Đưa du lịch làng nghề trở thành "mũi nhọn" kinh tế trong kỷ nguyên hội nhập

Hà Nội là địa phương có số lượng làng nghề lớn nhất cả nước, với hệ thống nghề và làng nghề phong phú, gắn liền với lịch sử hình thành, phát triển của Thăng Long-Hà Nội. Trong bối cảnh đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa và xây dựng Thủ đô trở thành thành phố sáng tạo, Hà Nội xác định phát triển làng nghề không chỉ là nhiệm vụ kinh tế, mà còn là yêu cầu bảo tồn di sản, phát huy bản sắc văn hóa và tạo nền tảng cho các loại hình du lịch trải nghiệm, du lịch văn hóa phát triển bền vững.

BÀI TOÁN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CHO LÀNG NGHỀ HÀ NỘI

Hà Nội tự hào là địa phương sở hữu số lượng làng nghề lớn nhất cả nước, tạo nên bản sắc văn hóa Thăng Long. Theo số liệu thống kê tại Quyết định số 282/QĐ-UBND ngày 15/1/2025 của UBND thành phố Hà Nội về việc phê duyệt đề án tổng thể phát triển làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050, toàn thành phố có khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề (tính đến hết năm 2023), trong đó có 327 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận, được phân bố trên 24 quận, huyện.

Những cái tên như gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, sơn mài Hạ Thái, mây tre đan Phú Vinh, may áo dài Trạch Xá, khảm trai Chuyên Mỹ, hay tò he Xuân La... từ lâu đã vượt ra khỏi ranh giới địa lý của một vùng đất. Các sản phẩm thuộc nhóm thủ công mỹ nghệ và nông sản chế biến của thành phố đã xuất khẩu tới hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Trong bối cảnh hiện nay, Hà Nội xác định không thể chỉ dựa vào "vốn cũ". Thành phố đã và đang quy hoạch lại không gian phát triển, gắn kết chặt chẽ giữa bảo tồn và phát triển, giữa sản xuất và du lịch, giữa giá trị truyền thống và công nghệ hiện đại. Tầm nhìn này được thể hiện thông qua việc Hà Nội tổ chức nhiều sự kiện văn hóa, du lịch và xúc tiến làng nghề trong những tháng cuối năm 2025, thu hút sự tham gia của đông đảo nghệ nhân, doanh nghiệp và tổ chức trong nước, quốc tế. Có thể kể đến "Liên hoan Ẩm thực và Du lịch làng nghề, phố nghề Hà Nội năm 2025" diễn ra ngày 12/12/2025 tại Không gian văn hóa sáng tạo Tây Hồ (phường Tây Hồ).

Ông Nguyễn Chí Thành, thợ kim hoàn phố Hàng Bạc. (Ảnh: Lê Huy)

Ông Nguyễn Chí Thành, thợ kim hoàn phố Hàng Bạc. (Ảnh: Lê Huy)

Với chủ đề “Trăm nghề tinh hoa, ngàn vị lan tỏa”, Liên hoan đã quy tụ gần 80 gian hàng trên tổng diện tích 5.000m², tạo nên một hành trình khám phá Hà Nội sinh động và cuốn hút.

Trước đó, vào trung tuần tháng 11 (từ 14/11 đến 18/11/2025), Hà Nội cũng đã trở thành tâm điểm chú ý khi phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức "Festival Bảo tồn và phát triển Làng nghề quốc tế 2025" tại Hoàng thành Thăng Long. Festival là sự kiện văn hóa-kinh tế có quy mô lớn, tạo không gian kết nối giữa các làng nghề truyền thống với hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá văn hóa và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ.

Sự kiện có quy mô hơn 4.000m² với sự tham gia của đại diện hơn 30 quốc gia và vùng lãnh thổ. Với chủ đề “Bảo tồn - Phát triển - Hội nhập quốc tế”, Festival mang đến một thông điệp mạnh mẽ về sự hòa quyện độc đáo giữa Lễ hội Làng nghề và Lễ hội Hoa. Việc kết hợp không gian trưng bày làng nghề với nghệ thuật hoa nhằm nhấn mạnh giá trị thẩm mỹ, sáng tạo và chiều sâu văn hóa của các sản phẩm thủ công truyền thống.

Bà Nghiêm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội

Đại biểu tại Hội thảo.

Không chỉ dừng lại ở các hoạt động lễ hội bề nổi, Hà Nội còn chú trọng vào các giải pháp căn cơ để giải quyết bài toán phát triển bền vững. Ngày 26/11/2025, tại Trung tâm tinh hoa làng nghề Việt (xã Bát Tràng), Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội đã phối hợp với Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội tổ chức tọa đàm với chủ đề: “Đánh thức giá trị làng nghề: Kết nối đầu tư - Lan tỏa văn hóa Thăng Long”. Chương trình nhằm tạo diễn đàn trao đổi giữa cơ quan quản lý, chuyên gia, nghệ nhân, doanh nghiệp và nhà đầu tư; qua đó đánh giá thực trạng, tiềm năng và những thách thức trong phát triển làng nghề Hà Nội, đồng thời đề xuất các giải pháp gắn bảo tồn với phát triển công nghiệp văn hóa.

Tọa đàm đã thu hút hơn 100 đại biểu, gồm đại diện lãnh đạo Sở Tài chính Hà Nội, Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội; đại diện các sở, ban, ngành, đơn vị liên quan của thành phố; Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội; các chuyên gia, nhà khoa học, trường đại học, nhà thiết kế, các nhóm startup; cùng đại diện nhiều làng nghề truyền thống, doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu, cơ sở sản xuất, hộ kinh doanh trên địa bàn Thủ đô và một số tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng.

Bà Nghiêm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội, khẳng định: "Các làng nghề không chỉ tạo việc làm, thu nhập ổn định cho người dân, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế địa phương, mà còn là “bảo tàng sống” lưu giữ tinh hoa kỹ nghệ, nếp sống, nếp nghĩ và tâm hồn người Thăng Long-Hà Nội. Tuy nhiên, trước yêu cầu hội nhập, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và sự thay đổi nhanh chóng của thị trường, nhiều làng nghề đang đứng trước áp lực và thách thức lớn".

Tại tọa đàm này, các chuyên gia đã thẳng thắn chỉ ra những điểm nghẽn: nguồn lao động trẻ suy giảm, thiết kế mẫu mã còn lặp lại, thiếu tính sáng tạo, và đặc biệt là thương hiệu chưa đủ mạnh trên trường quốc tế. Do đó, cần chuyển từ cách nhìn nhận làng nghề như đơn vị sản xuất đơn lẻ sang tiếp cận theo “hệ sinh thái”, trong đó làng nghề là sự kết hợp hài hòa giữa kinh tế, văn hóa, du lịch và môi trường; từ đó xây dựng các mô hình phát triển phù hợp, có khả năng thích ứng trước những thay đổi của thời đại.

GÌN GIỮ GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG, TẠO ĐỘNG LỰC TĂNG TRƯỞNG MỚI

Phát triển du lịch làng nghề là nội dung được thành phố thúc đẩy thực hiện những năm qua nhằm hỗ trợ bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn Thủ đô. Từ năm 2014, Hà Nội đã phê duyệt Đề án Quy hoạch phát triển nghề, làng nghề thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Quyết định số 14/QĐ-UBND ngày 02/01/2014 của UBND Thành phố đã chỉ ra danh mục dự án ưu tiên đầu tư, trong đó có 17 dự án phát triển làng nghề gắn với du lịch. Hiện có 2 mô hình làng nghề truyền thống đã áp dụng thành công mô hình phát triển làng nghề truyền thống, di tích văn hóa gắn với du lịch rất nổi tiếng là làng gốm sứ Bát Tràng và làng lụa Vạn Phúc.

Người dân làng gốm Bát Tràng (Hà Nội) vận chuyển sản phẩm gốm trên đường là một hình ảnh rất quen thuộc của du khách khi tới tham quan.

Người dân làng gốm Bát Tràng (Hà Nội) vận chuyển sản phẩm gốm trên đường là một hình ảnh rất quen thuộc của du khách khi tới tham quan.

Hai làng nghề này cũng là những làng nghề đầu tiên của Hà Nội cũng như của Việt Nam được công nhận là thành viên của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới. Đặc biệt, tại Festival Bảo tồn và phát triển Làng nghề quốc tế 2025, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội Nguyễn Đức Trung cũng cho biết, Hội đồng Thủ công thế giới tiếp tục vào đánh giá, thẩm định để chính thức công nhận thêm hai làng nghề: Sơn Đồng và Chuyên Mỹ. Điều này khẳng định về vị thế của Thủ đô-trung tâm sáng tạo, hội nhập và lan tỏa văn hóa thủ công mỹ nghệ toàn cầu.

Du khách hào hứng đến với Bát Tràng.

Nhằm góp phần bảo tồn và phát huy hiệu quả giá trị của các nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống thông qua hoạt động du lịch, Hà Nội đã xây dựng tuyến du lịch và các sản phẩm trải nghiệm đặc thù gắn với các làng nghề và làng nghề truyền thống.

Cuối tháng 10 vừa qua, thành phố Hà Nội đã triển khai ba sản phẩm du lịch ngoại thành mới, gồm: “Con đường Di sản Nam Thăng Long, Hà Nội - Tinh hoa làng nghề Việt”, “Con đường đạo học” và “Sắc hoa Tường Phiêu” sau khi triển khai thành công tuyến Con đường di sản Nam Thăng Long kết nối các địa chỉ: đình Nội Bình Đà, làng tăm hương Quảng Phú Cầu, làng dệt lụa Phùng Xá.

Tuyến du lịch “Con đường Di sản Nam Thăng Long, Hà Nội - Tinh hoa làng nghề Việt” đưa du khách khám phá các làng nghề trăm tuổi nằm trên địa bàn các xã: Đại Thanh, Hồng Vân, Ngọc Hồi, Chuyên Mỹ. Trong đó làng Hạ Thái nổi tiếng với nghề sơn mài, làng Cựu có kiến trúc biệt thự cổ và nghề may truyền thống, làng Ngâu xưa nay có nghề nấu rượu hoa cúc chi, còn làng Phúc Am có nghề làm đồ thờ phục vụ tín ngưỡng dân gian. Mỗi làng nghề là một mảnh ghép của di sản, nơi lưu giữ trí tuệ, bàn tay và tâm hồn người thợ Hà Nội. “Tinh hoa làng nghề Việt” không chỉ mang lại trải nghiệm du lịch, mà còn tôn vinh giá trị lao động và nghệ thuật dân gian - nền tảng để Hà Nội phát triển công nghiệp văn hóa gắn với du lịch trải nghiệm.

Nhiều mô hình bảo tồn và phát triển làng nghề cũng được các địa phương của Hà Nội xây dựng và triển khai có hiệu quả tích cực, điển hình như trước đây quận Tây Hồ đã phê duyệt Đề án bảo tồn, phát triển làng nghề kết hợp với du lịch đối với 3 làng nghề truyền thống xôi Phú Thượng, đào Nhật Tân, quất cảnh Tứ Liên, xây dựng mô hình bảo tồn nghề truyền thống làm giấy dó; quận Hoàng Mai đang xây dựng Đề án bảo tồn, phát triển làng nghề kết hợp với du lịch trải nghiệm đối với làng nghề truyền thống bánh cuốn Thanh Trì,... Theo đó, các hộ gia đình nghệ nhân tiêu biểu được hỗ trợ xây dựng thành điểm đón khách, nơi du khách không chỉ đến mua hàng mà còn được tham gia vào quy trình sản xuất thử nghiệm, trực tiếp trải nghiệm sự tỉ mỉ của nghề thủ công.

Bên cạnh đó, từ 2022, Hà Nội đã ban hành Kế hoạch về du lịch nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố giai đoạn 2022-2025, trong đó có 6 làng nghề được lựa chọn tham gia. Tính đến cuối năm 2024, Hà Nội đã ban hành Quyết định công nhận 46 điểm du lịch và khu du lịch cấp thành phố, trong đó có 18 điểm du lịch gắn với tài nguyên du lịch là làng nghề và làng nghề truyền thống.

Hà Nội cũng quan tâm đến việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể, nhiều nghề thủ công truyền thống được đưa vào các danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, danh mục Di sản văn hóa phi vật thể ưu tiên bảo vệ.

Nhằm thúc đẩy phát triển du lịch làng nghề, Hà Nội cũng xây dựng kế hoạch đầu tư xây dựng các điểm quảng bá sản phẩm, Trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với du lịch tại các huyện, thị xã, tạo không gian để các nghệ nhân, thợ giỏi sáng tạo, trình diễn và quảng bá sản phẩm đến du khách và người tiêu dùng. Tính đến cuối năm 2024, Hà Nội đã công nhận 10 mô hình Trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với du lịch cấp xã. Theo quyết định số 282/QĐ-UBND ngày 15/1/2025, thành phố hiện có 743 sản phẩm OCOP làng nghề trên tổng số 2.999 sản phẩm OCOP (chiếm tỷ lệ 24,8%), trong đó có 236 sản phẩm OCOP làng nghề truyền thống, 17 sản phẩm OCOP nghề truyền thống, và 490 sản phẩm OCOP của làng có nghề.

Song song với đó, thành phố đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực. Các khóa tập huấn kỹ năng thuyết minh, hướng dẫn được tổ chức thường xuyên, giúp mỗi người dân đều có thể trở thành một đại sứ du lịch, truyền tải sinh động những giá trị lịch sử và nét đặc trưng của quê hương mình.

Thực tiễn cho thấy, phát triển du lịch làng nghề đang trở thành một hướng đi quan trọng, góp phần bảo tồn giá trị truyền thống, đồng thời tạo thêm động lực tăng trưởng cho kinh tế địa phương. Thông qua việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, đầu tư hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù, Hà Nội từng bước khai thác hiệu quả tiềm năng của hệ thống làng nghề. Đây cũng là cơ sở để Thủ đô phát triển công nghiệp văn hóa gắn với du lịch, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm thủ công truyền thống và tăng cường vị thế của Hà Nội trong tiến trình hội nhập và phát triển bền vững.

Ngày xuất bản: 17/12/2025