Từ những sản phẩm gốm dân dụng, giờ đây gốm Phù Lãng chuyển hướng sản xuất gốm mỹ nghệ, không chỉ có mặt ở khắp các tỉnh, thành trong nước mà còn vươn ra thị trường châu Á, châu Âu...
Từ năm 1990, gốm Phù Lãng phải chịu sự cạnh tranh khốc liệt của các sản phẩm nhựa gia dụng. Làng gốm trở nên sa sút, các sản phẩm chum, vại sành hầu như không thể tiêu thụ. Các gia đình trong làng chuyển sang nghề vận tải thuê với trên 130 chiếc xe vận tải hạng nặng tham gia vận chuyển hàng hóa trên cung đường Bắc-Nam. Trong làng lúc ấy chỉ còn vài hộ gia đình theo đuổi nghề gọi là duy trì nghề tổ trong nỗi lo âu, thấp thỏm.
Ông Phạm Văn Tuệ cho biết: "Thế nhưng, ngay bản thân lúc đó gia đình tôi quyết giữ nghề truyền thống, cũng có lúc không tin mình có thể tồn tại. Ông Trần Văn Táo, Nguyễn Văn Bảo, những nghệ nhân cuối cùng cố gắng chung sức vực lại làng nghề, nhưng cũng chỉ ở mức hiu hắt, cầm chừng để làng nghề khỏi thất truyền. Cho tới khi Vũ Hữu Nhung xuất hiện. Phải nói rằng Nhung là người có công khởi xướng và vực lại làng nghề nhờ dòng gốm mỹ nghệ. Học tập Nhung, bọn trẻ trong làng làm theo và đã có nhiều thành công".
| Thiều đang chỉ đạo đóng gói sản phẩm để xuất hàng sang Hàn Quốc. |
Chính những người con của Phù Lãng với tư duy nhạy bén, sau khi được đào tạo tại Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, đã quay trở về chính làng quê mình và bằng lòng yêu nghề, óc sáng tạo, bọn trẻ đã “vẽ” nên một diện mạo hoàn toàn mới cho sản phẩm truyền thống của làng quê, bắt đầu từ việc thay đổi kiểu dáng và họa tiết, hoa văn trang trí trên sản phẩm.
Dọc con đường chính vào thôn Phấn Trung, có tới hơn 10 lò gốm mỹ nghệ trong tổng số 20 lò gốm đang ngày đêm đỏ lửa, những biển hiệu Gốm Thiều, Gốm Tại, Gốm Bảy, Gốm Thắng, Gốm Ngọc, Gốm Minh.... cũng chính là tên những ông chủ trẻ. Họ muốn chứng tỏ được bản lĩnh và phong cách và thế mạnh riêng cho mỗi sản phẩm gốm của mình.
Phạm Tự Tại, chàng trai 25 tuổi, hiện đang là sinh viên năm thứ hai khoa Điêu Khắc, trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp là chủ thương hiệu "Gốm Tại". Ông Tuệ, bố đẻ của Tại, cho biết: "Bốn năm trở lại đây, gia đình tôi cho cháu làm chủ lò gốm. Bây giờ lớp trẻ năng động và sáng tạo, hãy cứ tin tưởng giao cho chúng làm".
Hiện nay, vì ít vốn, xưởng của Tại chỉ có 10 nhân công làm việc. Cứ nửa tháng lại đốt lò một lần, trị giá 35-40 triệu đồng/lò. Các sản phẩm tranh gốm của Tại có phong cách riêng, từ kiểu dáng đến hình khối, nét tạo hình xinh xắn với phong cách hiện đại trẻ trung. Tại cho biết: Em đã đưa sơ đồ các vi mạch của mạng điện tử vào trong sản phẩm tranh để các đường nét trong tranh mềm mại và yển chuyển hơn". Sản phẩm của Tại đã có mặt ở Pháp, Canada và Hàn Quốc. Trong tương lai gần, Tạo mong muốn sẽ kết hợp với các trung tâm từ thiện để nhận các em nhỏ khuyết tật về dạy nghề để các em có thêm thu nhập.
| Thiều, Tại bên mẻ gốm mới ra lò. |
Hình ảnh làng quê và các mảng đề tài văn hóa dân gian Việt Nam được đặc biệt chú trọng khi trang trí cho gốm Phù Lãng. Tiếp đó là nâng thêm độ sắc nét và sự đa dạng màu men phủ trên thân gốm. Có lẽ những người thợ gốm trẻ ở Phù Lãng ngày nay hiểu hơn ai hết hồn gốm chính là hồn quê, do vậy, tăng thêm bóng dáng quê nhà trên từng sản phẩm gốm sẽ làm gốm trở nên có giá trị hơn. Với màu đất quê, kiểu dáng quê và thấp thoáng hình bóng quê nhà trên từng thân gốm, sản phẩm của Phù Lãng giúp người tiêu dùng có những phút giây trở về chốn xưa, thấy lại nếp nhà tranh, thửa ruộng, lũy tre làng… ở những ngôi nhà hiện đại trong các thành phố lớn, với trào lưu hiện nay, có thể coi là không chỉn chu và sành điệu nếu trong sân vườn thiếu những sản phẩm gốm trang trí mang thương hiệu gốm Phù Lãng.
Cái tên gốm Nhung, gốm Thiều thường được nhắc nhiều nhất khi tới Phù Lãng. Hai cơ sở sản xuất gốm này là những đơn vị đã tìm được cho mình một hướng đi mới trong cơ chế kinh tế thị trường. Vũ Hữu Nhung, chàng trai Phù Lãng 30 tuổi đã thành danh với thương hiệu “Gốm Nhung” là một điển hình cho sự năng động của lớp trẻ Phù Lãng ngày nay. Anh từng đoạt giải thưởng “Ngôi sao Việt Nam”, giải thưởng cao quý của hội thi các ngành nghề truyền thống Việt Nam, nhờ sản phẩm gốm mỹ nghệ Phù Lãng.
Cũng như Nhung, Trần Mạnh Thiều sau khi tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật công nghiệp đã bằng kiến thức được đào tạo cùng với những kiến thức tích lũy khi tiếp xúc với thị trường gốm trang trí mỹ thuật tại Hà Nội, anh trở về làng mở xưởng sản xuất, tìm kiếm những hợp đồng xuất khẩu. Hôm chúng tôi đến, cũng là lúc xưởng của anh đang cho ra lò mẻ gốm chậu hoa xuất khẩu sang Hàn Quốc.
Từ những chum, vại bình dị đựng tương cà mắm muối, Thiều đã miệt mài biến hóa, chuyển tải thật uyển chuyển để có thêm những chiếc bình, chiếc lọ, những đĩa treo tường, gạch ốp, phù điêu... Tháng 11-2006 vừa qua, Thiều thành lập công ty TNHH Trí Việt với hơn 100 nhân công ngày càng được trẻ hóa đội ngũ với tinh thần làm việc "làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu". 30 đoàn viên của hai xã Phù Lãng và Châu Phong vừa được tuyển dụng để đào tạo trở thành những công nhân kỹ thuật cao.
| Ngày càng có nhiều thanh niên Phù Lãng có việc làm nhờ gốm. |
Ngay trong xưởng sản xuất, tấm biển hiệu " Cùng nghĩ, cùng nói, cùng làm, cùng xẻ chia" chứng tỏ sự đồng lòng, hợp lực từ ông giám đốc đến từng nhân viên ở nơi đây. Điều Thiều ấp ủ hiện nay là: " Chúng ta đã có những thương hiệu gốm không chỉ nổi tiếng quốc tế mà còn vươn được tiếng tăm ra nước ngoài như Minh Long tại sao Gốm Thiều lại không thể làm được". Bởi vậy mục tiêu tạo thương hiệu quốc tế của công ty non trẻ nhưng hừng hực khí thế là hằng ngày, có tới hàng trăm, hàng nghìn sản phẩm gốm mỹ nghệ được xuất sang Nhật, Đài Loan, Hàn Quốc, Đan Mạch, Ý, Na-uy....
Tại xưởng gốm Thiều, tôi gặp anh Thanh, một ông chủ cửa hàng gốm ở thành phố Hồ Chí Minh cho biết: "Khi cửa hàng đầu tiên năm 2004, tôi đã phải rong ruổi khắp nơi tìm nguồn, đặt hàng... Cũng có người hỏi vì sao tôi lại chọn gốm Phù Lãng thay vì là gốm Bình Dương, Bát Tràng vốn quen thuộc, gần gũi với nhiều người tiêu dùng hơn. Thật ra, tôi tiếp xúc và biết nhiều về các loại gốm Việt nhưng vẫn mê nhất là gốm Phù Lãng. Chỉ có chất đất ở Phù Lãng mới cho ra một gam màu men đặc biệt không nơi nào có được. Không bóng bẩy, cũng không nổi tiếng như gốm Bát Tràng nhưng gốm Phù Lãng tinh tế hơn bởi nó lưu giữ được cái hồn của đất".
Sản phẩm gốm mỹ nghệ Phù Lãng giờ ra lò đến đâu bán hết ngay đến đó. Không chỉ trong nước, gốm Phù Lãng còn vươn ra thị trường nước ngoài. Hơn 20 lò gốm trong xã hiện chưa đáp ứng hết nhu cầu của thị trường. Song, nghề gốm vẫn mang lại một nguồn thu khá lớn vào ngân sách xã. Tổng thu từ gốm năm 2006 là 30/58 tỉ đồng tổng thu ngân sách xã. Năm 2007, ước đạt trên 30 tỉ đồng dựa trên cơ sở từ đầu năm đến giờ các lò gốm Nhung, gốm Thiều, gốm Tại.... liên tục “đỏ lửa”, công ty TNHH Đại Tân chuyên kinh doanh, vận chuyển hàng hoá phục vụ nghề gốm cũng đang hoạt động với công suất cao. Năm 2006 công ty này nộp hơn 100 triệu đồng vào ngân sách xã.
Ba năm trở lại đây, số gia đình khá giả nhờ nghề gốm tăng lên trông thấy, số hộ nghèo giảm xuống rõ rệt, từ 11% năm 2004 xuống còn 4% trong năm 2006. Thanh niên trong làng ai nấy đều mải miết làm ăn, chẳng còn thời giờ để đi chơi thì làm sao ma tuý, tệ nạn xã hội xâm nhập được vào làng. Đó cũng chính là sự phấn khởi của lớp người già trong làng, tự tin về thế hệ cháu con "hậu sinh khả úy".
