địa bàn có nhiều công trình chứa đựng giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc của Hà Nội, quy hoạch phân khu đô thị H1-1C tập trung bảo tồn, tôn tạo không gian và các công trình, nhất là các công trình di tích, nhà cổ, biệt thự cũ xây dựng trước năm 1954. 

Khu vực phố cổ Hà Nội với nhiều công trình di tích, nhà cổ, biệt thự cũ xây dựng trước năm 1954. Ảnh: MINH HÀ
Khu vực phố cổ Hà Nội với nhiều công trình di tích, nhà cổ, biệt thự cũ xây dựng trước năm 1954. Ảnh: MINH HÀ

Quyết định 1357/QĐ-UBND, ngày 19-3-2021 của UBND thành phố Hà Nội phê duyệt đồ án quy hoạch phân khu đô thị H1-1C, tỷ lệ 1/2.000, thuộc địa giới hành chính 11 phường của quận Hoàn Kiếm, gồm: Hàng Mã, Cửa Đông, Hàng Trống, Hàng Gai, Hàng Bông, Cửa Nam, Trần Hưng Đạo, Tràng Tiền, Hàng Bài, Phan Chu Trinh và Lý Thái Tổ. Đây là khu đô thị cũ có nhiều công trình mang giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc được xây dựng chủ yếu vào thời kỳ Pháp thuộc, nằm trong khu vực bảo tồn, cải tạo, hạn chế phát triển. 

Quy hoạch phân khu đô thị H1-1C có ranh giới: Phía bắc giáp ranh giới phía nam khu phố cổ và khu vực hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận; phía tây giáp phố Lê Duẩn, ga Hà Nội (trùng ranh giới hành chính quận Hoàn Kiếm và quận Đống Đa); phía nam là khu dân cư phường Trần Hưng Đạo, các phố Nguyễn Du, Hàn Thuyên, Trần Hưng Đạo (trùng ranh giới hành chính giữa quận Hoàn Kiếm và quận Hai Bà Trưng); phía đông giáp đường Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư, khu vực hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận. Tổng diện tích khoảng 202,8 ha; quy mô dân số đến năm 2030 là 48.800 người. Quy hoạch được phân chia thành hai khu vực, trong đó khu vực ga Hà Nội và phụ cận, với tổng diện tích khoảng 19,78 ha, quy mô dân số khoảng 5.200 người, được thực hiện theo dự án riêng. Phần còn lại của phân khu đô thị H1-1C có tổng diện tích 183,02 ha, quy mô dân số khoảng 43.600 người được chia thành sáu ô quy hoạch để kiểm soát phát triển.

Về quy hoạch sử dụng đất, diện tích đất công cộng thành phố, quận khoảng 38,68 ha, gồm các công trình y tế, văn hóa, bệnh viện, trạm y tế, cung văn hóa, rạp chiếu phim… trên cơ sở hiện có. Đất giao thông khoảng 45,42 ha. Đất cây xanh, thể dục thể thao, mặt nước khoảng 0,93 ha được hình thành trên cơ sở các quảng trường, cây xanh mặt nước hiện có, gồm các vườn hoa Hàng Trống, Quán Sứ, Tao Đàn, Bác Cổ, Trần Nguyên Hãn; các sân thể dục thể thao và hệ thống cây xanh kết nối với cây xanh mặt nước hồ Hoàn Kiếm, sông Hồng, Công viên Thống Nhất. Quy hoạch nêu rõ, do thiếu diện tích đất cây xanh, cho nên chỉ tiêu đất cây xanh cần được cân đối trên phạm vi cơ cấu quy hoạch; khai thác không gian công viên cây xanh vườn hoa, thể dục thể thao ngoài bãi sông Hồng, khu vực theo quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đã được xác định để phát triển công viên, cây xanh, thể dục thể thao chung của thành phố để đáp ứng nhu cầu cây xanh, thể dục thể thao trong khu vực. Đất trường trung học phổ thông, trung học cơ sở, tiểu học, mầm non được quy hoạch trên cơ sở quỹ đất hiện có và bổ sung từ quỹ đất thuộc danh mục các vị trí di dời, chuyển đổi chức năng. Cũng do quỹ đất phát triển hạn chế, các chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc như mật độ xây dựng, tầng cao công trình có thể xem xét được tăng cao hơn so với tiêu chuẩn thiết kế chuyên ngành nếu có giải pháp bảo đảm an toàn, phòng cháy, chữa cháy, phù hợp quy chuẩn xây dựng Việt Nam. Các tầng tăng thêm chỉ sử dụng vào mục đích quản lý hành chính và các công năng phù hợp khác; khuyến khích khai thác không gian ngầm và tầng một để xây dựng sân chơi, vườn hoa... 

Nhóm đất nhà ở diện tích 55,04 ha được xác định chủ yếu trên cơ sở hiện có, theo quy hoạch sẽ được cải tạo, chỉnh trang hoặc xây dựng lại, bổ sung đầy đủ hệ thống giao thông và hạ tầng kỹ thuật, kiểm soát không gian kiến trúc cảnh quan theo hướng mật độ xây dựng giảm, thấp tầng, đi đôi với bảo tồn, khai thác các kiến trúc cổ hoặc kiến trúc Pháp thuộc, gìn giữ giá trị văn hóa đặc trưng. Đối với chung cư, khu tập thể cũ, việc cải tạo, xây dựng lại sẽ được thực hiện theo dự án riêng trên nguyên tắc tự cân đối dân số. Đáng chú ý, việc cải tạo, xây dựng lại chung cư, khu tập thể cũ trong khu vực theo hướng khuyến khích di dân tới các chung cư cao tầng khác thuộc quận Hoàn Kiếm hoặc trên địa bàn thành phố; chuyển đổi chức năng sử dụng đất sang loại hình thương mại, dịch vụ hoặc căn hộ cho thuê; giảm mật độ xây dựng và phù hợp với quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc của khu vực.

Về tổ chức không gian, kiến trúc  cảnh  quan đô thị được bảo tồn theo cấu trúc “thành phố vườn” thời Pháp thuộc với mạng lưới đường dạng ô bàn cờ, mỗi cạnh khoảng 150 m với các trục chính phụ bắc - nam, đông - tây. Trên cơ sở mạng không gian này, nhóm các công trình cao tầng, phần lớn là trụ sở văn phòng, công trình công cộng có quy mô đất lớn, tập trung trên các trục phố lớn như Hai Bà Trưng, Trần Hưng Đạo... Phần không gian còn lại là các biệt thự xen kẽ với nhóm công trình trung và thấp tầng quy mô đất nhỏ hơn, mật độ xây dựng cao tạo nên cấu trúc nhà liền kề. Quy hoạch cũng đưa ra các yêu cầu về tổ chức và bảo vệ cảnh quan. Cụ thể, trục cảnh quan quan trọng cần bảo vệ tầm nhìn trên các trục phố; bảo tồn và phát huy các công trình có giá trị, cải tạo không gian để cấu trúc lại không gian “thành phố vườn” đặc trưng. Riêng các tuyến phố mang đặc trưng nhà phố sẽ được cải tạo không gian để tạo tuyến phố thương mại điển hình. Đối với các ô quy hoạch, bổ sung hạ tầng xã hội theo quy hoạch, kiểm soát mật độ xây dựng theo hướng giảm dần xuống dưới 75% và quản lý theo quy chế riêng nhằm hạn chế nguy cơ biến dạng khu phố...