Theo chân chị cán bộ Hội Phụ nữ phường 11, quận 5 đến thăm một số cơ sở làm đầu lân truyền thống có tiếng trên địa bàn phường, chúng tôi vô cùng thích thú trước hàng trăm mẫu đầu lân lớn, nhỏ đính kim sa rất bắt mắt.
Trên phố “đầu lân” Lương Nhữ Học, khi tôi đứng ngắm nghía, anh Trần Văn Thành (thợ làm đầu lân) vui vẻ giới thiệu: “Đây là mẫu đầu lân mới nhất của chúng tôi dịp Trung thu này đó. Sản phẩm được làm bằng chất liệu tre, vải… cho nên rất an toàn với sức khỏe người sử dụng, nhất là siêu nhẹ để các bé có thể vui chơi thoải mái”.
Anh Thành theo nghề đã được ba năm nay. Anh kể, trong lúc chưa có việc làm, được cán bộ phường giới thiệu phụ dán lông cho đầu lân, không ngờ làm được vài tháng, anh mê nghề này lúc nào không hay. Nhờ say mê với công việc cho nên anh “lên tay” thấy rõ, từ thợ phụ đã “lên” thợ chính, trở thành trụ cột kinh tế của gia đình. Anh còn nhận phục hồi đầu lân cũ cũng như đang tìm tòi cách để làm đầu lân ngày càng nhẹ hơn, bền hơn, giá thành rẻ hơn, phù hợp với nhiều đối tượng khách hàng.
Đến thăm chị Nguyễn Thị Huyền Trang (chủ cơ sở Phong Vân), chúng tôi thấy trong nhà trở nên chật chội bởi hàng trăm đầu lân đủ kích cỡ. Gia đình chị Huyền Trang theo nghề đã hơn 30 năm, vẫn giữ cách làm đầu lân theo phương pháp truyền thống: Dựng khung, bồi giấy và vẽ… đều làm thủ công. Chị Huyền Trang cho biết: “Ngoài Tết Nguyên đán thì Tết Trung thu, hay dịp lễ, mừng khai trương… cũng không thể thiếu sự xuất hiện sôi động của các đội lân-sư-rồng. Vì vậy, chúng tôi có thêm nhiều đơn hàng, nhất là sản phẩm dành cho trẻ em như đầu lân nhỏ, đầu ông địa, trống. Lân nhỏ dễ làm cho nên thu hút nhiều phụ nữ tham gia. Chị em có thể làm tại xưởng hoặc nhận gia công tại nhà”.
Theo nghề đã được hai năm, chị Nguyễn Thị Lài (ngụ đường Phù Đổng Thiên Vương) đang chăm chú chỉnh sửa những mối dán cuối cùng trước khi giao hàng, cho hay: “Trăm hay không bằng tay quen. Nghề gì cũng phải miệt mài, vừa làm vừa học hỏi kinh nghiệm và yêu thích nghề thì mới có sáng tạo. Đầu lân chỉ đẹp khi người làm ra nó thật sự chú tâm và kiên nhẫn”.
Từ chỗ chưa có việc làm, vợ chồng chị Lài đã có thể “sống khỏe” cùng nghề với thu nhập gần 10 triệu đồng/tháng. Chị vui vẻ cho hay: “Hai vợ chồng trẻ, lại có con sớm cho nên cuộc sống nhiều khó khăn. Biết nghề làm đầu lân không đòi hỏi tay nghề, tôi liền bạo dạn cậy nhờ các cán bộ của phường, Hội Phụ nữ giới thiệu. Lúc đầu tôi chỉ nhận dán lông cho sản phẩm. Sau để tăng thêm thu nhập, tôi nhận may đuôi lân, đuôi rồng, làm quạt ông địa, làm trống… Những lúc hàng nhiều, tôi gọi thêm các chị trong xóm cùng làm. Đến nay, tôi lập được cả nhóm chuyên nhận gia công mặt hàng lân-sư-rồng. Ngay cả những thanh niên lêu lổng, thanh niên chưa tiến bộ, sau khi được địa phương cảm hóa mà cần việc làm, tôi đều gọi các em vào nhóm. Nay nhiều em đã lập gia đình, trở thành người có ích cho gia đình, xã hội”.
Chủ cơ sở trống lân Thuận Lợi Lâm Văn Ky (số 128, đường Lương Nhữ Học) bộc bạch: “Tôi làm nghề này đã được 50 năm. Theo tôi, nghề làm đầu lân vẫn sẽ tồn tại lâu dài. Hình tượng con lân không chỉ là trò chơi của trẻ em dịp Trung thu mà hầu như được dùng quanh năm như: Lễ Tết, mừng khai trương, mừng thọ, mừng tân gia… Vì thế, thợ có việc làm đều. Hiện, thợ chính tại cơ sở của tôi có thu nhập 250.000 đồng đến 300.000 đồng/ngày/người. Khoán sản phẩm cho các hộ gia đình làm việc tại nhà là 400.000 đồng/ngày”…
Theo các cơ sở sản xuất, để có đủ đầu lân cung ứng cho thị trường mùa Trung thu, họ bắt tay vào làm từ tháng 2 đến tháng 8 âm lịch. Trước, đầu lân quét sơn hút hàng. Gần đây, sản phẩm đòi hỏi công phu, tỉ mỉ hơn như dán vải kim sa, lông vũ trang trí đầu lân, chỉ len làm bông mũi lân, mắt lân gắn đèn chớp để thêm sống động. Để hoàn chỉnh một sản phẩm, người thợ cần có chút năng khiếu về nghệ thuật, từ khả năng pha mầu cho tới việc vẽ hoa văn trang trí. Làm đầu lân trải qua nhiều công đoạn, từ tạc khuôn, đắp giấy đến phơi khô. Công đoạn khó nhất là làm sườn và dán giấy. Việc làm khung sườn đầu lân phải chính xác từng chi tiết thì mới cho ra sản phẩm đẹp mắt. Một chi tiết quan trọng nữa là điểm nhãn, trang trí mắt lân. Đây chính là linh hồn của mỗi sản phẩm, làm nên sự khác biệt không “con” nào giống “con” nào. Một đầu lân hoàn hảo phải toát lên được thần thái oai vệ, dũng mãnh; còn lân cho trẻ em chơi thì vui tươi, nét hồn nhiên toát ra từ mắt lân, sắc mầu…
Mỗi mùa Trung thu, những gian hàng đầu lân lúc nào cũng tấp nập khách, nhất là trẻ em. Khách đã ghé xem hàng thì không thể về tay không. Đây là nguồn động viên không thể quên với những người làm nghề. Niềm vui càng lớn hơn khi ngày càng có nhiều thanh niên có công ăn việc làm từ nghề truyền thống này. Hiện tại, các mặt hàng đầu lân sản xuất tại TP Hồ Chí Minh không chỉ phân phối ở các cửa hàng trên địa bàn thành phố mà còn rất được ưa chuộng tại nhiều địa phương khác như Vĩnh Long, Đồng Tháp… Nhiều khách hàng ở nước ngoài cũng đặt mua món đồ chơi này làm quà cho con em mình.
Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ phường 11, quận 5 Đỗ Thị Phương Nam cho biết: “Nghề này dễ học, dễ làm, thu nhập khá, nhất là phù hợp với phụ nữ, các gia đình có nhu cầu làm việc tại nhà. Hội Phụ nữ phường đã phối hợp Tổ công tác phụ nữ Hoa lồng ghép, giới thiệu nghề đến các gia đình hội viên chưa có việc làm. Hội còn dành nguồn kinh phí để hỗ trợ các gia đình có nhu cầu vay vốn mua nguyên vật liệu, mở rộng cơ sở sản xuất…”.
