Đảo chính tại Gabon và Niger

Chính quyền quân sự ở Niger thông báo, Tổng thống bị lật đổ Mohamed Bazoum đã cố gắng chạy trốn khỏi nơi giam giữ ngày 19/10 nhưng không thành công.

Ngày 26/9, Mỹ thông báo nước này sẽ tạm ngừng triển khai một số chương trình viện trợ cho Gabon sau khi quân đội lên nắm quyền tại quốc gia này hồi tháng 8 vừa qua.

Tổng thống Emmanuel Macron ngày 24/9 tuyên bố Pháp sẽ chấm dứt hợp tác quân sự với Niger và rút 1.500 binh sĩ khỏi quốc gia Tây Phi vào cuối năm nay.

Theo hiến chương chuyển tiếp, không thành viên nào của chính phủ lâm thời có thể ứng cử trong cuộc bầu cử Tổng thống. Nhưng không có điều khoản nào ngăn cản Tướng Oligui tham gia cuộc bầu cử này.

Ngày 7/9, truyền hình quốc gia Gabon đưa tin, chính quyền quân sự ở nước này đã bổ nhiệm ông Raymond Ndong Sima, một đối thủ "lớn" của Tổng thống bị lật đổ Ali Bongo Ondimba, làm Thủ tướng lâm thời sau cuộc đảo chính ngày 30/8 vừa qua.

Cộng đồng Kinh tế các quốc gia Trung Phi (ECCAS) đã quyết định đình chỉ tư cách thành viên của Gabon sau cuộc đảo chính quân sự ở nước này vào tuần trước. Các nhà lãnh đạo của ECCAS đã đưa ra quyết định nêu trên tại một phiên họp bất thường diễn ra ngày 4/9 tại nước láng giềng Guinea Xích đạo. Các nhà lãnh đạo ECCAS lên án việc sử dụng vũ lực để giải quyết xung đột chính trị, đồng thời kêu gọi nhanh chóng quay trở lại trật tự hiến pháp ở Gabon.

Ngày 2/9, quân đội Gabon thông báo mở trở lại các cửa khẩu biên giới vốn bị đóng sau cuộc đảo chính quân sự lật đổ Tổng thống Ali Bongo.

Hội đồng Hòa bình và An ninh của Liên minh châu Phi (AU) thông báo quyết định đình chỉ ngay lập tức tư cách thành viên của Gabon sau cuộc đảo chính quân sự lật đổ Tổng thống Gabon Ali Bongo Ondimba vừa qua. Đồng thời, AU lên án mạnh mẽ làn sóng thay đổi chính phủ một cách vi hiến tại nhiều quốc gia ở châu lục này. Cuộc đảo chính quân sự tại Gabon là cuộc đảo chính thứ 8 tại khu vực Tây và Trung châu Phi kể từ năm 2020.

Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Sébastien Lecornu cho biết hợp tác quân sự giữa Pháp và Gabon đã bị đình chỉ sau cuộc đảo chính hôm 30/8.

EU vẫn chưa đưa ra quyết định cuối cùng về việc liệu họ có ủng hộ hành động quân sự bởi một lực lượng của khu vực nhằm khôi phục lại chính phủ bị lật đổ tại Niger hay không.

Các nhà lãnh đạo châu Phi đang tìm cách ứng phó sau khi xảy ra đảo chính tại Gabon.

Từ năm 2019 đến nay, khu vực châu Phi hạ Sahara đã chứng kiến 10 cuộc đảo chính quân sự tại 7 quốc gia. 

Chủ tịch Ủy ban Liên minh châu Phi (AU) Moussa Faki Mahamat tuyên bố “cực lực lên án” điều mà ông gọi là một cuộc đảo chính ở Gabon.

Các sĩ quan quân đội cầm đầu lực lượng đảo chính tại Gabon ngày 30/8 tuyên bố, họ đã lên nắm quyền lãnh đạo đất nước, đồng thời quản thúc Tổng thống Ali Bongo Ondimba và chỉ định một nhà lãnh đạo mới sau khi cơ quan bầu cử quốc gia tuyên bố ông Bongo đã tái đắc cử nhiệm kỳ thứ 3.

Hãng Reuters đưa tin, một nhóm sĩ quan cấp cao của quân đội Gabon ngày 30/8 đã xuất hiện trên truyền hình quốc gia và thông báo họ đã lên nắm quyền.

ECOWAS đề xuất với chính quyền quân sự ở Niger do Tướng Abdurahmane Tchiani đứng đầu tiến hành một cuộc gặp giữa hai bên tại một địa điểm trung lập.

Theo tin nước ngoài và TTXVN, ngày 25/8, Cộng đồng Kinh tế các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) kêu gọi chính quyền quân sự lên nắm quyền ở Niger sau cuộc đảo chính hồi tháng trước rằng: Hiện "chưa quá muộn để xem xét lại hành động của mình".

Chính quyền quân sự lên nắm quyền ở Niger sau cuộc đảo chính tháng trước tuyên bố sẽ ủy quyền cho lực lượng vũ trang các nước láng giềng Mali và Burkina Faso can thiệp vào lãnh thổ Niger trong trường hợp nước này bị tấn công.

Liên minh châu Phi (AU) thông báo đình chỉ mọi hoạt động của Niger sau vụ đảo chính quân sự ngày 26/7 vừa qua tại quốc gia Tây Phi này.

Đại diện ECOWAS cho biết nhấn mạnh "giai đoạn chuyển tiếp kéo dài trong 3 năm là không thể chấp nhận được", đồng thời cho biết, ECOWAS muốn lập lại trật tự hiến pháp tại Niger sớm nhất có thể.

Ngày 19/8 (giờ địa phương), tại thủ đô Niamey của Niger, phái đoàn Cộng đồng Kinh tế các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) đã gặp Tổng thống Niger bị phế truất Mohamed Bazoum và hội đàm với người đứng đầu chính quyền quân sự, Tướng Abdourahmane Tiani.

ECOWAS sẽ ưu tiên và cố gắng tìm kiếm giải pháp hòa bình cho việc khôi phục trật tự hiến pháp tại quốc gia này và có thể sẽ cử một phái đoàn ngoại giao đến Niamey trong ngày 19/8.

Ngày 15/8, chính quyền quân sự ở Niger tuyên bố sẵn sàng đàm phán để giải quyết cuộc khủng hoảng khu vực do cuộc đảo chính tại nước này hồi tháng trước gây ra. Tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh cộng đồng quốc tế và các nước như Mỹ, Nga và Đức kêu gọi giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng.

Người phát ngôn Liên hợp quốc nhấn mạnh việc chính quyền quân sự ở Niger tuyên bố sẽ truy tố Tổng thống Mohamed Bazoum là "rất đáng lo ngại".

Diễn biến phức tạp sau cuộc đảo chính quân sự ở Niger đang đe dọa cuốn khu vực Tây Phi vào vòng xoáy bạo lực mới. Mối quan hệ đối tác an ninh quan trọng giữa Mỹ và Chính phủ Niger vừa bị lật đổ tạm thời gián đoạn, cùng với nguy cơ can thiệp quân sự từ bên ngoài vào nước này gây lo ngại làm gia tăng bất ổn, đe dọa an ninh khu vực.

Trong những biện pháp trừng phạt mạnh nhất nhằm vào Niger kể từ sau cuộc đảo chính quân sự vừa qua, một số biện pháp được đưa ra bởi Cộng đồng Kinh tế các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) và Liên minh Kinh tế và Tiền tệ Tây Phi (UEMOA).

Tổng thống Niger Mohamed Bazoum kêu gọi toàn thể cộng đồng quốc tế giúp nước này khôi phục trật tự Hiến pháp sau khi lực lượng quân sự tuyên bố phế truất ông.

Ngày 2/8, người đứng đầu quân đội nắm quyền ở Niamey, Tướng Abdourahamane Tian tuyên bố bác bỏ các biện pháp trừng phạt mà các nước láng giềng Tây Phi áp đặt đối với Niger và khẳng định sẽ không nhượng bộ trước bất kỳ mối đe dọa nào.

Ngày 2/8, hãng thông tấn AFP dẫn một nguồn tin tại sân bay cho biết, máy bay của Pháp chở 262 người sơ tán khỏi Niger đã hạ cánh xuống thủ đô Paris.

Quân đội Niger đã tiến hành thêm các vụ bắt giữ vào sáng 31/7, những người bị bắt giữ bao gồm bốn bộ trưởng, một cựu bộ trưởng và lãnh đạo đảng PNDS của Tổng thống Mohamed Bazoum.