Quảng Ninh phấn đấu trở thành trung tâm logistics

Những năm qua, tận dụng tốt các lợi thế về vị trí địa lý, cơ sở hạ tầng giao thông, cùng với sự phát triển nhanh của ngành công nghiệp, thương mại, dịch vụ đã và đang tạo ra động lực mạnh mẽ thúc đẩy tỉnh Quảng Ninh vươn lên thành một trong những tỉnh dẫn đầu khu vực phía bắc về phát triển công nghiệp và dịch vụ.

Nhận diện điểm nghẽn

Logistics là loại hình dịch vụ có vai trò quan trọng trong sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp và được xem là tâm điểm của sự phát triển kinh tế, thương mại của tỉnh Quảng Ninh. Tuy nhiên, hoạt động logistics vẫn chưa thật sự phát triển tương xứng với những tiềm năng và lợi thế của địa phương.

Đánh giá về tiềm năng phát triển logistics tại Quảng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Xuất, nhập khẩu (Bộ Công thương) Trần Thanh Hải cho rằng: Để phát triển logistics, Quảng Ninh cần có kế hoạch triển khai tổng thể với những nhiệm vụ cụ thể, đánh giá những mặt làm được và hạn chế.

Về hạ tầng, Quảng Ninh đã có sự đầu tư mạnh mẽ về đường bộ, hàng không, nhưng cảng biển hiện nay vẫn chưa phát huy hết tiềm năng, chưa có những trung tâm logistics xứng tầm để phục vụ các hoạt động thương mại ở khu vực biên giới.

Cảng Cái Lân (Quảng Ninh) đang được xây dựng và mở rộng với mục tiêu trở thành một trong những cảng lớn nhất Việt Nam.

Quảng Ninh cần có kế hoạch triển khai tổng thể với những nhiệm vụ cụ thể, đánh giá những mặt làm được và hạn chế. Về hạ tầng, Quảng Ninh đã có sự đầu tư mạnh mẽ về đường bộ, hàng không, nhưng cảng biển hiện nay vẫn chưa phát huy hết tiềm năng, chưa có những trung tâm logistics xứng tầm để phục vụ các hoạt động thương mại ở khu vực biên giới.

Phó Cục trưởng Cục Xuất, nhập khẩu (Bộ Công thương) Trần Thanh Hải

Mặc dù có rất nhiều lợi thế, nhưng hiện nay hoạt động cảng biển tại Quảng Ninh vẫn còn gặp phải không ít khó khăn, dẫn đến yếu tố cạnh tranh còn yếu. Điều này đã khiến hầu hết các cảng đang dư thừa năng lực, lượng hàng hóa thông qua các cảng còn ở mức thấp.

Đơn cử như cảng biển khu vực Hòn Gai, mặc dù có đầy đủ các yếu tố trở thành khu vực cảng biển tổng hợp then chốt của Việt Nam và quốc tế. Tuy nhiên, các hãng tàu nước ngoài đến cảng cũng như các chủ hàng còn đắn đo khi lựa chọn giữa cảng biển khu vực Hòn Gai với cảng biển Hải Phòng.

Một trong những điểm nghẽn lớn nhất tại các bến cảng khu vực Hòn Gai là kết nối giao thông sau cảng. Khoảng cách từ Hòn Gai đi các tỉnh phía bắc dài hơn so với việc xuất phát từ Hải Phòng đã dẫn đến việc tăng phí vận tải nội địa cho các hãng tàu, chủ hàng.

Bên cạnh đó, các loại hình dịch vụ hàng hải tại khu vực Hòn Gai mới chỉ dừng lại ở việc làm đại lý tàu biển, dịch vụ lai dắt hỗ trợ, cung ứng một số loại hình dịch vụ đơn giản. Các dịch vụ đòi hỏi trình độ cao như: sửa chữa, bảo dưỡng máy móc tàu, lặn ngầm khảo sát thân vỏ tàu… còn phải huy động các cơ sở dịch vụ từ khu vực Hải Phòng thực hiện.

Hội nghị phát triển dịch vụ logistics tỉnh Quảng Ninh năm 2023.

Ông Đào Trọng Khoa, Phó Chủ tịch Liên đoàn các hiệp hội Giao nhận Đông Nam Á (AFFA), nhận định: Quảng Ninh đang có những giải pháp mang tính chiến lược và định hướng được tạo lập rõ ràng. Tuy nhiên, Quảng Ninh cần tiếp tục đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử và kinh tế số trở thành phương thức thương mại chủ đạo trong hoạt động logistics, lưu thông, phân phối hàng hóa.

Phát triển dịch vụ logistics theo hướng logistics xanh và đẩy mạnh việc hình thành, phát triển các khu vực kho bãi, dịch vụ logistics tại khu kinh tế, cửa khẩu, khu công nghiệp, các cảng biển, cảng cạn, cửa khẩu.

Quảng Ninh đang có những giải pháp mang tính chiến lược và định hướng được tạo lập rõ ràng. Tuy nhiên, Quảng Ninh cần tiếp tục đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử và kinh tế số trở thành phương thức thương mại chủ đạo trong hoạt động logistics, lưu thông, phân phối hàng hóa.

Ông Đào Trọng Khoa, Phó Chủ tịch Liên đoàn các hiệp hội Giao nhận Đông Nam Á (AFFA)

Bên cạnh đó, tỉnh cũng cần có các chính sách cụ thể ưu đãi, khuyến khích đầu tư riêng, kêu gọi nhà đầu tư nước ngoài và trong nước đầu tư phát triển dịch vụ logistics, nhất là kết cấu hạ tầng logistics cứng và mềm; có chính sách về đào tạo phát triển nguồn nhân lực cao cho ngành dịch vụ logistics; học tập, trao đổi kinh nghiệm phát triển dịch vụ logistics quốc tế, trong đó có các nước thành viên ASEAN.

Có thể thấy, logistics trong phát triển kinh tế biển ở Quảng Ninh còn chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường về các loại hình dịch vụ. Chất lượng dịch vụ, năng lực cạnh tranh của ngành logistics chưa cao, chưa khai thác được tối ưu tiềm năng đang có của Quảng Ninh.

Không chỉ vậy, hiện tỉnh cũng gặp những khó khăn nhất định về nguồn nhân lực logistics cũng như cải tiến công nghệ để bắt kịp xu hướng số hóa và cải thiện tỷ suất lợi nhuận thông qua việc trang bị các công cụ tự động, hiện đại. Các đơn vị vận tải khó khăn về nguồn vốn, nguồn nhân lực chưa đáp ứng được trong quá trình chuyển đổi số.

Phối cảnh dự án Bến Cảng tổng hợp Vạn Ninh, thành phố Móng Cái.

Đến nay, Quảng Ninh cũng chưa xây dựng được trung tâm logistics chuyên biệt phục vụ hoạt động xuất, nhập khẩu, lưu kho, bãi, vận tải tại khu vực cảng biển, hay cửa khẩu. Dịch vụ vận chuyển hàng hóa tại tỉnh còn quá phụ thuộc vào đường bộ, chưa khai thác tối ưu các tuyến thủy nội địa và hệ thống cảng hiện có; nguồn hàng còn thiếu hụt về "chân hàng" để các hãng tàu vận chuyển.

Cùng với đó, hoạt động dịch vụ cảng biển và logistics chưa có những giải pháp trọn gói, thiếu các dịch vụ gia tăng cho chuỗi cung ứng của chủ hàng, thiếu sự kết nối giữa doanh nghiệp xuất khẩu và doanh nghiệp logistics đã tác động đến cả thương mại, sản xuất, đầu tư, trong đó có ngành dịch vụ logistics.

Đã đến lúc Quảng Ninh cần phải nhìn nhận chuẩn xác và dồn nguồn lực để tận dụng những tiềm năng, lợi thế riêng có nhằm phát triển logistics. Trong đó, có thể dễ dàng nhận thấy thế mạnh của tỉnh Quảng Ninh trong việc có đầy đủ và đồng bộ các hạ tầng giao thông kết nối vùng, liên vùng và quốc tế.

Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics được khảo sát đánh giá Quảng Ninh hoàn toàn có tiềm năng phát triển dịch vụ logistics cho thương mại điện tử và logistics xuyên biên giới. Đồng thời, cần phát huy hơn nữa thế mạnh của mình trong hợp tác quốc tế, liên kết vùng, đặc biệt là việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Tàu vào làm hàng tại Cảng CICT Cái Lân, Quảng Ninh.

Nâng cao sức cạnh tranh

Để từng bước khắc phục hạn chế, hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm logistics của khu vực phía bắc, tỉnh Quảng Ninh đang từng bước tháo gỡ các nút thắt, trong đó đặc biệt chú trọng phát triển về hạ tầng, nguồn nhân lực cũng như có các cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này.

Hiện tỉnh đã đưa đường cao tốc Vân Đồn-Móng Cái vào hoạt động, liên thông với các tuyến cao tốc xuyên tỉnh hình thành trước đó, tạo thành chuỗi cao tốc dài gần 600km từ Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng-Hạ Long-Vân Đồn-Móng Cái. Từ Hà Nội tới cửa khẩu quốc tế Móng Cái nay chỉ còn chưa đến 3,5 giờ, rút ngắn gần một nửa thời gian di chuyển so với trước.

Cảng Con Ong - Hòn Nét cần có sự đầu tư để phát huy hiệu quả trong hệ thống Cảng biển Quảng Ninh.

Giám đốc Chi nhánh Công ty Bee Logistics Hải Phòng, Vũ Hồ Ninh đánh giá tuyến đường đã giúp các doanh nghiệp logistics giảm đáng kể thời gian và cung đường vận chuyển, tối ưu hóa chi phí. Hiện đơn vị đã mở thêm văn phòng đại diện ở Móng Cái.

Thời gian tới, công ty quan tâm nhiều đến các trung tâm logistics trên địa bàn Quảng Ninh có thể tận dụng hiệu quả tuyến đường này, thuyết phục các nhà đầu tư lựa chọn thêm Móng Cái làm điểm trung chuyển ở biên giới cho thương mại Việt Nam-Trung Quốc.

Hiện đơn vị đã mở thêm văn phòng đại diện ở Móng Cái. Thời gian tới, công ty quan tâm nhiều đến các trung tâm logistics trên địa bàn Quảng Ninh có thể tận dụng hiệu quả tuyến đường này, thuyết phục các nhà đầu tư lựa chọn thêm Móng Cái làm điểm trung chuyển ở biên giới cho thương mại Việt Nam-Trung Quốc.

Giám đốc Chi nhánh Công ty Bee Logistics Hải Phòng Vũ Hồ Ninh

Cảng Cẩm Phả chuyên về xuất nhập khẩu than.

Để đáp ứng nhu cầu rất lớn về hạ tầng, công nghệ và nguồn nhân lực khi địa phương hình thành các trung tâm logistics với tiêu chuẩn cao hơn, giai đoạn 2022-2025, Quảng Ninh tiếp tục tập trung vào việc đầu tư cải thiện mạnh mẽ kết cấu hạ tầng với dự kiến phân bổ nguồn vốn đầu tư công sử dụng ngân sách trong giai đoạn này hơn 45 nghìn tỷ đồng.

Trong đó, tỉnh đặc biệt quan tâm đẩy nhanh tiến độ xây dựng cảng biển như Vạn Ninh, kêu gọi đầu tư vào cảng Con Ong - Hòn Nét, hạ tầng các khu công nghiệp cảng biển Nam Tiền Phong, Bắc Tiền Phong, Đầm Nhà Mạc ở thị xã Quảng Yên, cảng biển Hải Hà ở huyện Hải Hà, hệ thống đường bộ liên kết vùng với Bắc Giang, Lạng Sơn, Hải Dương, đặc biệt là thành phố Hải Phòng.

Cùng với các giải pháp nêu trên, Quảng Ninh tập trung đẩy mạnh cải cách, đơn giản hóa, công khai, minh bạch các thủ tục hành chính, triển khai cơ chế một cửa quốc gia và một cửa ASEAN, thực hiện hải quan điện tử, thủ tục và quản lý hải quan tập trung tại cửa khẩu nhằm hỗ trợ hiệu quả hoạt động xuất, nhập khẩu, nhanh chóng tạo sức hút các hãng tàu lớn như Maersk và SITC chọn Quảng Ninh là điểm đến.

Bên cạnh đó, tỉnh tích cực xây dựng chương trình hợp tác giữa các hiệp hội logistics/hiệp hội ngành nghề của các địa phương, thông qua đó thúc đẩy kết nối giữa các doanh nghiệp. Xây dựng cơ chế khung để thu hút doanh nghiệp logistics lớn đầu tư và hoạt động tại khu vực. Về nhân lực, tiếp tục hợp tác giữa các cơ sở đào tạo về logistics của Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, tăng cường đào tạo nghề, đào tạo nghiệp vụ.

Cảng Cái Lân, Quảng Ninh là một trong những cảng nước sâu lớn ở miền bắc.

Trên cơ sở định hướng phát triển dịch vụ logistics, tỉnh sẽ triển khai xây dựng 7 nhóm giải pháp; trong đó, xây dựng cơ chế, chính sách với tư duy mở, cơ chế vượt trội, có ý nghĩa tạo đột phá cho phát triển dịch vụ tổng hợp hiện đại ngày càng giữ vai trò chủ đạo; đẩy nhanh tiến độ xây dựng, tốc độ hoàn thành hạ tầng giao thông liên kết; chủ động bổ sung và nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực; tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nói chung, dịch vụ logistics nói riêng; tận dụng tối đa cơ hội phát triển các khu kinh tế, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, trọng tâm là khu kinh tế ven biển Quảng Yên, khu kinh tế Vân Đồn, khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái.

Quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh Cao Tường Huy

Quảng Ninh có 6 cụm cảng biển, trong đó có 3 khu vực chính gồm: Cẩm Phả, Hòn Gai và Vạn Gia (thành phố Móng Cái). Hiện, cảng biển Quảng Ninh đang đảm nhận hơn 40% tổng lượng hàng hóa và hành khách khu vực phía bắc, chủ yếu là than, xăng dầu, hàng rời phục vụ nông nghiệp, vật liệu xây dựng, xuất nhập khẩu hàng hóa, thiết bị, máy móc công nghiệp phụ trợ.

Trong giai đoạn 2016-2022, sản lượng hàng hóa thông qua cảng biển khu vực Quảng Ninh tăng trưởng bình quân đạt 16%/năm và năm 2022 cũng đánh dấu tín hiệu tích cực của cảng biển khi Cảng container quốc tế Cái Lân (CICT) thu hút được 2 hãng tàu container lớn của thế giới là Maersk Line và SITC về làm hàng.

Để nâng cao năng lực giải phóng hàng hóa, CICT đã đầu tư nhà kho chứa hàng mở rộng 8.000m2, đáp ứng nhu cầu lưu kho, lưu bãi của khách hàng. Hiện tại, năng lực cảng biển của CICT có khả năng đón nhận tàu container lên đến 6.000 TEU, tàu hàng rời lên đến 85.000 DWT giảm tải.

Cảng container quốc tế Cái Lân (CICT).

Tuy nhiên, theo đánh giá của Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam, hệ thống hạ tầng cảng biển của Quảng Ninh vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của ngành. Hầu hết các bến cảng đều là bến tổng hợp và bến container chiếm số lượng rất ít trên địa bàn tỉnh. Chính vì sự bất hợp lý này mà tình trạng thừa, thiếu vẫn diễn ra.

Mặt khác, các bến cảng tại khu vực Quảng Ninh do nhiều nhà đầu tư vận hành khai thác, dẫn đến tình trạng khó quản lý, tạo ra sự cạnh tranh gay gắt, nên giá bốc xếp đang ở mức khá rẻ. Bên cạnh đó, khả năng kết nối thấp với các phương thức vận tải khác cũng giảm sức cạnh tranh của cảng biển Quảng Ninh.

Trong tương lai không xa, khi hạ tầng cảng biển, hạ tầng giao thông kết nối và các dịch vụ hỗ trợ được phát triển đồng bộ, các cảng biển của Quảng Ninh sẽ trở thành những cửa ngõ chính, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa và vị thế của ngành kinh tế biển.

Quảng Ninh đang đặt mục tiêu đến năm 2025, sản lượng hàng hóa thông qua cảng biển đạt khoảng hơn 122 triệu tấn, lưu lượng hành khách vận tải biển đạt từ 250 nghìn đến 300 nghìn lượt, dịch vụ cảng biển đóng góp từ 1,2 đến 1,5% GRDP của tỉnh, hình thành thương hiệu Quảng Ninh trên bản đồ cảng biển khu vực và quốc tế.

Cùng với lực đẩy từ quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được thông qua mới đây, Quảng Ninh sẽ tiếp tục có thêm nhiều cơ hội để phát triển, sớm hiện thực hóa giấc mơ trở thành trung tâm logistics Bắc Bộ và sẽ là trung tâm logistics, cửa ngõ trung chuyển vận tải đa phương thức kết nối với Trung Quốc, Đông Bắc Á và ASEAN.