Dấu ấn cơ sở cách mạng hơn 100 năm tuổi giữa lòng Thành phố Hồ Chí Minh
Trên đường Bến Vân Đồn (phường Vĩnh Hội mới, Thành phố Hồ Chí Minh) có ngôi nhà cổ 2 tầng, từng là trụ sở chính của hãng nước mắm Liên Thành, một trong những thương hiệu lớn nhất Sài Gòn xưa. Ngôi nhà này không chỉ có giá trị kiến trúc mà còn gắn liền với phong trào yêu nước đầu thế kỷ 20.
Cách đây hơn 100 năm, 6 nhà nho, trí thức Tây học, quan lại ở Phan Thiết có cùng chí hướng đã tập hợp lại để hưởng ứng lời kêu gọi phong trào Duy Tân của cụ Phan Chu Trinh, đó là: Nguyễn Trọng Lợi, Nguyễn Quý Anh (cả hai là con trai nhà thơ yêu nước Nguyễn Thông), Ngô Văn Nhượng, Hồ Tá Bang, Nguyễn Hiệt Chi, Trần Lệ Chất. Sáu người sau này trở thành cụ tổ của nước mắm Liên Thành.
Chính Liên Thành thương quán đã đưa thầy giáo trẻ Nguyễn Tất Thành vào Sài Gòn, cho tá túc tại Trụ sở Tổng cuộc Liên Thành suốt 9 tháng đến khi xuống tàu sang Pháp. Ông Võ Ngọc Tựu, từng làm kế toán 37 năm ở Liên Thành, cho biết Liên Thành đã tặng cho Nguyễn Tất Thành 18 đồng bạc Đông Dương để làm lộ phí cho chuyến đi tìm đường cứu nước năm ấy.
Cách đây hơn 100 năm, 6 nhà nho, trí thức Tây học, quan lại ở Phan Thiết có cùng chí hướng đã tập hợp lại để hưởng ứng lời kêu gọi phong trào Duy Tân của cụ Phan Chu Trinh.
Ban đầu, khu đất tại Sài Gòn này được dùng làm kho, có cất thêm nhà vựa được 40 thùng nước mắm. Đến năm 1922, do chi phí thuê mặt bằng tại Chợ Lớn quá cao, hãng đã quyết định dời về trụ sở trên đường Bến Vân Đồn (phường Vĩnh Hội mới, Thành phố Hồ Chí Minh) có lầu khang trang và đưa vào sử dụng cho đến ngày nay. Năm 1978, nơi đây được công nhận là cơ sở cách mạng và đến năm 1979 công ty này chuyển sang quản lý quốc doanh. Ngôi nhà cổ ấy vẫn có một gian thờ các vị chí sĩ cách mạng như một cách biểu thị lòng biết ơn vì những đóng góp cho ngày đầu của cách mạng Việt Nam.
Nhà cổ mang kiến trúc tân cổ điển Pháp đặc trưng, với hệ thống cột vuông, mái vòm mềm mại, ban công lan can lục bình và các cửa gỗ lá sách. Một số dụng cụ làm nước mắm truyền thống đã được lưu giữ như hiện vật lịch sử.
Dù đã trải qua trùng tu, đặc biệt vào năm 2021, công trình vẫn giữ được hồn cốt kiến trúc xưa. Vẻ đẹp sang trọng, cổ kính của ngôi nhà như một chứng tích sống động không chỉ về lòng yêu nước mà còn là sự giao thoa văn hóa và lịch sử của vùng đất Sài Gòn xưa, Thành phố Hồ Chí Minh nay.
Những chiếc khạp ủ nước mắm có tuổi đời lên đến trăm năm vẫn được giữ gìn cẩn thận. Các cầu thang gỗ trong ngôi nhà khiến khách tham quan như được trở lại không gian xưa, nơi những chí sĩ đã đã tận dụng việc làm kinh doanh để kinh tài cho cách mạng. Tượng voi trắng bằng đá là biểu tượng của hãng nước mắm Liên Thành đã được giữ gìn và đứng vững tại đây hơn 100 năm. Nhà được xây theo lối kiến trúc Pháp đặc trưng ở các công trình cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 tại Việt Nam, cho nên đây không chỉ là một di tích cách mạng mà còn là một địa điểm bảo tồn về kiến trúc.
Tòa nhà cổ hơn trăm năm tuổi giữa lòng Thành phố Hồ Chí Minh đã được giữ gìn như một biểu tượng lòng yêu nước của tất cả các tầng lớp nhân dân miền nam với cách mạng. Đây cũng là một chỉ dấu của một thành phố hiện đại nhưng nghĩa tình, luôn biết cách giữ lại những giá trị đáng quý góp phần tạo nên một đô thị như hiện nay.
