Thận trọng khi dùng thuốc đau dạ dày cimetidin

Cimetidin có nhiều tên biệt dược như tagamet, apocimetidin, histodil, peptol, stomedine, cimet, gastromet... với nhiều dạng dùng và hàm lượng khác nhau (viên nén, sủi, si rô, thuốc tiêm, dịch truyền). Cimetidin cản trở việc gắn histamin lên thụ thể H2, do đó ức chế việc tăng tiết acid. Khi làm giảm acid, cimetidin cũng đồng thời làm giảm việc sản xuất pepsin của dạ dày. Mặt khác những tác dụng phụ nguy hiểm của nó có thể xảy ra lại không được người bệnh biết đến hoặc quan tâm. Xin nêu ra một số tác dụng phụ điển hình sau.

Làm giảm khả năng tinh dục ở nam giới: Cimetidin kháng androgen ở nam, nên nếu dùng liên tục trên tám tuần sẽ làm giảm lượng tinh dịch, suy yếu hoạt động tình dục. Dùng liều cao, kéo dài ềăng năm có thể gây bất lực. Với nữ giới nếu dùng liên tục từ tám tuần trở lên sẽ làm tăng tiết prolactin làm chảy sữa, căng vú. Những tác dụng phụ này sẽ hết dần khi người bệnh ngừng thuốc.

Gây lú lẫn, kích động, hoang tưởng: Người cao tuổi dùng thuốc này dễ bị suy gan thận, giảm độ chuyển hóa... dễ gây hiện tượng lú lẫn, nóng nảy, kích động, thậm chí hoang tưởng. Tuy nhiên hiện tượng trên sẽ hết dần khi người bệnh ngừng dùng thuốc. Để khắc phục cho tất cả người bệnh các lứa tuổi khi mắc bệnh là có thể dùng giảm liều. Người cao tuổi có thể dùng giảm liều từ 30-50% so với người bình thường. Không được dùng cimetidin liều cao, kéo dài. Không dùng cimetidin cùng với các thuốc an thần gây ngủ.

Gây tương tác bất lợi với nhiều thuốc: Cimetidin làm tăng nồng độ thuốc chữa bệnh tiểu đường metformin  (làm hạ đường huyết), thuốc chống đông máu warfarin (làm tăng nguy cơ chảy máu), thuốc chữa cao huyết áp nifedipin (làm hạ huyết áp đột ngột), thuốc chữa hen theophylin (làm suy hô hấp), thuốc động kinh phenytoin (làm ức chế quá mức vận động). Những tương tác bất lợi này cần được người bệnh chú ý, bắt buộc phải có chỉ dẫn của bác sĩ thuốc khi dùng kết hợp.

Tăng histamin trong máu, loạn nhịp tim, giảm huyết áp: Thường xảy ra trong khi truyền với tốc độ nhanh. Vì thế người bệnh tuyệt đối không được tự truyền cimetidin tại nhà và ở tuyến y tế không đủ điều kiện. Với những cơ sở y tế có đủ điều kiện cũng không được chủ quan mà phải rất cẩn thận.

Một số bất lợi khi dùng cimetidin không đúng cách, đúng liều: Khi dùng thuốc này để ức chế tiết acid, nếu ngừng đột ngột sẽ làm tái phát sự tăng acid cấp tính (có thể làm chảy máu hoặc thủng dạ dày). Nếu tự ý dùng cimetidin trong việc giảm acid của dạ dày xuống quá mức sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển làm ảnh hưởng đến tiêu hóa.

Việc giảm tiết acid phải tùy theo liều và cách dùng. Nếu dùng liều 300 mg sau ăn sẽ giảm 50% trong hai giờ đầu và 75% trong hai giờ sau. Nếu dùng 400 mg sẽ kéo dài việc giảm trong tám giờ, nếu dùng lúc ngủ liều 800 mg sẽ giảm 50%, kéo dài trong 24 giờ.

Trong đợt điều trị viêm loét dạ dày cấp thường dùng uống, mỗi ngày ba lần ( 200mg vào hai lần sau ăn và 400 mg lúc đi ngủ) hoặc dùng một liều duy nhất 800 mg vào lúc đi ngủ, mỗi đợt dùng ít nhất với loét tá tràng là bốn tuần, với loét dạ dày là sáu tuần. Trong đợt điều trị duy trì thường nên dùng liều bằng một nửa liều trên. Nếu cố ý dùng sai hàm lượng, liều lượng, hoặc muốn nhanh khỏi mà tăng liều hay tùy tiện uống gộp thuốc trong ngày vào thời điểm không thích hợp có thể sẽ dẫn đến tai biến nguy hiểm, nhất là với những người cao tuổi, suy gan, suy thận.

Bác sĩ Bùi Úy