Tết về sớm trong trại giam Ngọc Lý

Nơi tưởng chừng không có Tết

Chúng tôi đã về trại giam Ngọc Lý vào một ngày sát Tết. Mặc dù đến đầu giờ chiều ngày 27 âm lịch là ca nghỉ Tết đầu tiên của cán bộ, chiến sĩ trại giam Ngọc Lý (Bắc Giang) thuộc Tổng cục VIII Bộ Công an nhưng tất cả mọi người vẫn nán lại, cố gắng thu xếp, tới từng buồng giam đón phạm nhân ra phòng chờ gặp người thân lên thăm.

Phòng chờ thăm gặp trong trại từ ngày Tết ông Công, ông Táo trở đi luôn tấp nập và đông vui hơn thường lệ. Thượng úy Nguyễn Văn Chính, cán bộ trại cho biết: Nếu ngày thường chỉ có khoảng ba, bốn chục lượt gia đình lên thăm người nhà thì những ngày giáp Tết, thường xuyên lên tới hơn 100 lượt, cá biệt có ngày lên tới gần 200 lượt. Mặc dù cán bộ, chiến sĩ nào cũng có gia đình riêng, cũng mong ngóng được trở về nhà chăm lo Tết cùng gia đình nhưng vì nhiệm vụ, cũng mong muốn tất cả gia đình lên đây được gặp người thân, các anh chị đều phải cố gắng thu xếp thời gian, đưa đón phạm nhân hợp lý, để ai lên đây cũng đều được gặp người thân của mình.

Ngay tại các cửa buồng giam, cổng các phân trại hay ở ngay phòng chờ thăm gặp, một thực đơn bữa trưa và chiều cho bốn ngày Tết, từ 29 đến hết mùng 3 âm lịch được niêm yết công khai. Tết Đinh Dậu 2017, từ tiêu chuẩn của Nhà nước, trích quỹ sản xuất của trại, cộng thêm khẩu phần ăn hằng ngày, mỗi phạm nhân trại giam Ngọc Lý được hưởng mức ăn là 400 nghìn đồng/ngày, tức là gấp năm lần ngày thường.

Anh Trần Văn Khải (Gia Bình, Bắc Ninh) trong lúc xếp sổ thăm gặp mẹ là bà Bùi Thị Hợi, tội danh mua bán ma túy đứng chăm chú đọc tờ thực đơn phong phú: bánh chưng, xúc xích chiên, đùi gà xào, xương lợn nấu măng, chân giò hun khói, thịt bò sốt vang… Sau một lúc, anh quay ra tâm sự với chúng tôi: Mẹ anh đón Tết trong trại giam năm nay là năm thứ 13. Hôm nay, anh cùng vợ con và bố lên thăm mẹ để có thể an tâm về ăn Tết. Anh Khải nói: Dù mẹ tôi đã mắc phải sai lầm và phải trả giá, nhưng mỗi khi Tết đến xuân về, chúng tôi không khỏi ngậm ngùi nhớ bóng dáng của mẹ trong căn nhà. Với ba lần giảm án, hy vọng đây sẽ là cái Tết cuối cùng mẹ đón Tết ở trong này.

Khoảng 30 phút sau, bà Hợi đến lượt gặp người thân. Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện chớp nhoáng với bà, do không muốn lấy mất nhiều thời gian thăm gặp gia đình của bà. Bà Hợi rất vui vẻ, cho biết: 13 năm trước, cái Tết đầu tiên ở trong ngày, ân hận, giày vò buồn bã, nhớ nhà. Tất cả những ký ức tưởng chừng không bao giờ quên được giờ đã lùi xa rồi. Vài năm nay, tôi sống vui vẻ, quyết tâm cải tạo thật tốt, mong sớm có ngày được về đoàn tụ với gia đình.

Đằng sau những khuôn mặt vui tươi, hào hứng chờ đón người thân tới thăm nuôi, vẫn còn đó nhiều tiếng lòng sâu lắng, không dễ dãi bày. Trong lá thư gửi về cho hai cô con gái ở quê xa, phạm nhân Lê Hoàng Tuyến, tội danh lừa đảo, chiếm đoạt tài sản đã như rút từ gan ruột của mình, anh nói: “Cuộc đời này không có chỗ đứng cho hai chữ “giá như”, vậy mà bao đêm bố tự vấn lương tâm, thầm trách bản thân bao nhiêu, càng thấy có lỗi với hai con nhiều bấy nhiêu. Các con biết không, bố thèm khát được ngửi những giọt mồ hôi chua nồng trên tóc các con. Bố mơ ước được đưa đón các con tới trường mỗi buổi sáng sớm. Bố cầu mong được nghe các con réo rắt gọi hai tiếng “bố ơi” mỗi ngày. Biết bao niềm ước ao đáng lẽ có thể sở hữu ấy lại trở nên quá xa vời với bố. Càng nhớ các con, bố càng quyết tâm học tập, lao động, cải tạo tốt để sớm trở về với các con, làm lại cuộc đời…”

Những cái Tết đặc biệt

Thiếu tá Nguyễn Văn Lai, Phó giám thị trại giam Ngọc Lý cho biết: Để hơn bốn nghìn phạm nhân đang giam giữ, cải tạo nơi này không cảm thấy bị thiệt thòi mỗi khi Tết đến xuân về, chuyện chăm lo Tết cho phạm nhân được Ban giám thị đặc biệt chú trọng với hy vọng mang lại cho họ một cái Tết ấm áp, thấm đẫm nhân văn, giúp họ xóa đi mặc cảm, yên tâm cải tạo sớm nhận được sự khoan hồng của Đảng, Nhà nước.

Những ngày gần Tết luôn là thời điểm rất nhạy cảm đối với phạm nhân, vì thế đối với những cán bộ quản giáo nơi đây, Tết còn bộn bề hơn so với ngày thường. Tết trong trại giam, dường như đến sớm hơn so với ngoài cánh cổng. Ngay từ đầu tháng 12 âm lịch, các phạm nhân đã chộn rộn, tất bật với việc quét dọn buồng giam, cắt tỉa hoa lá, chăm sóc cây cối; những bức tường được sơn sửa chu đáo, tinh tươm; trang trí tất cả những bức tường trong phân trại, trang trí biểu ngữ.

Các phạm nhân cùng nhau trang trí cây đào.

Để chuẩn bị cho ngày Tết, trại giam huy động gần như tối đa lương thực, thực phẩm từ “cây nhà lá vườn”, mỗi phân trại tùy theo số lượng phạm nhân sẽ tổ chức gói bánh chưng, muối dưa hành, mổ lợn, làm gà. Với những phạm nhân không có người thăm nuôi, trại giam có phần quà dành riêng động viên tinh thần. Chăm lo một cái Tết ấm áp ở nơi đặc biệt này cũng là một trong những cách thức cảm hóa, giáo dục phạm nhân một cách thuyết phục nhất. Nhờ cảm nhận được sự quan tâm chăm lo từ Nhà nước, Tổng cục VII, trại giam cùng Ban giám thị, hội đồng giáo dục, cho tới tất cả cán bộ, chiến sĩ nơi này khiến những phạm nhân yên tâm, phấn đấu cải tạo tốt.

Chúng tôi không khỏi xúc động khi chứng kiến các phạm nhân hồ hởi, vui tươi cùng nhau trang trí buồng giam, đón Tết. Mấy ngày sát Tết cũng trùng vào thời điểm cấp phát tiêu chuẩn như đường, thực phẩm nên không khí càng trở nên sôi động hơn khi từng đoàn xe cải tiến được các phạm nhân tự quản, trật tự chở vào từng phân trại để cấp phát tới từng buồng giam. Bên cạnh đó, bánh kẹo, đường sữa cũng được cấp phát đầy đủ, góp phần để phạm nhân đón một giao thừa đầm ấp, sung túc hơn.

Từ chiều mùng 1 đến hết ngày mùng 3 Tết, trại Ngọc Lý tổ chức các hoạt động trò chơi dân gian: bịt mắt bắt dê, nhảy bao bố; giao lưu văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao (bóng hơi, bóng chuyền, cầu lông), thi đấu cờ tướng giữa các đội phạm nhân với nhau. Ai có năng khiếu về bộ môn nào thì có quyền lựa chọn. Những trận thi đấu bóng chuyền, cầu lông…luôn sôi nổi, đầy ắp tiếng reo hò, cổ vũ đã giúp phạm nhân vơi đi nỗi nhớ nhà, đồng thời khích lệ ý chí, khát vọng hoàn lương trong họ.

Đặc biệt phải kể đến mâm ngũ quả của từng phân trại, khu, điểm sản xuất được chính tay các phạm nhân trang trí và dự thi. Mâm ngũ quả của phân trại nào được giải nhất sẽ được phần thưởng hai triệu đồng. Ban Giám khảo là hội đồng giám thị sẽ lần lượt đi từng buồng giam chấm giải từ 30 đến hết mùng 3 Tết. Các giải thưởng nhất, nhì, ba, khuyến khích để được trao cho phạm nhân vào dịp ra quân đầu năm.

Chúng tôi gặp Trung úy Nguyễn Thị Thúy Ngọc, đội quản giáo phân trại số 1 đang cùng các phạm nhân tổ làm mi giả do cô phụ trách đang tất bật với đơn đặt hàng cuối năm. Ai nấy đều khẩn trương để hoàn tất và thu dọn đồ nghề, chuẩn bị nghỉ Tết. Dù đã 27 Tết nhưng theo Ngọc, chị vẫn chưa kịp mua sắm được gì. Ngọc tâm sự: đặc thù công việc của nghề vốn rất vất vả, nhưng cứ mỗi dịp Tết lại càng bận rộn hơn.

Mỗi dịp Tết, cán bộ chiến sĩ trại Ngọc Lý phân chia nhau nghỉ thành hai đợt. Đợt 1 từ 27 Tết đến chiều mùng 1 và đợt 2 là từ mùng 1 đến mùng 4 Tết. Làm công tác quản giáo 12 năm là 12 cái Tết Ngọc trở về đoàn tụ với gia đình muộn làm công tác quản giáo đã được 12 năm, là 12 cái Tết ,Ngọc phải về đoàn tụ muộn với gia đình vì công việc. Cán bộ quản giáo là nam giới đã nhiều vất vả, nhưng có lẽ những nữ chiến sĩ trại giam như Ngọc, còn cần nhiều hơn cả những hy sinh, tạm gác lại những lo toan, bổn phận của người con dâu, người vợ, người mẹ, sát cánh cùng đồng đội nam hoàn thành tốt công việc. Ngọc bảo, chứng kiến những phạm nhân gắn bó với mình 365 năm ngày trong năm, những ngày Tết nhìn họ được ăn ngon, cất cao tiếng hát hy vọng, trên môi nở nụ cười lạc quan, đôi mắt lấp lánh niềm hy vọng, dường như khi ấy, mùa xuân đến sớm hơn đối với mỗi cán bộ chiến sĩ cảnh sát trại giam.

Dù được sự quan tâm khá đầy đủ về tinh thần và vật chất nhưng không thể nói những phạm nhân trên khắp các trại giam trên cả nước được đón một cái Tết trọn vẹn đúng nghĩa. Trong những giờ khắc đáng lý được sum họp, đoàn tụ bên gia đình yêu thương, họ lại đang phải đón Tết đằng sau cánh cửa phòng giam. Sau những giờ phút chung vui, chia sẻ, quan tâm của cán bộ quản giáo, ban giám thị, sự đồng cảm của các bạn tù, ở trong sâu tâm khảm mỗi phạm nhân, không tránh khỏi sự bồi hồi, xao xuyến, xen lẫn những bâng khuâng, đau đáu hướng về gia đình, cộng đồng. Nhưng tất cả những suy tư, nỗi niềm ấy là cần thiết, để họ hiểu và thấm thía giá trị của tự do, của tình thân. Từ đó nuôi dưỡng ngọn lửa khát vọng hoàn lương cho bản thân. Mùa xuân sẽ tiếp thêm sức mạnh và lòng kiên trì, quyết tâm cải tạo, lao động để họ nhanh tìm được con đường về nẻo thiện.