"Quả ngọt" của sự kỳ công
Tại liên hoan lần này, các đơn vị nghệ thuật trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đầu tư nhiều tác phẩm đa dạng thể loại, mang đến bức tranh sân khấu rực rỡ sắc màu. Nhà hát thể nghiệm Thế giới Trẻ thuộc Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh Thành phố Hồ Chí Minh mang đến vở cải lương “Hồn thơ ngọc”, Nhà hát kịch Sân khấu Nhỏ tạo ấn tượng với nhạc kịch đương đại “Ảo quan”.
Trong khi đó, bốn vở kịch còn lại là “Sơn hà” (Sân khấu Sen Việt), “Cơn hồng thủy” (Chi hội Sân khấuĐiện ảnh Thành phố Hồ Chí Minh), “Nguyệt Hạ” (Sân khấu Kịch Hồng Vân) và “Chuyện của Nả” (Công ty Hero Film) nhận được nhiều phản hồi tích cực vì thể hiện rõ tính sáng tạo, mang thông điệp độc đáo.
Kết quả, “Nguyệt Hạ” (Kịch bản: Lê Duy Hạnh, Đạo diễn: NSND Hồng Vân) đạt Huy chương vàng, “Ảo quan” (Tác giả - Đạo diễn: Chinh Ba) và “Sơn hà” (Tác giả: Lê Duy Hạnh, Đạo diễn: NSƯT Lê Nguyên Đạt) cùng đạt Huy chương bạc. Ban tổ chức đã trao 39 Huy chương vàng và 52 Huy chương bạc tặng các diễn viên xuất sắc.
Riêng Thành phố Hồ Chí Minh có 6 nghệ sĩ đạt Huy chương vàng và 11 nghệ sĩ, diễn viên đạt Huy chương bạc. Mới ra mắt vào tháng 10 năm nay, “Ảo quan” là tác phẩm nhạc kịch đương đại đánh dấu lần kết hợp đầu tiên giữa Nhà hát kịch Sân khấu Nhỏ và TheaFter. Góp mặt tại liên hoan, tác phẩm đem về một Huy chương vàng và bốn Huy chương bạc cho vở diễn, diễn viên.
“Ảo quan” kết hợp nhiều hình thức thử nghiệm từ kịch, nhạc kịch, sắp đặt video, tương tác livestream cùng với sự tham vấn của các chuyên gia tâm lý và xã hội học. Diễn viên hát “live” cùng dàn nhạc, múa đương đại, sân khấu được tạo hình đặc biệt tạo góc nhìn có chiều sâu, công nghệ hiện đại được ứng dụng khéo léo mang đến trải nghiệm đầy bất ngờ cho khán giả. Một thành tố mang đậm chất riêng trong thực hành nghệ thuật của vở là trình diễn video.
Lần đầu tiên trong một tác phẩm nhạc kịch tại Việt Nam, những chiếc ti-vi không chỉ phục vụ như thiết bị trình chiếu mà có chức năng kết hợp biểu diễn, đòi hỏi người nghệ sĩ phải tương tác trực tiếp, tạo nên cảm xúc khác biệt.
Với vai mẹ lớn, NSND Mỹ Uyên, Giám đốc Nhà hát kịch Sân khấu Nhỏ đạt Huy chương vàng dành cho diễn viên trong vở nhạc kịch mới mẻ này. Trước “Ảo quan”, vào năm 2016, “bà bầu” Mỹ Uyên đã khiến người xem thích thú khi đầu tư chỉn chu cho tác phẩm thử nghiệm mang tên “Giấc mơ”. Nhiều năm qua, Nhà hát kịch Sân khấu Nhỏ luôn đề cao yếu tố sáng tạo trong bối cảnh và thủ pháp dàn dựng, không ngừng chào đón những ý tưởng độc đáo.
“Biết đầu tư cho kịch thử nghiệm sẽ rất tốn kém và khó thu hồi vốn nhưng chúng tôi vẫn muốn làm đến nơi đến chốn. Với thử nghiệm, nghệ sĩ, diễn viên sẽ thoải mái sáng tạo, bay bổng, khán giả thì được trải nghiệm nhiều điều thú vị, đặc biệt. Từ kịch bản, cách khai thác đề tài đến dàn dựng, diễn xuất, âm nhạc… yếu tố mới lạ, độc đáo luôn được ưu tiên. Chúng tôi hướng nhiều đến khán giả trẻ để gửi gắm những thông điệp mang tính thời đại, gần gũi theo cấu trúc riêng”, NSND Mỹ Uyên chia sẻ.
Ưu tiên cho cái mới
Chuyển thể từ vở cải lương “Hoàng hậu hai vua”, kịch độc diễn thử nghiệm “Sơn hà” mang về Huy chương bạc vở diễn và Huy chương vàng diễn viên (NSƯT Tuyết Thu- vai thái hậu Dương Vân Nga) cho Sân khấu Sen Việt khi tham gia liên hoan lần này.
Tiếp tục chọn khai thác đề tài lịch sử nhưng lần này đạo diễn, NSƯT Lê Nguyên Đạt khiến người xem bất ngờ khi làm mới góc nhìn, thay đổi cách thể hiện khiến câu chuyện trở nên sống động, gần gũi hơn. Yếu tố lịch sử trong kịch thử nghiệm thể hiện lăng kính của người đương đại, mang tính dự báo với từng lát cắt phù hợp với tình hình đất nước hiện nay.
Màn hình 3D, màn hình Gauze, công nghệ trình chiếu ánh sáng cùng rất nhiều kỹ thuật trình chiếu hiện đại đã được đạo diễn Lê Nguyên Đạt lồng ghép đầy táo bạo trong “Sơn hà”, khiến người xem cảm nhận sâu sắc hơn nội dung cần truyền tải.
Bên cạnh kịch bản viết theo cách thử nghiệm, NSƯT Lê Nguyên Đạt còn bàn với ê-kíp thay đổi trục câu chuyện để vở diễn không chỉ nói về tình yêu đôi lứa mà đặt tinh thần yêu nước, yếu tố vì dân tộc lên trên hết. Việc tìm diễn viên cho vở kịch độc thoại này cũng đòi hỏi cả quá trình nghiên cứu, chọn lọc rất kỹ. Thành công đầu tiên của Sen Việt là chọn được một nghệ sĩ phù hợp để đóng vai diễn khó. Tiếp theo là sự chăm chút cho từng công đoạn, từ cách trình diễn đến tương tác, để lại dấu ấn.
Sen Việt thành lập từ năm 2003, đến nay đã tham gia bốn trong số sáu Liên hoan Quốc tế Sân khấu thử nghiệm và đều được đánh giá cao về chất lượng tác phẩm. Theo đạo diễn Lê Nguyên Đạt, với đặc trưng là đô thị có đa phần các đơn vị làm sân khấu theo hình thức xã hội hóa, Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều lợi thế trong việc sáng tạo, tìm tòi hướng đi mới.
Nếu bài toán kinh phí được giải, trong giai đoạn tới, kịch, cải lương thử nghiệm sẽ thêm phần khởi sắc. Tuy nhiên, quan trọng nhất trong phát triển sân khấu thử nghiệm vẫn là yếu tố con người. Khi cả ê-kíp cùng muốn được thử thách, đặt mục tiêu tìm ra cách làm mới cho mọi vấn đề, tác phẩm thử nghiệm sẽ thành hình.
“Thử nghiệm không phải cái gì đó dị biệt hoặc quá khác lạ. Chỉ cần một hai yếu tố mới cũng đủ tạo nên nét riêng nhưng quan trọng phải giữ được cảm xúc của vở diễn, hồn cốt của văn hóa. Tôi không đặt nặng việc tạo ra sự khác biệt bằng mọi cách hoặc học tập của nước này, nước kia hay thấy đâu đó trên không gian mạng người ta làm hay thì mình đưa vào.
Cần chú ý đến tính phù hợp cũng như hiệu quả của từng bước thay đổi, thử nghiệm nếu không muốn biến tác phẩm thành chương trình tạp kỹ, đậm tính lắp ghép thay vì ưu tiên khai thác cái mới”, đạo diễn Lê Nguyên Đạt chia sẻ.
