Năm nay, cô con gái đầu lòng của anh Hoàng Đức Khoa ở xã Song Phương (huyện Hoài Đức, TP Hà Nội), bắt đầu bước vào năm thứ nhất đại học. Ngày nhận được tin con gái đỗ đại học, vợ chồng anh Khoa vừa mừng, vừa lo. Nhà có tới tám miệng ăn, mẹ già đau ốm, anh Khoa bị khuyết tật từ khi còn trẻ, gánh nặng đè lên vai chị Nguyễn Thị Liên, vợ anh. Chị không chỉ phải lo tiền ăn cho cả nhà, mà còn phải kiếm tiền đóng học cho năm cô con gái. Để có thể duy trì cuộc sống của gia đình, chị Liên xin thuê lại một mẫu ruộng của người dân trong xã để sản xuất. Tháng 8 vừa rồi, con gái đầu nhập học, chị tất tả đi vay mượn khắp nơi được hơn năm triệu đồng. Anh Khoa cho biết, đứa bé nhất nhà anh năm nay lên bốn tuổi, học mẫu giáo ở trường làng, cũng phải đóng góp nhiều khoản tiền đầu năm học. Thương vợ vất vả, cho nên tuy sức khỏe kém, anh Khoa vẫn quây tạm một tấm bạt ở gần đê, mở quán bán nước kiếm thêm tiền đỡ đần vợ con.
Không chỉ các bậc phụ huynh lo lắng, chi phí học tập cũng khiến nhiều sinh viên nghèo “mất ăn, mất ngủ”. Đang trò chuyện với các bạn trong lớp, khi nghe thông báo các khoản đóng góp đầu năm, Phạm Thu Trang, sinh viên năm thứ ba Học viện Báo chí và Tuyên truyền thấy lòng trĩu nặng. Riêng học phí học kỳ 1 là 2.750.000 đồng, chưa kể các khoản đóng góp khác như quỹ hoạt động Đoàn Thanh niên, bảo hiểm y tế... Trang than thở: “Năm ngoái, tiền bảo hiểm y tế có gần 300 nghìn đồng, năm nay lại tăng lên hơn 500 nghìn đồng. Phải đóng góp ngày càng nhiều, mà hoàn cảnh gia đình em thì khó khăn, em chưa biết xoay xở thế nào”. Trang tâm sự: “Bố em mất từ khi em còn bé. Một mình mẹ em phải lo toan cho hai chị em ăn học. Từ khi em học đại học, gánh nặng kinh tế lại nhiều thêm. Mẹ em phải vào miền nam tìm việc làm để có tiền lo cho hai chị em. Em lên Hà Nội học, em gái em còn bé, phải ở quê với bà, không được gần mẹ, em thương lắm!”. Hoàn cảnh sinh viên đã thiếu thốn, vậy mà một số bạn đen đủi còn bị trộm “hỏi thăm”. Tô Vũ Phương, sinh viên năm cuối Trường đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội vừa từ quê lên Hà Nội được hai hôm thì bị mất trộm. Bố mẹ cho bảy triệu đồng, trong đó năm triệu đồng để đóng học phí, hai triệu đồng để sinh hoạt, nhưng đều bị trộm “cuỗm” mất. Phương đang rất lo lắng, không biết xoay xở thế nào, vì đó là khoản tiền rất lớn, bố mẹ em làm nông nghiệp ở quê, phải chắt bóp mãi mới dành dụm được.
Thời điểm đầu năm học cũng là lúc sinh viên có hoàn cảnh khó khăn phải kiếm việc làm thêm. Người có học lực giỏi thì làm gia sư, nhiều bạn xin làm nhân viên phục vụ tại các nhà hàng, hoặc bán quần áo, làm giúp việc theo giờ... Một số nam sinh viên khỏe mạnh thì chọn nghề bốc vác hàng, vất vả hơn nhưng có thu nhập cao hơn.
Trịnh Xuân Tuấn, sinh viên năm thứ ba, Trường đại học Công nghiệp Hà Nội, sinh ra ở một vùng quê nghèo ở tỉnh Thanh Hóa. Hè vừa rồi, Tuấn không về quê nghỉ hè, mà theo các bạn cùng lớp về Hưng Yên làm thuê. Sau một tháng, Tuấn được trả công ba triệu đồng. Em cho biết: “Số tiền này tuy ít, nhưng rất có ý nghĩa với em và gia đình. Em dùng số tiền đó để đóng học phí. Vì ở quê, bố mẹ còn phải lo cho em gái em chuẩn bị vào phổ thông trung học”.
Hiện nay, ở nhiều trường đại học, nhiều tổ chức xã hội đã xây dựng các chương trình học bổng, quà tặng để hỗ trợ học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Các chính sách miễn giảm học phí cũng góp phần giảm bớt gánh nặng kinh tế cho phụ huynh và sinh viên nghèo. Cô giáo Lê Thị Phương Thu, giảng viên Trường đại học Sư Phạm Hà Nội, cho biết: “Đối với các em sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, bản thân giảng viên chúng tôi khi tham gia công tác chủ nhiệm thường gần gũi, quan tâm và động viên các em học tập. Bên cạnh đó, trường cũng có quỹ khuyến học, chương trình học bổng để chia sẻ phần nào gánh nặng đầu năm cho các em có hoàn cảnh khó khăn”.
Dù vất vả hơn các bạn, vì vừa phải đi học vừa phải tìm việc làm thêm, nhưng những sinh viên có hoàn cảnh gia đình khó khăn đều cho biết, cuộc sống tự lập khi xa gia đình giúp các em trưởng thành hơn. Nhiều em khẳng định, sẽ quyết tâm học tập tốt, tích lũy kiến thức, kinh nghiệm cho công việc mai sau. Phạm Thu Trang chia sẻ: “Học kỳ này em phải học thật chăm chỉ, để lấy học bổng. Năm nay chương trình học nặng hơn, vừa học vừa làm thêm rất vất vả, nhưng em chịu khó, chắc chắn sẽ làm tốt mọi việc”.
