Trước Tết Nguyên đán Ất Tỵ, nhu cầu đổi tiền lẻ, tiền mới, tiền có số seri đẹp… của người dân tăng cao. Chị Minh Huệ, ở quận Cầu Giấy, Hà Nội chia sẻ: “Gần Tết, năm nào tôi cũng cần đổi tiền mới để lì xì người thân, bạn bè và đi lễ chùa. Mấy năm gần đây, việc đổi tiền khó khăn hơn, phí đổi tiền cũng tăng cao hơn, do nguồn đổi tiền mới ít đi”.
Từ năm 2021, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã áp dụng chính sách hạn chế cấp tiền mới cho các ngân hàng, nhất là các mệnh giá nhỏ. Chính sách này nhằm kiểm soát nguồn cung tiền mặt, giảm chi phí in ấn và hạn chế các hành vi lợi dụng đổi tiền trong dịp Tết. Trong khi đó, nhu cầu đổi tiền lẻ, tiền mới của người dân vẫn tăng cao, điều này đã tạo cơ hội để các dịch vụ đổi tiền online và “chợ đen” nở rộ.
Trên facebook, chỉ cần gõ các từ khóa “đổi tiền lì xì”, “đổi tiền mới” hay đổi tiền lẻ, ngay lập tức xuất hiện hàng trăm bài viết, nhóm cộng đồng với hàng nghìn thành viên tham gia. Các tài khoản “mời chào” trao đổi với đủ loại mệnh giá tiền phục vụ nhu cầu lì xì, đi lễ hấp dẫn như: “phí đổi thấp”, “cam kết tiền thật”, “nguyên seri”, kèm dịch vụ giao tận nơi 24/7. Phí đổi thường dao động từ 5% đến 8% giá trị tiền đổi, tăng cao hơn với mệnh giá nhỏ vào cận Tết. Nhiều chủ tài khoản còn tự nhận là tổng kho, đại lý tiền lẻ, số lượng không giới hạn.
Tuy nhiên, dịch vụ đổi tiền online đang tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người đổi tiền. Ðã có nhiều phản ánh về việc khách hàng thực hiện giao dịch đổi tiền mới nhưng nhận phải tiền rách, tiền giả, bị ép phí đổi cao hơn so với thỏa thuận ban đầu. Thậm chí có trường hợp chuyển khoản tiền xong thì chủ tài khoản trang mạng xã hội chặn liên lạc và biến mất.
Trên diễn đàn của hội nhóm “Ðổi tiền lì xì”, anh T.V.T chia sẻ: “Tết năm trước, tôi đổi 5 triệu đồng tiền lẻ, đặt cọc trước 500.000 đồng. Nhưng đến hẹn, đầu mối tắt máy, chặn liên lạc. Mất tiền mà không biết kêu ai”.
Thời gian qua, công an một số địa phương đã tiếp nhận nhiều đơn trình báo bị lừa đảo qua mạng xã hội liên quan đến dịch vụ đổi tiền. Ðơn cử, ngày 20/8/2024, chị T. B.N. trú tại TP Ðà Nẵng đăng bài trên facebook tìm người đổi tiền Bath (Thái Lan). Tài khoản Facebook “Vi Hung” đã liên hệ với chị N., cung cấp số Zalo và nhận làm dịch vụ. Ngày 24/8/2024, chị N. chuyển 65.700.000 đồng vào tài khoản ngân hàng cho đối tượng này, sau khi nhận tiền, Hùng chặn liên lạc.
Qua xác minh, Ðội Cảnh sát Ðiều tra tội phạm về hình sự, kinh tế và ma túy Công an quận Thanh Khê, TP Ðà Nẵng đã xác định Hùng sử dụng tài khoản MSB giao dịch hơn 565 triệu đồng từ tháng 8/2024 và nhanh chóng chuyển tiền qua nhiều ngân hàng khác để tránh bị truy vết. Sau khi thu thập chứng cứ, ngày 3/1/2025, lực lượng chức năng đã bắt giữ Vũ Phi Hùng tại nhà riêng ở phường Ngọc Lâm, quận Long Biên, Hà Nội. Hùng khai nhận đã lừa đảo chị N. và nhiều người khác qua nền tảng mạng xã hội facebook, Zalo, chiếm đoạt hàng trăm triệu đồng. Hiện tại, cơ quan công an đã khởi tố, tạm giam Vũ Phi Hùng và điều tra mở rộng để xác định thêm các nạn nhân.
Theo Thông tư số 25/2013/TT-NHNN quy định, hoạt động thu, đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông thì chỉ có những tổ chức được Nhà nước cho phép mới được hoạt động đổi tiền, trong đó chỉ có Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh, Sở giao dịch Ngân hàng Nhà nước, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, kho bạc nhà nước. Ngoài các đơn vị được cấp phép, mọi hoạt động đổi tiền do cá nhân hoặc tổ chức khác thực hiện đều là bất hợp pháp. Theo Nghị định 88/2019/NÐ-CP, hành vi đổi tiền không đúng quy định của pháp luật sẽ bị xử phạt lên đến 40 triệu đồng. Trường hợp tổ chức vi phạm, mức phạt có thể tăng gấp đôi, từ 40 triệu đồng đến 80 triệu đồng.
Chuyên gia pháp luật cảnh báo, việc đổi tiền mới qua mạng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Các giao dịch này thường được thực hiện với những đối tượng chỉ quen biết qua nền tảng trực tuyến, không có tổ chức hay địa chỉ rõ ràng. Ðiều này làm tăng nguy cơ nhận phải tiền giả, thậm chí khiến người dân gặp rắc rối khi phải chứng minh nguồn gốc của số tiền đó.
Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) khuyến cáo người dân tuyệt đối không đổi tiền qua mạng xã hội để tránh trở thành nạn nhân của các hành vi lừa đảo. Người dân nên sử dụng các dịch vụ đổi tiền tại ngân hàng, công ty tài chính hoặc các cơ sở kinh doanh có uy tín và giấy phép hoạt động hợp pháp. Với các dịch vụ trên các trang mạng xã hội, cần kiểm tra phản hồi từ khách hàng cũ, đánh giá uy tín hoặc các chứng chỉ pháp lý của đơn vị cung cấp. Ðồng thời, cần so sánh tỷ giá chênh lệch với thị trường và không tin vào các dịch vụ có tỷ giá quá cao. Ðặc biệt, người dân hãy tránh các dịch vụ yêu cầu chuyển tiền trước.
Khi phát hiện các hành vi tàng trữ, lưu hành tiền giả hoặc các hành vi lừa đảo, trục lợi khác, người dân cần kịp thời trình báo cơ quan công an gần nhất.
