Bài học về giải quyết quan hệ lao động hài hòa

Theo báo cáo từ Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam, sáu tháng đầu năm 2019, số doanh nghiệp (DN) nợ, chậm đóng bảo hiểm xã hội tăng so với cùng kỳ năm 2018. Số DN không thực hiện được quyền lợi ích chính đáng của NLĐ diễn ra ở một số địa phương, dẫn tới số vụ ngừng việc tập thể có xu hướng gia tăng và chỉ chấm dứt khi có sự vào cuộc của công đoàn.

Điển hình như, chỉ trong hai tháng đầu năm 2019, trên địa bàn tỉnh Thái Bình xảy ra bốn vụ ngừng việc tập thể của hàng nghìn NLĐ, cao hơn ba vụ so với cùng kỳ năm 2018. Nguyên nhân là do chủ sử dụng lao động vi phạm các quy định của pháp luật về lao động như: nợ lương, thời gian làm việc tăng so với quy định, điều kiện làm việc chưa bảo đảm. Thường xuyên tăng ca, tăng giờ, tăng sản lượng khoán quá quy định khi chưa có sự thỏa thuận với NLĐ, tăng định mức lao động để giảm tiền lương, không điều chỉnh lương tối thiểu theo mức lương tối thiểu vùng, việc thực hiện các chế độ, chính sách đối với NLĐ không đầy đủ như đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp... Sau khi tiếp nhận thông tin về bốn vụ ngừng việc tập thể nêu trên, các cấp công đoàn và các ngành chức năng đã xuống gặp gỡ công nhân nắm bắt tình hình, trao đổi với chủ sử dụng lao động về những kiến nghị NLĐ đưa ra để tìm biện pháp giải quyết. Đồng thời đề nghị NLĐ không đập phá máy móc, bảo vệ tài sản. Sau một thời gian đàm phán, nhiều quy định về quyền lợi của NLĐ đã được DN điều chỉnh. Cụ thể: 15 công nhân Công ty TNHH Sunny Gloves bị nợ từ 4 đến 5 tháng lương đã được DN trả đầy đủ; tám kiến nghị của công nhân Công ty TNHH Điện tử Woolley Việt Nam về tăng tháng lương thứ 13, tăng tiền thâm niên, giảm giờ làm, cải thiện điều kiện làm việc... đều được DN chấp thuận.

Ngày 26-2-2019, hơn ba nghìn công nhân đã tập trung tại Công ty TNHH HAI VINA Kim Liên (Nghệ An) bày tỏ sự bất bình đối với chính sách tăng lương của ban lãnh đạo. Họ cho rằng, công ty vừa thông báo tăng lương cơ bản thêm 200.000 đồng/tháng, nhưng đồng thời lại giảm một số khoản phụ cấp dẫn tới tình trạng dù được tăng lương nhưng thu nhập vẫn như cũ. Sau khi xảy ra đình công, LĐLĐ huyện Nam Đàn, LĐLĐ tỉnh Nghệ An đã có mặt để giải quyết sự việc. Đồng thời, liên hệ các cơ quan chức năng địa phương như UBND huyện, công an huyện, Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội xuống công ty để phối hợp xử lý tình huống. Công đoàn đã mời các cơ quan hữu quan, đại diện chủ DN, đại diện NLĐ tiến hành đối thoại. Buổi đối thoại đã ghi nhận 24 kiến nghị, đề xuất của công nhân lao động, được đại diện công ty cam kết sẽ giải quyết thỏa đáng. Ngoài ra, công ty cũng đề nghị công nhân lao động gửi thư vào thùng thư góp ý để chỉ đích danh những quản lý ép công nhân, qua đó có hình thức giáo dục, có biện pháp xử lý.

Ông Trần Đình Sáu, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Nghệ An cho rằng, qua vụ việc tại Công ty TNHH HAI VINA Kim Liên một lần nữa chứng minh, thỏa ước lao động tập thể, đối thoại tại DN rất quan trọng. Nếu hằng năm công đoàn cơ sở chủ động rà soát, bổ sung các nội dung để đưa vào bản thỏa ước lao động tập thể, sẽ có những bản thỏa ước chất lượng với những điều khoản có lợi hơn cho NLĐ. Việc chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, đề xuất, góp ý của NLĐ, sau đó tổ chức các buổi đối thoại định kỳ giữa NLĐ và người sử dụng lao động cũng giúp giải quyết nhanh, kịp thời các vướng mắc phát sinh. Bài học ở đây chính là tính chủ động của cán bộ công đoàn. Nếu cán bộ công đoàn không chủ động gần gũi NLĐ, đeo bám thuyết phục người sử dụng lao động, chủ động giải quyết khi có tình huống tranh chấp… thì sẽ không bảo vệ được đoàn viên và NLĐ, cũng không thể bảo vệ được uy tín của tổ chức công đoàn.

Cuối tháng 2-2019, hơn bốn nghìn công nhân Công ty Shinwon Ebenezer Hà Nội (Thái Nguyên) ngừng việc tập thể, yêu cầu đối thoại trực tiếp với Tổng Giám đốc công ty do bất đồng, bức xúc với những kiến nghị không được giải quyết thỏa đáng. Sau khi nắm bắt được thông tin, Chủ tịch LĐLĐ thành phố Sông Công trực tiếp xuống công ty lắng nghe nguyện vọng của NLĐ, đồng thời có báo cáo nhanh với LĐLĐ tỉnh. Sau khi được lãnh đạo công đoàn thành phố chia sẻ động viên, NLĐ giảm bớt bức xúc, trở lại phân xưởng, tuy nhiên không vận hành máy. Ngay sau khi nhận được báo cáo, lãnh đạo LĐLĐ tỉnh cùng các ban chuyên môn có mặt tại công ty gặp gỡ, phân tích cho NLĐ, kiến nghị nào có thể giải quyết, kiến nghị nào cần để sau. Kết quả, công đoàn đã thống nhất bốn nội dung để kiến nghị công ty giải quyết: tăng tiền chuyên cần, có tiền thâm niên cho NLĐ, tăng phụ cấp xăng xe, tăng trợ cấp nuôi con nhỏ. Trên tinh thần cầu thị, trao đổi thẳng thắn giữa công đoàn và chủ DN, sau một ngày, công ty có công văn chính thức cam kết thực hiện một số yêu cầu của NLĐ, lúc này đa số NLĐ đã quay trở lại làm việc, một số vẫn đến nhưng không vào vị trí sản xuất.

Nhận thấy cần có sự ổn định quan hệ lâu dài để NLĐ yên tâm làm việc và DN ổn định, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Vũ Duy Hoàng tiếp tục xuống DN, trực tiếp đối thoại với Tổng Giám đốc. Sau buổi làm việc, Tổng Giám đốc công ty tiếp thu tất cả các kiến nghị của NLĐ, cam kết đưa vào kế hoạch năm 2019. Cụ thể tăng phụ cấp chuyên cần, phụ cấp thâm niên và các phúc lợi khác cho NLĐ khi DN kinh doanh có lãi. Tăng cường đối thoại giữa chủ DN và NLĐ kịp thời giải quyết những kiến nghị thắc mắc của NLĐ. Hằng tháng, LĐLĐ tỉnh cử cán bộ tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật lao động cho NLĐ. Sau bốn ngày xảy ra vụ việc, mọi hoạt động của công ty trở lại bình thường.

Kinh nghiệm rút ra từ vụ giải quyết ngừng việc ở Thái Nguyên cho thấy, muốn xung đột được giải quyết, cán bộ công đoàn từ công đoàn cơ sở đến lãnh đạo công đoàn cao nhất của địa phương cần nhanh chóng vào cuộc tạo niềm tin nơi NLĐ. Qua đó ổn định tư tưởng tránh sự kích động gây mất trật tự không chỉ ảnh hưởng đến tình hình sản xuất kinh doanh của DN mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của NLĐ. Thậm chí nếu để mâu thuẫn kéo dài, phát sinh tâm lý ức chế, dẫn tới NLĐ thiếu kiềm chế gây ra những hậu quả đáng tiếc, khi đó NLĐ có thể vi phạm pháp luật, phải xử lý hình sự. Trong quá trình đối thoại với chủ DN, công đoàn cần tìm biện pháp tháo gỡ từng phần, tránh thúc ép DN quá khả năng đáp ứng hoặc lựa chọn những đề xuất hợp tình, hợp lý mới dễ dàng nhận được sự lắng nghe, chia sẻ từ phía chủ DN.