Đây là chia sẻ của Thứ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Quý Kiên tại Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn Việt Nam 2024 do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường (ISPONRE) và Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy phối hợp với các đối tác quốc tế tổ chức ngày 10/12 tại Hà Nội.
Việt Nam chủ động, tích cực thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn
Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những tác động nặng nề của khủng hoảng khí hậu và ô nhiễm môi trường, tại Hội nghị COP29 được tổ chức tại Baku, Azerbaijan với chủ đề “Đoàn kết vì một thế giới xanh”, các nguyên thủ quốc gia, các học giả, tổ chức quốc tế đã cùng thảo luận và đạt được những cam kết quan trọng nhằm hiện thực hóa mục tiêu giảm mạnh phát thải khí nhà kính và đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050.
Thứ trưởng Trần Quý Kiên cho biết, là một bên tham gia tích cực và có trách nhiệm trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, để thực hiện cam kết này, Việt Nam chủ động xây dựng, ban hành nhiều cơ chế chính sách thúc đẩy chuyển đổi xanh, tăng trưởng xanh và đạt nhiều kết quả quan trọng sau nhiều năm triển khai.
Trong những năm qua, phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam đã sớm nhận được sự quan tâm, định hướng và chỉ đạo thống nhất của Đảng và Nhà nước. Cụ thể, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 với những quy định pháp lý hóa việc thúc đẩy thực hiện kinh tế tuần hoàn đã nhận được sự ủng hộ, quan tâm của các Bộ, ngành, các hiệp hội ngành nghề và cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức, cá nhân có liên quan.
Bên cạnh đó, kinh tế tuần hoàn đã được lồng ghép vào các chiến lược, chương trình, đề án, quy hoạch, kế hoạch phát triển của các ngành, lĩnh vực và địa phương. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định xây dựng kinh tế tuần hoàn là một trong những định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045.
 |
Quang cảnh phiên toàn thể sáng 10/12. |
Theo Thứ trưởng Trần Quý Kiên, trong thời gian qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan ngang Bộ tổ chức xây dựng dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn trình Thủ tướng Chính phủ ban hành.
Kế hoạch tập trung vào các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, chú trọng đến kiến tạo thể chế, cụ thể hóa quy định trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 về trách nhiệm của nhà sản xuất, nhà phân phối; quản lý dự án theo vòng đời, thiết lập lộ trình xây dựng và áp dụng quy chuẩn, tiêu chuẩn về môi trường, nhấn mạnh việc thúc đẩy quan hệ hợp tác giúp doanh nghiệp tiếp cận với các cơ hội tiếp nhận hỗ trợ về tài chính và công nghệ để triển khai kinh tế tuần hoàn; đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp và người dân về kinh tế tuần hoàn.
"Hiện thực hóa Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn sẽ góp phần tạo động lực cho đổi mới sáng tạo và cải thiện năng suất lao động; phát triển các thực hành tốt, tạo dựng văn hóa và lối sống xanh, đồng thời thúc đẩy tạo việc làm xanh và phát triển chuỗi giá trị mới trong lĩnh vực kinh tế tuần hoàn", Thứ trưởng Trần Quý Kiên khẳng định.
Ông nêu rõ, thực hiện kinh tế tuần hoàn là nhiệm vụ liên ngành và là trách nhiệm của toàn xã hội với sự vào cuộc của các cấp chính quyền, bộ, ngành, địa phương, tổ chức, cá nhân. Trong đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo các nguồn lực như tài chính, nghiên cứu, phát triển ứng dụng, chuyển giao công nghệ và sản xuất thiết bị, đào tạo nguồn lực, cung cấp nền tảng thông tin, dữ liệu về kinh tế tuần hoàn cho các doanh nghiệp trong nước..., tạo không gian, động lực và điều kiện cho quá trình chuyển đổi, ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn.
Các tổ chức và cá nhân là động lực dẫn dắt thực hiện kinh tế tuần hoàn. Đặc biệt, các doanh nghiệp đóng vai trò tiên phong trong việc đổi mới sáng tạo mô hình kinh doanh, nhằm hình thành một chuỗi giá trị tuần hoàn hơn. Việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo sẽ góp phần hiện thực hóa kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam, tạo nền tảng để giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa kinh tế với môi trường, giữa con người với tự nhiên trong bối cảnh mới.
Chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn cần phương pháp tiếp cận toàn diện
Phát biểu tại phiên toàn thể, bà Ramla Khalidi, Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), cho rằng để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn, Việt Nam cần ưu tiên 4 con đường chính.
Thứ nhất, phải tích hợp thiết kế sinh thái vào các chính sách. Các chính sách dựa trên bằng chứng là "chìa khóa" để hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn.
 |
Bà Ramla Khalidi, Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), phát biểu. |
Ngày nay, Việt Nam có thể dẫn đầu chương trình nghị sự đổi mới bằng cách đưa thiết kế sinh thái vào lộ trình kinh tế tuần hoàn của mình, đặt ra các mục tiêu có thể đo lường được đối với nội dung tái chế, tuổi thọ sản phẩm và hiệu quả năng lượng. Các biện pháp như vậy không chỉ đưa Việt Nam phù hợp với các tiêu chuẩn bền vững toàn cầu, mà còn thúc đẩy khả năng cạnh tranh.
Thứ hai, cần ưu tiên các ngành then chốt để tích hợp các hoạt động tuần hoàn. Theo đại diện UNDP, tăng trưởng của Việt Nam gắn chặt với thương mại quốc tế và các chính sách như "Cơ chế Điều chỉnh biên giới carbon" của Liên minh châu Âu, có thể tác động đến các ngành hướng đến xuất khẩu như nuôi trồng thủy sản, sản xuất cà phê và trồng cây ăn quả.
Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa chuẩn bị đầy đủ để đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt như vậy. Đây chính là nơi sức mạnh chuyển đổi của các hoạt động kinh tế tuần hoàn có thể tạo ra sự khác biệt, giúp một số ngành có được lợi thế cạnh tranh.
“Việt Nam nên ưu tiên các ngành có liên quan chặt chẽ đến thương mại. Các ngành như nông nghiệp, điện tử, nhựa, dệt may và vật liệu xây dựng. Bằng cách ưu tiên các ngành này, Việt Nam có thể phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, mở ra cơ hội tăng trưởng bền vững và khả năng thích ứng lâu dài”, bà Ramla Khalidi nói.
Thứ ba, chuyển đổi tuần hoàn nên được lồng ghép vào các cải cách thể chế hiện tại. Trong bối cảnh nền kinh tế tuần hoàn, việc hợp lý hóa khuôn khổ quản trị và quy trình quản lý chính là chìa khóa. Ví dụ, việc đơn giản hóa các thủ tục tái sử dụng nước thải đã xử lý và giải quyết chênh lệch chi phí giữa nhựa nguyên sinh và nhựa tái chế, có thể mở ra các cơ hội.
Điều này đòi hỏi những nỗ lực phối hợp giữa các bộ. Các thể chế hiệu quả và cấu trúc quản trị hợp lý có thể tăng cường sự hợp tác liên ngành, giảm rào cản quan liêu và tạo ra một môi trường thúc đẩy đổi mới - động lực thiết yếu cho nền kinh tế tuần hoàn.
Thứ tư, quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn là nỗ lực của toàn xã hội. Bà Ramla Khalidi cho rằng, Việt Nam phải tiếp tục đặt con người và công bằng xã hội vào trung tâm của quá trình chuyển đổi tuần hoàn để bảo đảm quá trình này vừa công bằng vừa bao trùm. Việt Nam cũng phải tiếp tục tạo cơ hội cho các cuộc đối thoại đa ngành và đa bên liên quan, thúc đẩy sự tham gia và quyền sở hữu của toàn xã hội.
Với chủ đề “Thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam - Từ Kế hoạch đến hành động", Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn Việt Nam 20024 gồm 1 Phiên toàn thể và 3 Hội thảo chuyên đề. Qua đó, phản ánh bức tranh tổng thể về các định hướng, cơ chế chính sách cũng như hiện trạng và các giải pháp sáng tạo thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam; vai trò của khu vực tư nhân trong việc thực hiện nền kinh tế tuần hoàn.
Tại Diễn đàn, các đối tác trong nước và quốc tế cùng nhau thảo luận về con đường chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn và cách thức thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, góp phần đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực ASEAN thiết lập một khung thể chế, pháp luật toàn diện cho kinh tế tuần hoàn.
Trong buổi chiều, Diễn đàn tiếp tục được chia thành 3 phiên chuyên đề tập trung vào các nội dung: (i) Thiết kế theo hướng kinh tế tuần hoàn (vật liệu thay thế); (ii) Sản xuất và tiêu dùng bền vững (tái sử dụng, tái nạp, dịch vụ, công cụ số, thị trường...) và (iii) Biến chất thải thành tài nguyên (phân loại và tái chế).
