Tài năng múa Việt Nam: Còn ít cơ hội toả sáng

Cơ hội hiếm hoi

Sau sáu năm gián đoạn kể từ cuộc thi lần thứ hai năm 2002, các diễn viên múa trong toàn quốc mới có cơ hội gặp gỡ và thi tài tại cuộc thi lần thứ ba này. Đây thực sự là cuộc biểu diễn đỉnh cao của các solist trong ngành múa, vậy nên con số 49 thí sinh tham gia đã khiến nhiều người thực sự ngỡ ngàng.

Nhìn vào danh sách, thấy không chỉ có sự “biểu dương lực lượng” hùng hậu của những đơn vị nghệ thuật “thương hiệu” như các Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam, Nhạc Vũ kịch TP Hồ Chí Minh, Ca múa nhạc nhẹ Việt Nam, Ca múa dân gian Việt Bắc, Ca múa Quân đội, các đoàn nghệ thuật Quân khu 1, 2, 4, 7 mà còn có sự góp mặt của các đoàn nghệ thuật từ tỉnh xa như Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Tĩnh, Nghệ An, Vĩnh Phúc, Hà Giang… các trường nghệ thuật múa Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cao đẳng múa quân đội, Cao đẳng văn hóa nghệ thuật Việt Bắc…

Các thí sinh đều chỉ mới trên dưới hai mươi tuổi đời, nhưng phần đông trong số họ đều có ít nhất dăm bảy năm khổ luyện. Có những thí sinh đi học ở nước ngoài, và có quá trình rèn luyện đến chín, mười năm.

Các giải thưởng Cuộc thi Tài năng múa toàn quốc 2008: Giải A  (bảy triệu đồng): Tạ Thuỳ Chi (Trường múa TP Hồ Chí Minh), Nguyễn Thị Thanh Hằng (Trường Văn hóa Nghệ thuật Quân đội) và Cao Đức Toàn (Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam). Giải B (năm triệu đồng): Phan Văn Lương (Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam), Nguyễn Thị Quỳnh Thương (Đoàn nghệ thuật Quân khu 4), Phạm Chí Thanh (Trường Cao đẳng múa Việt Nam), Leo Văn Thao (Đoàn nghệ thuật Quân khu 1), Bùi Việt An (Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam), Nguyễn Mạnh Hùng ( Trường Cao đẳng múa Việt Nam), Nguyễn Thị Như Trang (Đoàn Ca múa Quân đội), Hồ Phi Điệp (Nhà hát Giao hưởng, Nhạc Vũ kịch TP Hồ Chí Minh), Nguyễn Phương Linh (Nhà hát Ca múa nhạc nhẹ Việt Nam). Giải C (bốn triệu đồng): An Hồng Nhung (Nhà hát Ca múa Quân đội), Phạm Thị Kiều Mỹ (Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam), Đặng Quyết Thắng ( Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam), Thái Phương Ngọc (Đoàn nghệ thuật Quân khu 4), Trần Tiến Huy (Nhà hát  Nhạc Vũ kịch Việt Nam), Nguyễn Huy Thông (Nhà hát Ca múa nạhc Việt Nam), Nguyễn Thành Công (Trường Cao đẳng múa Việt Nam), Nguyễn Võ Phương Duy (Đoàn nghệ thuật Quân khu 4). Ngoài ra, Ban tổ chức còn trao giải biên đạo trẻ có nhiều đóng góp trong cuộc thi cho nghệ sĩ Nguyễn Thị Tuyết Minh. Chị có tới bốn, năm tác phẩm do mình biên đạo và dàn dựng cho các thí sinh tham gia dự thi. Giải diễn viên phụ diễn xuất hiệu quả được trao cho Nguyễn Hồng Quyên (Đoàn nghệ thuật Quân khu 4).

Miệt mài hằng ngày, và mất hàng tháng, hàng năm cho một tiết mục để có dăm mười phút “thăng hoa” trên sân khấu. Vậy nhưng, họ không có nhiều dịp thể hiện khả năng và thành quả luyện tập của mình. Cuộc thi quả thật là cơ hội vô cùng hiếm hoi. Điều đó lý giải vì sao, một cuộc thi solist đỉnh cao, mà lực lượng thí sinh tham gia dự thi đông và trải đều khắp như vậy.

NSND Chu Thuý Quỳnh cho biết, sau khi phát động cuộc thi, Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam đã về tận các cơ sở để khảo sát chất lượng thí sinh, và trực tiếp chứng kiến sự khổ luyện của các em cũng như sự đầu tư quan tâm của các đơn vị nghệ thuật, mới thấy tiềm năng dồi dào của nghệ thuật múa. Có lẽ điều mà chúng ta thiếu, là cơ hội để khai phá các tiềm năng đó mà thôi.

Nở rộ tài năng

Tại cuộc thi này, cùng với 49 thí sinh còn có sự tham gia của 31 nhạc sĩ, 44 biên đạo múa với 96 tiết mục. Các thí sinh dù đến từ nhiều đơn vị nghệ thuật và nhiều địa phương khác nhau, trong đó có nhiều đoàn từ tỉnh xa, nhưng theo đánh giá của Ban giám khảo thì không có sự cách biệt quá xa về kỹ thuật diễn xuất và kỹ năng biểu diễn giữa các thí sinh giữa các vùng miền. Theo nhận xét của NSND Chu Thúy Quỳnh, so với các cuộc thi lần trước, chất lượng thí sinh của cuộc thi này tương đối đồng đều. Hầu hết các thí sinh đều biểu diễn thuần thục các động tác khó của những bài học kinh điển.

Tuy nhiên, nói như NSND Trịnh Xuân Định, Chủ tịch Hội đồng giám khảo cuộc thi, mặc dù đối với múa là một bộ môn đòi hỏi kỹ thuật rất cao, nhưng trình độ kỹ thuật không phải là mục đích cuối cùng. Diễn viên không chỉ phải biểu diễn thuần thục và chính xác các động tác, điêu luyện các kỹ xảo, mà còn phải có một khả năng diễn xuất biểu cảm để truyền đạt đến người xem cái đẹp, cái hay của múa. Các thí sinh tại cuộc thi này phần lớn cũng đã cố gắng để không biến kỹ thuật thành mục đích tự thân, mà là khắc hoạ những tính cách, tâm trạng nhân vật, chuyển tải đến người xem những rung cảm thẩm mỹ.

NSND Trịnh Xuân Định nhận xét: “Chưa bao giờ trên sân khấu múa chuyên nghiệp Việt Nam, chỉ bằng kỹ thuật hình thể của mình với thời gian dưới 10 phút, các nghệ sĩ đã xây dựng nên hình tượng nghệ thuật các nhân vật có tính cách, tâm hồn đa dạng như lần này”. Từ những nhân vật lịch sử, hình tượng người chiến sĩ, những nhân vật truyền thống, dân gian, đến những nhân vật văn học, hoặc chỉ là hình ảnh những con người bình thường trong cuộc sống, đều được khắc hoạ đậm nét  và có chiều sâu.

Trên cái nền đồng đều về chất lượng diễn viên đó, đã thấy sáng lên những gương mặt xuất sắc.

Một Nguyễn Thị Thanh Hằng thành công với sự bộc lộ thân phận người phụ nữ như bông hoa đẹp giữa dòng chảy nghiệt ngã cuộc đời. Một Cao Đức Toàn ấn tượng với các tiết mục mang hơi thở dân gian rõ nét… Đặc biệt là Tạ Thuỳ Chi, khi mạnh mẽ và dứt khoát với hình tượng người chiến sĩ quân đội, khi điêu luyện và huyền ảo với hình tượng Nam phương mẫu tế, tiết mục khai thác chất dân gian truyền thống.

Có lẽ, cũng trên cái nền đồng đều đó, nên mới nhìn qua con số ba giải A, chín giải B và tám giải C và 23 bằng khen được trao cho một cuộc thi solist đỉnh cao có thể sẽ có tâm lý e ngại lại một giải thưởng “mang tính mặt trận”. Nhưng thực sự, những ai theo dõi 96 tiết mục dự thi qua bốn ngày đêm ròng rã của các thí sinh trên sân khấu Nhà hát Lớn Hà Nội mấy ngày qua, thì sẽ vui mừng tự tin rằng, chúng ta đang “nở rộ” các tài năng múa.

Người tài sẽ về đâu?

Trả lời cho câu hỏi này, NSND Chu Thuý Quỳnh nói, Hội Nghệ sĩ Múa, với việc làm hết sức mình để tổ chức cuộc thi này, với mong muốn phát hiện và tập hợp các diễn viên múa trong toàn quốc. Còn việc khai thác và phát huy tài năng của họ như thế nào, còn tuỳ thuộc rất nhiều ở các đơn vị nghệ thuật, các địa phương, các cấp các ngành.

Trước mắt, đối với các thí sinh tham dự và đoạt giải tại cuộc thi này, sẽ tạo điều kiện về việc làm cho những ai đang là sinh viên và miễn thi công chức, biên chế cho những người đang làm hợp đồng tại các đơn vị nghệ thuật.

 

Theo bà, việc quan trọng nhất là phải tạo điều kiện cho các diễn viên múa đã được công nhận này những cơ hội thể hiện mình trước công chúng. Bà đưa ra ý tưởng có vẻ rất lãng mạn, là sau cuộc thi này sẽ tổ chức một tour diễn xuyên Việt, từ các thành phố lớn tới các tỉnh xa cho các diễn viên múa đoạt giải. Đây không chỉ là cơ hội để cho các nghệ sĩ trình diễn tài năng của mình, mà còn là dịp để đưa nghệ thuật múa đến gần hơn với công chúng.

Thực tế thì, nhiều thí sinh xuất sắc trong cuộc thi này đều đã là những diễn viên chủ chốt, những tài năng trẻ của các nhà hát, các đơn vị nghệ thuật. Như Tạ Thuỳ Chi, giải A, đã có một quá trình học tập nhiều năm ở Trung Quốc và hiện đang là  giảng viên Trường múa TP Hồ Chí Minh. Nguyễn Thị Thanh Hằng hay Cao Đức Toàn đều là những gương mặt sáng giá tại Trường Văn hóa nghệ thuật Quân đội và Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam.

Hay những Phan Văn  Lương, Bùi Việt An, Nguyễn  Phương Linh, hoặc Nguyễn Thị Như Trang, Hồ Phi Điệp… cũng là những diễn viên đã có quá trình đeo đuổi nghề múa nhiều năm và có được những dấu ấn trong lòng đồng nghiệp.

Tuy nhiên, đối với công chúng, họ dường như vẫn là những cái tên lặng lẽ. Ngoài Tạ Thuỳ Chi được biết đến bởi một quá trình nghệ thuật khá dày với nhiều giải thưởng mà cô từng gặt hái tại các cuộc thi ở nước ngoài, hầu như những cái tên này đều còn xa lạ với công chúng.

Thực tế những năm qua, kể từ Cuộc thi tài năng múa lần thứ nhất năm 2000, với những thí sinh đoạt giải cao mà thực sự thành danh với nghề múa  hầu như không nhiều. Những cái tên như Lê Vi, Phương Linh, Thu Huyền (giải nhì, không có giải nhất cuộc thi lần thứ nhất) hầu như được khán giả nhớ đến nhiều hơn vì đá “tay ngang” sang các lĩnh vực khác. Những cái tên như Quỳnh Lan(giải nhất) và Minh Thu, Tuyết Minh (giải nhì cuộc thi lần hai) thì hầu như chỉ được giới trong nghề biết đến. Hoặc như Cao Chí Thành, từng giảnh cao trong những cuộc thi quốc tế, cũng hầu như im hơi lặng tiếng, chỉ vì không có cơ hội xuất hiện.

Múa là một nghề nghiệt ngã, không chỉ bởi quá trình khổ luyện, bởi tuổi thọ của nghề không cao (một diễn viên múa thành danh, trong sự nghiệp của mình cũng chỉ có dăm mười năm rực rỡ), mà còn bởi quá thiếu những cơ hội để họ thể hiện mình. Hiện nay, trong các tiết mục sân khấu, múa mới chỉ là những màn minh hoạ hoặc các tiết mục ngắn, nhỏ lẻ. Thiếu những vở múa tầm cỡ, thiếu những buổi diễn quy mô, thiếu nhà hát, và đặc biệt, nghệ thuật múa thực sự vẫn  là món ăn xa lạ với quảng đại quần chúng – đó là những cái thiếu để các diễn múa thực sự toả sáng với tài năng của mình.