Lúc ấy tôi chưa từng được đến Hà Nội, nhưng cái cảm giác về mùa thu Hà Nội, về hương cốm mới thì thật gần gũi, giản dị và thanh nhã.
Từ bao giờ, nhắc đến mùa thu Hà Nội là người ta nhắc đến cốm, thật khó để cắt nghĩa được điều này. Hà Nội có biết bao nhiêu thức quà, ẩm thực Hà Nội cũng vào loại phong phú bậc nhất. Mùa nào cũng có thật nhiều món, chỉ nhắc đến thôi là ta đã cồn cào. Nhưng cốm mới mùa thu dường như lại gây thương nhớ theo một cách rất riêng.
Người ta không nhớ cốm, thèm cốm trong lúc đói bụng, trong lúc cần lấp đầy cái dạ dày, cũng không nhớ cốm trong khi cảm thấy đã no nê hay trong lúc không biết phải ăn gì cả. Người ta nhớ cốm là nhớ mỗi khi thu về, khi những cơn gió mang theo cái se se lạnh như giục lòng người phải chùng lại và nhớ về một điều gì đó.
Hà Nội nổi tiếng với cốm Vòng được làm từ loại nếp cái hoa vàng, hạt nhỏ, nhưng tròn trịa, căng mẩy. Người ta gặt lúa làm cốm khi lúa vừa vào chắc hạt và bắt đầu chuẩn bị bước vào độ chín. Lúc này hạt lúa vẫn giữ được mùi thơm của sữa, mà cũng đủ độ dẻo để xay giã mà không lo bị quánh. Đó chính là độ tháng 9 âm lịch, là khi mùa thu cũng bước vào độ chín.
Cốm là món ăn bình dị, thanh nhã, nhưng quá trình làm cốm thì rất cầu kỳ, đòi hỏi sự vừa vặn của thời vụ gặt lúa, của thời gian chế biến, cũng như cần sự khéo léo, tinh tế, tỉ mỉ đến cao độ của người làm. Cốm tươi ngon là những hạt cốm mầu xanh mạ pha ánh vàng đặc trưng, ăn vào thì thơm dẻo, béo bùi, cảm giác thật sang khi ăn cốm.
Vì sao cốm được làm từ nơi đồng ruộng thôn dã mà khi ăn ta lại có cảm giác thật sang. Truy nguyên điều này thật khó để cặn kẽ. Chỉ biết là cảm giác ấy thường đến với tất cả chúng ta mỗi khi ăn những hạt cốm xanh ngọc được bọc trong gói lá sen xanh biếc, được buộc bằng sợi rơm vàng óng.
Mùi thơm của hạt cốm, mùi thơm của lá sen, mùi thơm của sợi rơm mới quyện lại trong hơi thu lành lạnh khiến lòng ta thật nhiều bâng khuâng, thật nhiều cảm xúc.
Ở nước ta gần như nơi nào cũng trồng lúa, cũng có vài nơi làm cốm, nhưng cốm Hà Nội vẫn là ngon nhất. Sự đặc biệt này phải chăng vì chỉ không gian Hà Nội, khí thu Hà Nội, nhịp sống Hà Nội, văn hóa Hà Nội mới phù hợp, mới vừa vặn để cốm xuất hiện và gắn bó như một thức quà đặc biệt nhất.
Những sáng thu Hà Nội, người bán cốm gánh đôi thúng hàng vừa thong thả, vừa tất bật đi qua từng con đường, từng ngõ phố. Trong những gia đình, bên những quán hàng, gói cốm được mở ra khe khẽ, đặt cạnh bên những trái hồng đỏ au, những trái chuối chín trứng cuốc.
Câu chuyện bên gói cốm rôm rả hay thầm thì nhưng thật tươi mới, thi vị. Vậy là hoàn hảo cho những ngày thu Hà Nội. Cốm mới cứ thế mà làm đầy mùa thu. Mùa thu Hà Nội trong khoảnh khắc ấy chợt xao xuyến hơn bao giờ hết.
