Đấu vật không chỉ là trò vui trong lễ hội ở nhiều địa phương, mà là nghi lễ gắn liền giai thoại với các vị thánh được phụng thờ. Điển hình như lễ hội Mai Động (quận Hoàng Mai), đấu vật nhằm ôn lại câu chuyện Đức thánh Tam Trinh rèn luyện quân sĩ trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng; lễ hội làng Bùng (xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất) tưởng nhớ Tướng quân Phùng Thanh Hòa, tương truyền là một danh tướng trong cuộc khởi nghĩa của Lý Nam Đế… Những lễ hội này luôn có nghi thức vật thờ. Keo vật thờ mang tính biểu diễn, không phân định thắng thua mà ở đó, các đô vật thể hiện những miếng đánh đẹp mắt đem lại sự hứng khởi cho công chúng trước khi những màn thi đấu chính thức bắt đầu. Trong khi ở các lễ hội khác, đấu vật là hoạt động mang tính “hội”, là dịp để rèn luyện sức khỏe, thể hiện tinh thần thượng võ. Tại nhiều lễ hội, nhằm khuyến khích phong trào, Ban tổ chức phân ra các lứa tuổi khác nhau để đô vật thi đấu. Trong đó có cả những đô vật tóc bạc hay đô vật “nhí” ở độ tuổi lên mười cũng vào sới, xe đài và tạo ra những màn đấu hấp dẫn.
Có khoảng thời gian, khi lễ hội chưa được quan tâm đúng mức, những màn đấu vật cũng dần vắng bóng. Vài năm trở lại đây, nhất là mùa lễ hội xuân Ất Tỵ 2025, có thể thấy chưa bao giờ các sới vật sôi động đến thế. Ngay từ những ngày đầu xuân, từ mồng 4 đến mồng 6 tháng Giêng, một trong những sới vật truyền thống nổi tiếng nhất Hà Nội là lễ hội vật Mai Động (phường Mai Động, quận Hoàng Mai) đã sôi nổi với những màn đua tài. Năm nay, sau lễ rước và nghi lễ dâng hương, hai lão đô tuổi ngoài 70 tham gia keo vật thờ biểu diễn.
Lễ hội chia ra nhiều giải khác nhau, từ giải nhí dành cho thiếu niên đến các giải dành cho người lớn, từ hạng cân nhẹ đến hạng cân nặng. Cái hay của sới vật Mai Động là bất kỳ người dân nào cũng có thể đăng ký tham gia. Bởi vậy, tuy chỉ là sới vật làng nhưng năm nào lễ hội cũng thu hút các đô vật từ những lò vật nổi tiếng của Hà Nội cùng các tỉnh, thành phố khác như Bắc Ninh, Hà Nam… và cả vận động viên chuyên nghiệp. Trưởng Tiểu ban Quản lý di tích đình Mai Động Phạm Văn Lợi cho biết: “Năm nào hội cũng thu hút nhiều đô vật ở các địa phương khác đến tham dự. Năm nay, chúng tôi tổ chức một giải riêng dành cho các đô vật địa phương để tranh tài, nhất là các cháu thanh, thiếu niên; qua đó khuyến khích các cháu rèn luyện thể dục thể thao, tiếp nối truyền thống thượng võ”.
Cũng là hội làng, nhưng Giải Vật truyền thống lễ hội đình làng Quảng Yên (xã Phượng Sơn, huyện Quốc Oai) năm nay thu hút tới 200 đô vật từ khắp các địa phương, bao gồm cả những đô vật đạt cấp kiện tướng quốc gia. Đây là một giải đấu khó khi hội tụ nhiều anh tài từ Bắc Ninh, Bắc Giang và các câu lạc bộ vật chuyên nghiệp. Các đô vật phải thắng giải lèo thường (vòng loại) rồi mới thi đấu các lèo giải khác. Lễ hội đình Quảng Yên còn có riêng một giải dành cho nữ giới và thu hút sự cổ vũ đông đảo của công chúng. Hay lễ hội làng Khu Ba (xã Đồng Trúc, huyện Thạch Thất) cũng diễn ra với những màn so tài nảy lửa của đô vật nữ. Nhiều nữ đô vật có ngoại hình xinh xắn vào sới góp phần “làm nóng” không khí lễ hội. Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Xuân Tài cho biết, môn vật là một nét đẹp của văn hóa dân tộc. Phong trào vật hiện đang phát triển mạnh tại Đông Anh, Gia Lâm, Quốc Oai, Hoài Đức… và Hà Nội cũng đóng góp nhiều vận động viên vật cho đội tuyển quốc gia.
Mùa lễ hội năm nay còn có một “gia vị” đặc biệt khi có một số vận động viên nước ngoài tham gia thi đấu. Điển hình là đô vật Zakhar Dzimitrychenka người Belarus. Với thể hình to lớn, cao 1,81m và nặng 84 kg, Dzimitrychenka “càn quét” nhiều hội làng, góp phần tạo nên không khí sôi nổi. Tại Hà Nội, anh đã “vô đối” khi tham gia đấu vật tại lễ hội làng Triều Khúc (xã Tân Triều, huyện Thanh Trì) - vốn cũng là lễ hội nổi tiếng với môn đấu vật do gắn với nhân vật lịch sử Phùng Hưng. Trên thực tế, nhiều vận động viên của Hà Nội tham gia đội tuyển quốc gia môn vật tự do đều đi lên từ chính những sới vật làng. Bởi vậy, sới vật làng không chỉ đem lại niềm vui, tiếng cười mà còn thúc đẩy phong trào luyện tập thể thao trong cộng đồng, tạo môi trường rèn luyện cho các vận động viên chuyên nghiệp.
