Năm 1858, Liên quân Pháp - Tây Ban Nha tiến công Đà Nẵng, mở đầu cuộc xâm lược nước ta. Tháng 3-1965, Mỹ chính thức can thiệp quân sự vào Việt Nam bằng việc đổ quân vào Đà Nẵng. Suốt cuộc chiến tranh bảo vệ độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, Đà Nẵng và vùng ven Quảng Nam luôn là chiến trường ác liệt. Tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, nay là Quảng Nam và Đà Nẵng, là địa phương có nhiều liệt sĩ, thương binh. Sân bay Đà Nẵng vẫn là một trong những nơi nhiễm chất độc dioxin nặng nhất cả nước.
Ngày hôm nay, điểm lại những danh hiệu Đà Nẵng đang sở hữu: điểm du lịch mới hấp dẫn nhất hành tinh; một trong hai mươi thành phố sạch nhất thế giới;… và trên hết là thành phố đáng sống nhất Việt Nam; thật khó tin nơi đây từng là điểm nóng giành giật suốt hai cuộc chiến tranh. Hai mươi năm qua, tốc độ tăng trưởng bình quân của Đà Nẵng thường ở mức hai con số. Ngay trong khủng hoảng kinh tế thế giới, Đà Nẵng vẫn đạt mức tăng trưởng gần 10%/năm. Tổng thu ngân sách tăng nhanh qua từng năm, năm 2015 đạt hơn 21.000 tỷ đồng. Tổng vốn đầu tư phát triển trên địa bàn đạt mức tăng bình quân 9,4%/năm. Đô thị hóa và tăng trưởng nhanh chóng, thành phố vẫn cẩn trọng giữ gìn vẻ đẹp thiên nhiên. Mỗi cây cầu vượt sông Hàn, đại lộ ven biển không chỉ tôn thêm vẻ đẹp đô thị, mà còn tạo ra nguồn lực to lớn trước mắt và lâu dài. Từ chỉnh trang đô thị, quy hoạch lại các khu dân cư đã giải phóng quỹ đất vô cùng lớn cho thành phố, bổ sung ngân sách mỗi năm khoảng 5.000 tỷ đồng. Là thành phố đáng sống nhất nhưng giá sinh hoạt ở đây thấp đến kinh ngạc, trước hết là bất động sản. Đây là lợi thế tuyệt đối thu hút đầu tư vào Đà Nẵng.
So Thủ đô Hà Nội hay TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng chưa đạt đến độ quy mô, sầm uất, nhưng vượt trội nhờ sự cân đối, hài hòa trong phát triển. Hầu như không có kẹt xe hay ngập nước, môi trường trong lành là phúc lợi xã hội lớn nhất, dễ thấy nhất mà thành phố đáng sống hào phóng ban tặng. Không chỉ chú trọng phát triển đô thị, năm 2015, Đà Nẵng hoàn thành xây dựng nông thôn mới, sớm một năm so kế hoạch. Chỉ riêng điều này là kỳ tích, bởi những vùng chiến khu xưa, giàu truyền thống cách mạng thường nghèo, chậm đổi mới.
Hòa Vang là huyện nông thôn duy nhất của Đà Nẵng có diện tích gần ba phần toàn thành phố. Nghe chúng tôi trình bày muốn tìm hiểu xây dựng nông thôn mới ở vùng chiến khu xưa, Chánh văn phòng Huyện ủy Hòa Vang Nguyễn Thúc Dũng đáp gọn: “Xã nào cũng chiến khu hết, 10/11 xã đều là Anh hùng lực lượng vũ trang. Xã nào cũng điển hình hết!”.
Chúng tôi về Hòa Phú, vùng căn cứ cách mạng cũ. Hòa Phú như một gò nổi kẹp giữa hai con sông Lỗ Đông và An Lợi, giao thông khó khăn, dân cư thưa thớt. Hòa bình lập lại, thành phố, huyện Hòa Vang di dân lên Hòa Phú làm kinh tế mới. Một nửa số thôn trong xã là do dân khai khẩn sau năm 1975 lập nên, nghĩa là từ hai bàn tay trắng. Năm 2010, khi bắt tay xây dựng nông thôn mới, thu nhập người dân Hòa Phú cỡ 15 triệu đồng/năm. Phát huy thế mạnh vùng đất đồi rừng, chỉ bằng sức người, cuối năm 2014, Hòa Phú về đích nông thôn mới, được tặng cờ Đơn vị thi đua xuất sắc và Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Năm 2015 thu nhập đầu người của Hòa Phú đạt 28,4 triệu đồng/năm, gần gấp đôi khi bắt đầu. Cái khó nhất của Hòa Phú hiện nay là các mô hình kinh tế mới phát triển theo bề rộng mà thiếu chiều sâu. Phó Chủ tịch UBND xã Nguyễn Thị Lý trăn trở: “Mỗi mô hình kinh tế cần ít nhất một cán bộ kỹ thuật đeo bám. Xã sẵn sàng hỗ trợ người đi học để về sử dụng lâu dài. Chỉ khi có đủ cán bộ kỹ thuật, Hòa Phú mới bật nhanh lên được!”.
Rời xã miền núi Hòa Phú, chúng tôi về xã đồng bằng Hòa Khương. Xuất phát điểm, Hòa Khương còn thấp hơn Hòa Phú, thu nhập đầu người chỉ 12 triệu đồng/năm. Tháng 10-2014, Hòa Khương đạt chuẩn nông thôn mới với thu nhập đầu người 25,4 triệu đồng/năm. Điều đặc biệt là Hòa Khương hầu như không có người rảnh rỗi, nông nhàn. Không những thế, Hòa Khương còn thu hút, tạo việc làm cho hàng trăm lao động ngoài địa bàn. Tại trang trại của anh Nguyễn Hữu Thịnh ở thôn Phú Sơn Nam, chúng tôi gặp bác Phạm Thị Huệ, 54 tuổi, quê ở Ngọc Lặc (Thanh Hóa). Cùng chồng là Phạm Công Duy, 58 tuổi, hai bác vào làm thuê ổn định tại trang trại, thu nhập 130.000 đồng/ngày công. Giá sinh hoạt tại địa phương rẻ, chỉ mất 20.000 đồng/ngày nên mỗi tháng cũng dành dụm được năm đến sáu triệu đồng. Hỏi chuyện chủ trại Nguyễn Hữu Thịnh được biết, anh vốn ở quận Ngũ Hành Sơn, TP Đà Nẵng. Trong khi người các nơi đổ về thành phố đáng sống tìm kiếm cơ hội, Thịnh về Hòa Khương đầu tư 1,5 tỷ đồng thuê 3 ha đất làm trang trại rau, hoa. Người lao động ở đây nhận khoán từng lô, thửa, tự quyết từng công đoạn sản xuất, vượt khoán thì được thưởng nhưng không phải chịu rủi ro. Thịnh đang muốn thuê thêm đất, mở rộng sản xuất.
Nhìn lại chặng đường đã qua, Bí thư Đảng ủy xã Đinh Ngọc Thiên cho biết: Hòa Khương xưa là cái nôi của cách mạng, chiến trường ác liệt; cả xã có hơn 700 liệt sĩ; 94 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Lấp hố bom, gỡ bom mìn để xây nên Hòa Khương nông thôn mới hôm nay. Điều đặc biệt nữa là nông thôn mới ở Đà Nẵng đi vào thực chất, vận động nguồn lực đến đâu, làm gọn gàng đến đấy. Không xã nông thôn mới nào của Đà Nẵng mang công, mắc nợ đọng vì xây dựng nông thôn mới. Đạt chuẩn nông thôn mới rồi vẫn hừng hực mở mang, phát triển lên mãi.
Một trong những đặc sản của Đà Nẵng, khiến thành phố trở nên khác biệt là chương trình ba có: có nhà ở, có việc làm và có lối sống văn minh đô thị. Đây là điều không tưởng ngay cả đối với những địa phương có tiềm lực kinh tế mạnh hơn Đà Nẵng. Những khu nhà ổ chuột, xập xệ như Khu nhà chồ ven sông Hàn lần lượt được giải tỏa, tái định cư với chỗ ở rộng rãi, khang trang, mức phí thấp như cho không.
Tại Khu Chung cư thu nhập thấp Thọ Quang, phường Thọ Quang, quận Sơn Trà, nhà S1, phòng 404, chúng tôi gặp chị Đinh Thị Hải 41 tuổi. Trước đây, gia đình chị ở tạm tại nghĩa địa Thọ Quang. Chồng chị Hải làm xe ôm, sau đi tù vì tội cố ý gây thương tích. Được bố trí tái định cư, năm 2011, chồng chị ra tù đi bỏ mối nước đá. Cuộc sống giờ đã ổn định. Trong căn hộ rộng 46,2 m2, có đủ tiện nghi: TV màn hình phẳng, tủ lạnh cỡ lớn… Về khu tái định cư, hai vợ chồng chị Hải sinh thêm một cháu, đánh dấu sự đổi đời. Đà Nẵng không bỏ sót dù chỉ một thân phận yếu thế thiệt thòi. Thành phố bố trí chỗ ở riêng cho phụ nữ đơn thân. Đến thăm khu chung cư dành cho phụ nữ đơn thân tại phường Hòa Minh, quận Liên Chiểu vào buổi trưa thì thấy rõ, có căn hộ riêng, họ có thêm cơ hội tìm hạnh phúc.
Cùng cơ chế, cùng hoàn cảnh văn hóa, xã hội, Đà Nẵng mở hướng đi chắc chắn, nhân ái. Dù khó khăn, bất cập vẫn nảy sinh mỗi ngày, Đà Nẵng vẫn vượt lên, hài hòa và mạnh mẽ, xứng danh Thành phố đáng sống!
Một thành phố thân thiện, mến khách. Ảnh: Xuân Vinh
