Tăng cường kiểm soát, quản lý thuốc bảo vệ thực vật

Nỗ lực loại bỏ nhiều hoạt chất độc hại

Cục BVTV cho biết, trong 5 năm gần đây, số lượng tên thương phẩm thuốc BVTV được đăng ký trong danh mục được phép sử dụng ở nước ta gần như không tăng. Năm 2015, có 4.065 tên thương phẩm, năm 2019 có 4.021 tên thương phẩm và đến năm 2020 có 4.229 tên thương phẩm. So với một số quốc gia sản xuất nông nghiệp thì Việt Nam có số lượng tên thương phẩm thuốc BVTV thấp hơn nhiều. Ðơn cử Trung Quốc có tới 41.514; Thái-lan có 13.648; Ô-xtrây-li-a 9.604; In-đô-nê-xi-a 5.103; Nhật Bản khoảng 4.290 tên thương phẩm… Các loại thuốc BVTV đã được đăng ký sử dụng tại Việt Nam đều là các thuốc có độ độc thấp, an toàn với con người, môi trường và nông sản. Ðối với các loại thuốc BVTV được đăng ký trên rau, phần lớn là các thuốc có độ độc thấp và chủ yếu là các thuốc BVTV sinh học (chiếm 50% tổng số thuốc được sử dụng trên rau).

Theo số liệu công bố năm 2018 của FAO đối với 160 quốc gia có sử dụng thuốc BVTV thì Man-đi-vơ là quốc gia sử dụng thuốc BVTV nhiều nhất, lượng thuốc sử dụng trên đơn vị diện tích canh tác trung bình là 52,6 kg/ha; Trung Quốc đứng thứ 10 với 13,1 kg/ha; Nhật Bản đứng thứ 15 với 11,8 kg/ha; Ma-lai-xi-a đứng thứ 23 với 8,1 kg/ha; Việt Nam và Thái-lan đứng thứ 80 với lượng sử dụng trung bình là 1,7 kg/ha.

Hằng năm, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tiến hành rà soát và loại bỏ nhiều các hoạt chất có nguy cơ cao ảnh hưởng đến sức khỏe con người, vật nuôi và cây trồng. Cụ thể, từ năm 2017 đến nay đã loại bỏ được 1.706 sản phẩm thuốc BVTV, 1.265 hàm lượng hoạt chất ra khỏi danh mục được phép sử dụng. Cùng với đó, chỉ cho đăng ký vào danh mục được phép sử dụng là các thuốc BVTV thế hệ mới, thuốc sinh học, hiệu quả và an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường. Trung bình, mỗi năm có khoảng 15 đến 20 hoạt chất mới được đăng ký vào danh mục.

Trưởng phòng thuốc BVTV (Cục BVTV) Huỳnh Tấn Ðạt cho biết, nếu làm tốt công tác quản lý thuốc BVTV sẽ không chỉ đem lại hiệu quả lớn về công tác quản lý mà còn nâng cao nhận thức của người dân trong việc sử dụng thuốc BVTV hiệu quả, an toàn với sức khỏe con người và môi trường, đặc biệt là nâng cao giá trị nông sản của Việt Nam trên thị trường quốc tế. Những năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm trồng trọt của Việt Nam luôn tăng trưởng cao (khoảng 20 tỷ USD/năm). Hơn nữa, nhiều sản phẩm đã xâm nhập được vào các thị trường khó tính đòi hỏi điều kiện nhập khẩu rất cao về chất lượng và an toàn thực phẩm như: EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ðài Loan (Trung Quốc)... Những kết quả nêu trên cho thấy công tác quản lý thuốc BVTV những năm qua được thực hiện chặt chẽ hơn trong tất cả các khâu từ đăng ký, sản xuất, buôn bán và sử dụng thuốc.

Ðổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý

Mặc dù công tác kiểm soát, quản lý thuốc BVTV đạt được nhiều kết quả khả quan nhưng hiện nay ở nhiều nơi, chính quyền địa phương (cấp huyện, xã, phường) chưa thật sự vào cuộc cũng như làm hết vai trò, trách nhiệm quản lý thuốc BVTV trên địa bàn; vẫn xem việc buôn bán, sử dụng thuốc BVTV tại địa phương hoàn toàn thuộc trách nhiệm của cơ quan chức năng chuyên ngành. Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với các đơn vị tham gia quản lý thuốc BVTV còn yếu. Hệ thống cán bộ mạng lưới BVTV cấp xã vẫn còn thiếu về số lượng và yếu về chuyên môn nghiệp vụ, chưa đáp ứng được chức năng tham mưu cho chính quyền cấp xã trong công tác quản lý buôn bán và sử dụng thuốc BVTV. Bên cạnh đó, ý thức của một bộ phận không nhỏ người buôn bán, sử dụng thuốc BVTV chưa tốt; trách nhiệm của người sử dụng thuốc đối với bản thân và cộng đồng còn kém; dịch vụ BVTV ở cơ sở chưa phát triển. Tại một số địa phương có dịch vụ thuốc BVTV nhưng chủ yếu là tự phát, chưa được tổ chức và quản lý bài bản, vai trò chỉ đạo của cán bộ kỹ thuật và của chính quyền xã trong việc hướng dẫn nông dân sử dụng còn hạn chế. Bên cạnh đó, một bộ phận người dân sử dụng thuốc không đúng kỹ thuật dẫn đến dịch hại nhanh chóng tạo nên tính kháng thuốc, giảm hiệu quả phòng trừ của thuốc, để lại dư lượng độc hại trên nông sản làm ngộ độc người sử dụng, giảm chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản trên thị trường, ảnh hưởng giá trị xuất khẩu...

Cục BVTV cho biết, để đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý thuốc BVTV, thời gian tới sẽ tiếp tục rà soát, tổng hợp các nội dung khó khăn vướng mắc trong quá trình triển khai các văn bản quy phạm pháp luật trong công tác quản lý nhà nước về thuốc BVTV nhằm khuyến khích đăng ký, sản xuất thuốc BVTV sinh học, thuốc bảo quản sau thu hoạch; thuốc thế hệ mới sử dụng hiệu quả và an toàn. Khuyến khích và định hướng các doanh nghiệp đăng ký các đối tượng sinh vật gây hại, trên một số cây trồng hiện nay chưa có thuốc đăng ký trong danh mục, tập trung vào một số nhóm cây trồng: cây dược liệu, cây lâm nghiệp, cây trồng trong nhà kính, nhà lưới... xây dựng các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến các dạng thuốc mới, công nghệ cao như các thuốc na-nô. Cùng với đó, siết chặt và tăng cường công tác quản lý đăng ký và khảo nghiệm thuốc BVTV. Tăng cường rà soát danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng ở Việt Nam và đề xuất loại bỏ các thuốc độc hại, nguy cơ cao để lại dư lượng trong nông sản thực phẩm, hiệu lực thấp ra khỏi danh mục. Quản lý, kiểm soát chặt chẽ vật tư nông nghiệp ở tất cả các khâu từ khảo nghiệm, đăng ký đến sử dụng. Kiên quyết hoàn thiện đủ các căn cứ khoa học để loại bỏ các loại vật tư nông nghiệp kém chất lượng, gây hại cho sức khỏe con người và môi trường ra khỏi danh mục. Phối hợp với các cơ quan nghiên cứu chủ động tiến hành các điều tra, nghiên cứu về đánh giá lại hiệu lực sinh học, độc tính sinh thái của một số hoạt chất thuốc BVTV đã đưa vào sử dụng nhiều năm và có dấu hiệu kháng thuốc…

Bài và ảnh: Minh Huệ