Thị trường ô-tô sẽ biến động theo hướng nào?

Lợi thế kép của xe nhập khẩu

Theo Bộ Công thương, trong hai tháng đầu năm 2017, ô-tô nguyên chiếc nhập khẩu vào Việt Nam đạt ngưỡng 16 nghìn xe, tăng 40% so cùng kỳ. Riêng tháng 2, các doanh nghiệp đã nhập khẩu khoảng 9.000 ô-tô nguyên chiếc, tăng 80% so với cùng kỳ. Số lượng xe nhập tăng tỷ lệ nghịch với giá xe bình quân, nếu như giá trị trung bình cùng kỳ của ô-tô nhập khẩu năm 2016 trung bình đạt hơn 20 nghìn USD/chiếc, nay chỉ còn dao động quanh mức 17 nghìn USD, trong đó, phần lớn xe được nhập từ khu vực Ðông - Nam Á. Số liệu công bố của Hiệp hội các nhà sản xuất ô-tô Việt Nam (VAMA), trong tháng 2 vừa qua, doanh số bán hàng của thị trường ô-tô Việt Nam đạt hơn 17.600 xe, tăng 50% so cùng kỳ. Trong đó, xe du lịch hơn 10 nghìn xe, xe thương mại 6.344 xe và xe chuyên dụng 1.233 xe (tăng 220%). Sản lượng xe lắp ráp trong nước đạt 14.560 xe, giảm 6% so với tháng 1 và số lượng xe nhập khẩu nguyên chiếc đạt 3.061 xe, giảm 35% so với tháng trước. Tổng doanh số bán hàng của toàn thị trường tính đến hết tháng 2 tăng 8% so với cùng kỳ năm 2016; xe ô-tô du lịch tăng 21%; xe thương mại giảm 11% và xe chuyên dụng tăng 5% so cùng kỳ. Cộng dồn hai tháng đầu năm, tổng sức mua ô-tô trên thị trường đạt gần 38 nghìn xe, tăng 8% so với cùng kỳ năm 2016. Trong đó, phân khúc xe du lịch đạt gần 24.800 chiếc, tăng 21%; phân khúc xe thương mại đạt gần 11.500 chiếc, giảm 11%; phân khúc xe chuyên dụng đạt hơn 1.600 chiếc, tăng 5%.

Thuế nhập khẩu giảm là nguyên nhân chính giúp xe nhập từ ASEAN ngày càng tăng mạnh. Từ năm 2014 đến nay, khi thuế suất thuế nhập khẩu giảm dần, lượng xe nguyên chiếc nhập khẩu từ ASEAN tăng dần. Sang năm 2018, khi thuế nhập khẩu về mức 0%, cánh cửa cho xe nhập khẩu từ ASEAN sẽ mở hết cỡ và dường như không có cách nào ngăn được làn sóng xe nhập từ ASEAN khi các hãng sản xuất ô-tô ở Thái-lan và In-đô-nê-xi-a đã lên kế hoạch tăng sản lượng để đón cơ hội vàng này. Theo đánh giá của Bộ Công thương, giá xe sản xuất trong nước vẫn đang duy trì ở mức cao so các nước khu vực, nhưng chất lượng lại thua xa xe nhập khẩu. Khi thuế tiêu thụ đặc biệt cho ô-tô có dung tích xi-lanh từ 1.5 L trở xuống giảm còn 35% và dung tích 1.5 đến 2.0 L giảm xuống còn 40% vào năm 2018, các dòng xe nhỏ nhập khẩu từ ASEAN sẽ được hưởng lợi kép: vừa giảm thuế tiêu thụ đặc biệt, vừa giảm thuế nhập khẩu. Vì vậy, sức ép cạnh tranh đối với ngành ô-tô sau năm 2018 được các chuyên gia dự báo sẽ hết sức khốc liệt và lợi thế không nghiêng về các hãng ô-tô trong nước. Sản xuất ô-tô tại Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ thua ngay trên sân nhà và khó có thể tồn tại được trước sức ép xe nhập khẩu. Việc giảm giá xe nhập khẩu (chủ yếu từ ASEAN) sẽ khiến các doanh nghiệp lắp ráp trong nước như Hyundai Thành Công, Thaco sẽ phải điều chỉnh chiến lược sản xuất, kinh doanh nhất định. Hiện nay, Toyota Việt Nam đã chuyển hướng sang nhập khẩu dòng Fortuner, Camry và Innova, chỉ lắp ráp Vios.

Kiểm soát chặt xe nhập khẩu

Theo nhận định của TS Lê Ðăng Doanh, thị trường ô-tô Việt Nam trong thời gian tới sẽ có nhiều biến động lớn. Trước hết, giá xe nhập khẩu chắc chắn sẽ giảm nhưng không đáng kể, bởi thuế nhập khẩu từ ASEAN giảm, nhưng Bộ Tài chính đang xem xét tăng các khoản thuế khác để tránh bị thất thu từ ngành kinh doanh ô-tô cũng như bị sức ép thu ngân sách. Thị trường xe từ ASEAN cũng sẽ ra nhiều mẫu mã mới để có thêm lựa chọn. Khách hàng mua xe dịp đầu năm vừa rồi chủ yếu có nhu cầu mua xe và đặt mua từ cuối năm 2016, chờ đến đầu 2017 thuế giảm mới giao dịch. Tuy nhiên, các tháng tiếp theo sức mua sẽ chững lại, nhất là các tháng cuối năm sẽ rất ít giao dịch. Phần lớn khách hàng nếu thật sự cần sẽ tìm mua xe cũ, bởi mua xe mới sang năm 2018 sẽ lỗ ngay 100 đến 200 triệu đồng.

Mới đây, Bộ Công thương đã phác thảo một số giải pháp thúc đẩy ngành công nghiệp ô-tô trong nước. Bên cạnh việc dựng các hàng rào kỹ thuật, chống gian lận thương mại, cơ quan chức năng sẽ kiểm soát chặt việc khai báo giá tính thuế xe nhập khẩu, gian lận tỷ lệ nội địa hóa,… nhằm hưởng các ưu đãi thuế quan. Với xe sản xuất, lắp ráp trong nước, sẽ điều chỉnh thuế nhập khẩu linh kiện và phụ tùng theo nguyên tắc nhỏ hơn mức thuế nhập khẩu ô-tô thành phẩm; nghiên cứu khả năng áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe có tỷ lệ nội địa hóa cao, không đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với phần giá trị tạo ra trong nước. Cùng với đó là phát triển công nghiệp hỗ trợ; thu hút đầu tư các tập đoàn đa quốc gia đầu tư những dự án quy mô lớn, tập trung vào các thương hiệu và dòng xe chưa có tại khu vực. Tuy vậy, khó khăn đặt ra khi thuế nhập khẩu về 0%, có sự kiểm soát chặt chẽ và nâng thuế thêm 1.000 USD/xe, giá xe cũng chỉ tăng thêm khoảng 500 USD so hiện nay. Ðến năm 2018, để có giá xe nhập khẩu từ ASEAN về bằng mức giá hiện tại, thuế ít nhất phải tăng 3.000 USD/xe. Song, việc nâng thuế không thể muốn lên bao nhiêu cũng được, vì còn phải căn cứ vào giá bán của nhà sản xuất tại thị trường khu vực. Trong khi đó, nhiều mẫu xe được ưa chuộng trong nước cũng là những mẫu xe phổ biến trong khu vực, có sản lượng lớn và tỷ lệ nội địa hóa nội khối hơn 40%. Tăng các loại phí lên cao như lệ phí trước bạ, phí môi trường,... có thể hạn chế người tiêu dùng mua xe, và vô hình trung sẽ "đánh" cả vào xe sản xuất, lắp ráp trong nước. Còn hạ thuế nhập khẩu linh kiện về mức 0% thì không khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào phát triển công nghiệp hỗ trợ, nếu không có các ưu đãi khác đủ hấp dẫn. Việc giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với phần giá trị sản xuất trong nước cho ô-tô được coi là giải pháp khá hữu hiệu để nâng cao khả năng cạnh tranh của xe lắp ráp trong nước, khuyến khích các hãng xe nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, nhưng giải pháp này lại vi phạm các cam kết quốc tế. Xét về trị giá trung bình (chưa kể thuế), giá xe dưới chín chỗ ngồi nguyên chiếc nhập khẩu trung bình chỉ khoảng 21 nghìn USD/chiếc, thấp hơn so cùng kỳ năm 2016 tới hơn 5.500 USD/chiếc. Tính ra, mỗi ô-tô nhập khẩu rẻ hơn 120 triệu đồng so với hồi đầu năm 2016. Về thị phần nhập khẩu, xe ô-tô từ Thái-lan chiếm tới 80%. Như vậy, ngay từ năm 2016, Thái-lan đã đứng ở vị trí đầu bảng về xuất khẩu ô-tô nguyên chiếc vào nước ta. Theo đại diện Cục Thuế xuất nhập khẩu (Tổng cục Hải quan), từ đầu năm nay, lượng xe nhập khẩu tăng đột biến, nhất là xe dưới chín chỗ ngồi do thuế nhập khẩu ưu đãi khu vực ASEAN giảm 10% (từ 40 xuống 30%), đến năm 2018 sẽ giảm còn 0%.

Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh nhìn nhận, giai đoạn vừa qua, ngành công nghiệp ô-tô chưa đạt được mục tiêu cả về tham gia chuỗi cung ứng thị trường thế giới cũng như việc tăng tỷ lệ nội địa hóa các sản phẩm trong nước do dung lượng thị trường nhỏ, thiếu liên kết và yếu trong khâu chuyển giao công nghệ. Trong giai đoạn từ nay đến năm 2020, ngành ô-tô sẽ tăng dần tỷ lệ nội địa hóa, hướng đến một số dòng sản phẩm chính là xe dưới chín chỗ ngồi cũng như xe tải và xe phục vụ nhu cầu sản xuất, sinh hoạt. Ngành công nghiệp ô-tô chỉ còn gần một năm nữa để chuẩn bị, tăng cường năng lực cạnh tranh. Nếu chính sách không rõ ràng, thiếu ổn định, nhất quán sẽ đẩy ngành công nghiệp ô-tô trong nước vào thế chết yểu.