Trong chiến lược phát triển hạ tầng giao thông đa phương thức, Thành phố Hồ Chí Minh từng bước khơi thông tiềm năng to lớn của hệ thống đường thủy nội địa. Một trong những điểm nhấn đặc biệt của quá trình này là dự án nâng tĩnh không hai cây cầu Bình Triệu 1 và Bình Phước 1 trên sông Sài Gòn. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật lần đầu tiên được triển khai tại Thành phố Hồ Chí Minh với quy mô lớn, mà còn là bước đột phá trong tư duy đầu tư hạ tầng, khi lựa chọn phương án tối ưu chi phí, hạn chế tối đa tác động đến đời sống đô thị, đồng thời tích lũy kinh nghiệm quý báu cho ngành giao thông vận tải Việt Nam.
Việc nâng cầu thay vì xây mới đã giúp Thành phố tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng ngân sách, tháo gỡ một “nút thắt” tồn tại suốt nhiều năm trên tuyến giao thông thủy huyết mạch sông Sài Gòn. Quan trọng hơn, từ thành công này, những hạn chế lâu nay của giao thông đường thủy Thành phố Hồ Chí Minh được nhìn nhận rõ ràng hơn, mở ra hướng tiếp cận mới để hệ thống sông ngòi thực sự phát huy vai trò trong kết nối vùng, vận tải hàng hóa và du lịch.
“THẦN ĐÈN” NÂNG HƠN 11.000 TẤN GIỮA LÒNG ĐÔ THỊ
Nếu việc di dời nhà cửa bằng công nghệ kích nâng không còn xa lạ, thì nâng toàn bộ một cây cầu nặng hàng chục nghìn tấn, trong điều kiện phương tiện vẫn lưu thông phía trên và tàu thuyền qua lại phía dưới, thực sự là câu chuyện hiếm hoi của ngành cầu đường.
Các kỹ sư đang chuẩn bị thử tải tại chân cầu Bình Phước 1 để kiểm tra khả năng chịu lực và độ ổn định của cầu.
Các kỹ sư đang chuẩn bị thử tải tại chân cầu Bình Phước 1 để kiểm tra khả năng chịu lực và độ ổn định của cầu.
Công trình nâng tĩnh không cầu Bình Triệu 1 hoàn thành và đưa vào khai thác từ tháng 11 năm nay đã nhanh chóng trở thành một “câu chuyện đặc biệt”. Cây cầu được xây dựng trước năm 1975, sửa chữa và mở rộng vào năm 2010, là một trong hai cây cầu hợp thành trục giao thông huyết mạch nối từ Bình Dương theo Quốc lộ 13 vào trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh. Sau nhiều năm khai thác, tĩnh không thông thuyền của cầu chỉ đạt khoảng 5,5m, thấp hơn đáng kể so với yêu cầu đối với tuyến sông Sài Gòn.
Các kỹ sư tập trung đo đạc và giám sát chặt chẽ các thông số kỹ thuật tại chân cầu Bình Phước 1.
Các kỹ sư tập trung đo đạc và giám sát chặt chẽ các thông số kỹ thuật tại chân cầu Bình Phước 1.
Tương tự, cầu Bình Phước 1 trên Quốc lộ 1, bắc qua sông Sài Gòn, hoàn thành năm 2003 có tĩnh không chỉ 6m. Hai “điểm nghẽn” này đã cản trở nghiêm trọng hoạt động vận tải thủy, khiến nhiều tàu hàng trọng tải lớn không thể lưu thông.
Trong suốt gần 8 tháng thi công, hàng trăm kỹ sư, công nhân đã làm việc liên tục, dõi theo từng milimet nâng lên của toàn bộ kết cấu cầu. Khi cầu Bình Triệu 1 đạt tĩnh không mới 7m và cầu Bình Phước 1 đạt 7,25m vào giữa tháng 12, niềm vui vỡ òa không chỉ với những người trực tiếp thi công mà còn với ngành giao thông Thành phố Hồ Chí Minh.
Cầu Bình Triệu 1 đạt tĩnh không mới 7m.
Cầu Bình Triệu 1 đạt tĩnh không mới 7m.
Dự án nâng tĩnh không cầu
Bình Triệu 1 và Bình Phước 1
(Mỗi ngày)
Theo Trung tâm Quản lý hạ tầng giao thông đường bộ, Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh, việc xây dựng cầu mới thay thế từng được đặt lên bàn cân với tổng mức đầu tư ước tính khoảng 1.000 tỷ đồng cho mỗi công trình. Tuy nhiên, phương án này đồng nghĩa với việc phải đóng cầu trong thời gian dài, gây áp lực cực lớn lên giao thông cửa ngõ Đông Bắc.
Mục đích của đợt thử tải là đánh giá chính xác khả năng chịu lực và ứng xử thực tế của công trình sau sửa chữa, tăng cường và nâng cao độ.
Mục đích của đợt thử tải là đánh giá chính xác khả năng chịu lực và ứng xử thực tế của công trình sau sửa chữa, tăng cường và nâng cao độ.
Cuối cùng, Thành phố lựa chọn phương án nâng tĩnh không bằng hệ kích thủy lực, với tổng chi phí chỉ hơn 100 tỷ đồng cho mỗi cầu. Quyết định này thể hiện rõ tư duy đầu tư hiệu quả, cân nhắc hài hòa giữa lợi ích kinh tế, yêu cầu kỹ thuật và tác động xã hội.
Ông TRẦN QUANG LÂM
Giám đốc Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh
"Thành phố đã xem xét nhiều phương án để bảo đảm tuổi thọ công trình khoảng 100 năm. Trong đó có cả phương án xây cầu mới, với tổng mức đầu tư khoảng 1.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, thực tế lưu lượng phương tiện trên trục cửa ngõ này quá lớn, việc đóng cầu để thi công mới sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến giao thông. Vì vậy, thành phố chọn phương án nâng cấp với chi phí chỉ hơn 100 tỷ đồng nhưng vẫn đáp ứng mục tiêu tăng tĩnh không, tăng khả năng chịu lực và duy trì lưu thông ổn định".
Ông NGUYỄN VĂN NHẬM
Thành viên hội đồng kiểm tra Nhà nước
"Xây cầu mới trong khi kết cấu hiện hữu vẫn còn tốt là rất lãng phí. Nâng cầu vừa có ý nghĩa kinh tế, vừa mang giá trị kỹ thuật lớn. Đây là bài toán khó nhưng hoàn toàn có lời giải nếu nghiên cứu nghiêm túc".
THÁCH THỨC KỸ THUẬT VÀ NHỮNG TÌNH HUỐNG KHÔNG CÓ TRONG GIÁO TRÌNH
Nâng đồng bộ toàn bộ kết cấu cầu nặng hàng vạn tấn, trong khi vẫn bảo đảm ổn định và an toàn, được xem là thách thức lớn nhất của dự án. Mỗi điểm kích phải được kiểm soát chính xác tuyệt đối để tránh phát sinh nội lực bất lợi cho kết cấu.
Công tác kiểm tra khả năng chịu lực của cầu được thực hiện theo kịch bản kỹ thuật nghiêm ngặt.
Công tác kiểm tra khả năng chịu lực của cầu được thực hiện theo kịch bản kỹ thuật nghiêm ngặt.
Theo ghi nhận của Trung tâm Quản lý hạ tầng giao thông đường bộ, đã có tình huống thật sự nguy hiểm trong quá trình thi công, khi một tàu chở hàng tiến sát khu vực gầm cầu vào thời điểm thủy triều lên cao. Chỉ cần chậm vài chục mét, nguy cơ va chạm với dàn giáo là hiện hữu. May mắn, nhờ hệ thống cảnh báo và sự phối hợp kịp thời, sự cố đã được ngăn chặn.
Ghi chép độ võng kết cấu, ứng suất trong bê tông và dầm thép, các chỉ số của hệ kích, đặc biệt là dao động tại dầm, mố và trụ cầu.
Ghi chép độ võng kết cấu, ứng suất trong bê tông và dầm thép, các chỉ số của hệ kích, đặc biệt là dao động tại dầm, mố và trụ cầu.
Những chi tiết tưởng như nhỏ ấy cho thấy tính đặc thù và mức độ rủi ro cao của công trình, đòi hỏi kỷ luật an toàn nghiêm ngặt và các phương án dự phòng chặt chẽ.
Công nghệ nâng đồng bộ
Hệ thống điều khiển trung tâm
Kết nối cảm biến tại từng điểm kích, bảo đảm sự đồng bộ chính xác tuyệt đối.
Giám sát thời gian thực
Theo dõi liên tục các chỉ số rung lắc và biến dạng của kết cấu công trình.
Bảo toàn kết cấu
Không tháo dỡ kết cấu phần trên của cầu, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.
Duy trì lưu thông
Bảo đảm xe hai bánh vẫn có thể di chuyển bình thường trong suốt quá trình thi công.
VƯỢT KHỎI GIỚI HẠN TIÊU CHUẨN THÔNG THƯỜNG
Theo đánh giá của giới chuyên gia, dự án nâng cầu không chỉ là câu chuyện kỹ thuật mà còn là sự đột phá trong quản lý và tiếp cận tiêu chuẩn.
Việc nâng cầu Bình Triệu 1, một công trình có tuổi đời từ năm 1960, lên cao hơn 1m không nằm trong các quy chuẩn thiết kế hiện hành. Do đó, dự án phải dựa trên các nghiên cứu khoa học chuyên sâu, kiểm định độc lập về khả năng chịu lực và nhận được sự chấp thuận đặc biệt của Bộ Xây dựng.
Nâng tĩnh cầu Bình Triệu 1.
Nâng tĩnh cầu Bình Triệu 1.
Theo Quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050, hệ thống cảng trên sông Sài Gòn được quy hoạch phục vụ tàu 2.000 đến 3.000 tấn, với tổng công suất hàng chục triệu tấn mỗi năm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều cây cầu được xây dựng từ lâu không đáp ứng tĩnh không theo quy hoạch, trở thành lực cản lớn đối với vận tải thủy.
Các xe tải trọng 25–27 tấn được huy động để “thử sức” kết cấu tại khu vực cầu chính.
Các xe tải trọng 25–27 tấn được huy động để “thử sức” kết cấu tại khu vực cầu chính.
Việc nâng tĩnh không cầu Bình Triệu 1 và Bình Phước 1 đã tạo sự đồng bộ cho luồng tuyến sông Sài Gòn, góp phần nâng cao năng lực vận tải hàng hóa, phát triển du lịch đường sông và hỗ trợ các mô hình vận tải công cộng như buýt sông.
BÀI TOÁN CÒN TIẾP TỤC PHÍA TRƯỚC
Theo đánh giá của Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh, trên địa bàn hiện có 83 tuyến đường thủy nội địa địa phương và 5 tuyến đường thủy nội địa quốc gia, với tổng cộng 237 công trình vượt sông. Trong số đó, có 102 công trình không bảo đảm tĩnh không, khẩu độ theo quy hoạch. Đây là thách thức lớn đòi hỏi Thành phố phải có lộ trình và giải pháp tổng thể.
Nâng tĩnh không cầu Bình Triệu 1 và Bình Phước 1 đã tạo sự đồng bộ cho luồng tuyến sông Sài Gòn, góp phần nâng cao năng lực vận tải hàng hóa, phát triển du lịch đường sông và hỗ trợ các mô hình vận tải công cộng như buýt sông.
Nâng tĩnh không cầu Bình Triệu 1 và Bình Phước 1 đã tạo sự đồng bộ cho luồng tuyến sông Sài Gòn, góp phần nâng cao năng lực vận tải hàng hóa, phát triển du lịch đường sông và hỗ trợ các mô hình vận tải công cộng như buýt sông.
Bên cạnh đó, công tác đầu tư kè chống sạt lở, nạo vét, chỉnh trang luồng tuyến còn gặp nhiều vướng mắc về mặt bằng và nguồn lực duy tu, bảo trì.
Thực trạng hạ tầng đường thủy
Tuyến đường thủy nội địa địa phương
Tuyến đường thủy nội địa quốc gia
Công trình vượt sông
Công trình không đạt tĩnh không theo quy hoạch
Thành công của dự án nâng tĩnh không cầu Bình Triệu 1 và Bình Phước 1 không chỉ nằm ở việc “nhấc” những khối bê tông khổng lồ lên cao, mà quan trọng hơn là nâng tầm tư duy phát triển hạ tầng của Thành phố Hồ Chí Minh. Trong bối cảnh cửa ngõ Đông Bắc vẫn là điểm nghẽn giao thông lớn, khi hàng loạt dự án tại Thành phố Thủ Đức và khu vực Bình Dương cũ đang chờ hoàn thiện, những giải pháp linh hoạt, sáng tạo như nâng cầu sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng.
Thời gian tới, cùng với mở rộng Quốc lộ 13, xây dựng cầu Bình Triệu 3, hoàn thiện các tuyến đường trên cao và nghiên cứu tuyến đường sắt đô thị số 3, Thành phố Hồ Chí Minh cần tiếp tục gắn kết chặt chẽ giữa giao thông đường bộ và đường thủy. Khi dòng sông được khơi thông và hạ tầng được đầu tư đồng bộ, đô thị đặc biệt này sẽ có thêm dư địa phát triển bền vững, xứng tầm trung tâm kinh tế lớn của cả nước.
Chỉ đạo sản xuất: Lê Nam Tư
Tổ chức sản xuất: Tùng Quang
Nội dung: Quý Hiền, Tất Đạt
Ảnh: Tùng Anh, Thế Anh
Trình bày: Tùng Anh
