Từ sự “sám hối” của một chủ trại gấu…

Tự nguyện trao gửi gấu

TS Tuấn Bendixsen, Trưởng đại diện Tổ chức Động vật châu Á tại Việt Nam cho biết, sau khi tìm hiểu kỹ những thông tin về Trung tâm Cứu hộ gấu Tam Đảo qua các phương tiện thông tin đại chúng, ông Nguyễn Ngọc Tiến, chủ trại gấu Hoàng Oanh thuộc Ấp Trung, xã Vĩnh Phú, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương đã quyết định trao gửi số gấu mình đang nuôi cho trung tâm.

Từ ngày 29-11 đến 3-12, 14 cá thể gấu này đã được tổ chức Động vật châu Á cứu hộ và vận chuyển về Trung tâm Cứu hộ gấu Việt Nam tại Vườn quốc gia Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc. Để vượt qua gần 2.000km từ Bình Dương tới Tam Đảo, 14 cá thể gấu được chở bằng hai xe tải lớn. Cứ vài ba tiếng, đoàn lại dừng để kiểm tra tình hình sức khỏe gấu.

14 con gấu mới được đưa về từ Bình Dương lần lượt được gây mê để thăm khám.

14 cá thể gấu, bao gồm hai gấu đực và 12 gấu cái, trong một trại gấu lớn có 54 cá thể do ba chủ trại cùng sở hữu. Các cá thể gấu ở đây đều sống trong lồng, điều kiện chuồng trại theo đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, chủ trại muốn giao nộp gấu vì ông muốn số gấu này được chăm sóc tại Trung tâm Cứu hộ gấu Việt Nam, nơi gấu được sống trong điều kiện tốt hơn, được chăm sóc y tế và có môi trường tự nhiên để hồi phục bản năng, điều mà ông Tiến rất mong muốn nhưng không đủ sức tự làm.

“Đáng lẽ ra ông Tiến có thể bán cho người khác, dù việc mua bán đó là bất hợp pháp, nhưng ở Việt Nam nhiều người vẫn đang làm như vậy. Ông ấy cũng có thể để nuôi tiếp vì lũ gấu vẫn mang lại lợi nhuận đáng kể. Nhưng ông Tiến đã quyết định trao lại 14 cá thể gấu cho chúng tôi, và tiếp tục vận động những chủ trại gấu ở Bình Dương cũng làm như ông ấy”, TS Tuấn nói.

Theo ông Tuấn, đây là một hành động đáng khuyến khích bởi nó có thể giúp đưa đến một giải pháp mang tính bền vững nhằm chấm dứt việc kinh doanh trại gấu ở Việt Nam bằng cách các chủ trại tự nguyện đóng cửa thay vì bắt buộc phải làm như vậy. Trong tương lai, bằng cách này chúng ta có thể bảo tồn được đàn gấu tự nhiên của Việt Nam.

Còn nhớ, tháng 1-2010, một chủ trại gấu khác ở Bình Dương đã bị tịch thu 19 cá thể gấu vì đã nuôi nhốt không đúng quy định. Hồi đó, Tổ chức Động vật châu Á đã thực hiện một cuộc cứu hộ gấu lớn nhất trong lịch sử trên những container. Và đây là lần thứ hai những chú gấu ở Bình Dương được giải cứu.

Vào phòng gây mê gấu

Gấu cái Nelly cụt một chân trước do bị bẫy.

Khi chúng tôi lên Tam Đảo, những chú gấu Bình Dương trong đợt cứu hộ mới này đã đến nơi ở mới được gần hai tuần. Chúng đều đang phải sống trong khu cách ly và được các chuyên gia thú y gây mê để thăm khám cẩn thận.

Chúng tôi may mắn được TS Tuấn cho phép vào tận phòng gây mê để sờ bàn chân trước bị cụt ngón của con gấu cái Nelly, khi nó đang thiêm thiếp nằm trên bàn phẫu thuật. Bác sĩ Kirsty Officer, người trực tiếp khám cho Nelly cho biết, chân của Nelly bị đứt có thể là do bị vướng bẫy. Việc cụt một chân trước nên toàn bộ trọng lượng cơ thể nặng hơn một tạ của nó phải dồn lên bàn chân còn lại, khiến chân kia cũng có nguy cơ bị hoại tử.

Chủ trại gấu kể lại rằng, gấu cái Nelly bị nuôi nhốt tại Bình Dương được bảy năm. Nhưng nhìn vào răng của Nelly, bác sĩ Kirsty Officer đoán nó khoảng hơn mười tuổi. Gấu Nelly bị nhiễm trùng chân răng và hỏng khá nhiều răng do chủ trại cho ăn uống không đúng cách. Khi về đến Tam Đảo, Nelly không ăn uống được vì đau răng. Việc đầu tiên các bác sĩ phải làm là chữa trị răng, sau vài tháng nữa, nữ bác sĩ cho biết sẽ phải tiến hành phẫu thuật để cắt bỏ mật của nó, vì túi mật của Nelly đã hư hỏng nặng sau những lần bị hút mật.

Răng của Nelly bị hỏng gần hết.

Nelly là tên của nhân vật con voi trong một câu chuyện trẻ con, vì trông con gấu cái ở Bình Dương lúc mới chuyển về Tam Đảo to béo như con voi nên các cán bộ của Trung tâm đặt tên cho nó là Nelly. 14 chú gấu Bình Dương giờ đây ai cũng có một cái tên ngộ nghĩnh.

TS Tuấn cho biết, hầu như cả 14 con gấu được cứu hộ đợt này đều bị bệnh về răng miệng. Những nồi cám nóng, những thức ăn quá mềm đã khiến răng miệng lũ gấu bị hư hỏng nặng. Sự sám hối của ông chủ trại gấu, sau những ngày hút gần cạn sức của những chú gấu tội nghiệp, dù sao cũng đã trả lại sự sống muộn màng cho những con vật đáng thương. Bởi chỉ muộn hơn nữa, chúng đã có thể không còn sống được.

Tái thả về hoang dã – ý tưởng hay hiện thực?

Nhưng 14 con gấu may mắn ấy là quá nhỏ nhoi so với khoảng hơn 3.500 cá thể gấu hiện còn đang bị nuôi nhốt trong các trại gấu rải rác khắp Việt Nam. Trong khi đó, số gấu ngoài tự nhiên của ta chỉ còn khoảng 200 cá thể. Ngay ở Vườn Quốc gia Tam Đảo, nơi được chọn xây dựng Trung tâm Cứu hộ gấu trước đây cũng có gấu nhưng nay đã tuyệt chủng hoàn toàn. 10 năm nay loay hoay cùng cứu hộ gấu, Tổ chức Động vật châu Á nơi TS Tuấn Bendixsen làm trưởng đại diện tại Việt Nam cũng mới chỉ chăm sóc được cho hơn 80 con gấu.

Đến Trung tâm cứu hộ gấu Tam Đảo, mới thấy đó đúng là “thiên đường” của những con gấu từng bị nhốt trong cũi để lấy mật. Có người khách sau khi đi thăm từng khu bán hoang dã của trung tâm đã nói đùa: “Kiếp sau tôi sẽ làm gấu, mà là gấu được sống tại trung tâm này”.

Mà đúng là mỗi con gấu được chăm sóc ở Tam Đảo đã ngốn chi phí gần 400 USD/tháng, cao hơn nhiều lần thu nhập của mỗi người dân bình thường. Chúng được ngủ trên những chiếc võng, với rất nhiều đồ chơi để có thể vui đùa thoải mái. Thức ăn được cất giấu trong những ống tre ở khắp mọi nơi để chúng tự đi tìm. Ban ngày chúng có thể ra khu bán hoang dã để chơi, ban đêm hay trời mưa lại chui vào nhà.

Sau khi được phục hồi khả năng kiếm ăn, những con gấu này có thể sẽ được thả về tự nhiên.

Những khu bán hoang dã ấy là nơi lũ gấu phục hồi khả năng sinh tồn trong tự nhiên của mình. TS Tuấn còn có ý tưởng lớn hơn, rằng một ngày nào đó sẽ tái thả chúng về rừng tự nhiên, đó là cách tốt nhất để phục hồi số lượng gấu hoang dã của Việt Nam. So với việc nhân giống gấu để thả về tự nhiên, cách phục hồi những con gấu đã từng sống trong tự nhiên nhưng bị săn bắt trái phép về nuôi nhốt để lấy mật thế này sẽ có hiệu quả hơn nhiều. Và cũng chỉ có cách đó mới có thể giúp gấu sinh sản, vì trên thực tế chưa có con gấu nuôi nhốt nào sinh sản thành công trong điều kiện nuôi nhốt.

Trong số 19 con gấu Bình Dương khi được cứu hộ về đây, có một con gấu đã sinh con, nhưng nó từ chối việc nuôi con của mình, nên chú gấu con đã không thể sống được.

“Gấu con sinh ra chỉ nặng chừng bảy, tám lạng. Vì thế không thể phát hiện lúc nào chúng mang thai. Và khi sinh con, nếu gấu mẹ từ chối việc nuôi con thì cũng có nghĩa là gấu con sẽ chết”, TS Tuấn buồn rầu nói.

Tổ chức Động vật châu Á đã tự đặt ra cho mình sứ mệnh chấm dứt việc nuôi gấu lấy mật ở châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng. “Trước khi chuyển giao cho Việt Nam, chúng tôi sẽ còn quản lý Trung tâm cứu hộ gấu này trong 20 năm nữa. Lúc đó có thể tôi đã không còn trên cõi đời này, nhưng sứ mệnh giải cứu loài gấu thì vẫn phải thực hiện bằng được”, ông Tuấn chia sẻ.