Phần tăng thu phát sinh phải nộp về ngân sách cấp trên
Giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về một số ý kiến của đại biểu cho rằng quy định: “trường hợp đặc biệt có phát sinh nguồn thu mới làm ngân sách địa phương tăng thu lớn thì số tăng thu phải nộp về ngân sách cấp trên” là không hợp lý. Luật cũng nên quy định cụ thể tỷ trọng của khoản thu mới so với thu ngân sách nhà nước (NSNN) trên địa bàn chiếm bao nhiêu phần trăm (%) thì nộp về ngân sách cấp trên và số bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương. Ủy ban cho rằng, Luật Ngân sách Nhà nước hiện hành quy định, các năm trong thời kỳ ổn định ngân sách, các địa phương được sử dụng nguồn tăng thu ngân sách hàng năm để tăng chi thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.
Thực tế cho thấy, hiện nay có một số dự án lớn của các nhà đầu tư trong và ngoài nước đang đầu tư vào các lĩnh vực điện tử, luyện cán thép, lọc hóa dầu, điện hạt nhân... khi các dự án này đi vào hoạt động sẽ phát sinh nguồn thu NSNN lớn mà nguồn thu này chưa được dự toán trước đó. Nếu để toàn bộ khoản thu này cho ngân sách địa phương được hưởng có thể sẽ tạo ra chênh lệch lớn giữa các địa phương. Mặt khác, để thu hút các dự án đầu tư lớn này, ngân sách trung ương phải đầu tư vốn hoặc xây dựng kết cấu hạ tầng để thu hút đầu tư là chủ yếu, do vậy, cần có sự bù đắp cho ngân sách trung ương.
Tuy nhiên, để thuận lợi hơn trong quá trình xác định nguồn thu phát sinh mới, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban đề nghị Quốc hội cho sửa lại khổ thứ hai điểm d khoản 7 Điều 9 như sau: “Trường hợp đặc biệt có phát sinh nguồn thu từ dự án mới đi vào hoạt động trong thời kỳ ổn định ngân sách làm ngân sách địa phương tăng thu lớn thì số tăng thu phải nộp về ngân sách cấp trên”.
Về ý kiến đề nghị quy định cụ thể trong Luật tỷ trọng của khoản thu mới so với thu NSNN trên địa bàn chiếm bao nhiêu % thì nộp về ngân sách cấp trên và số bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, việc quy định cụ thể sẽ vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện, vì quy mô thu, chi ngân sách địa phương ở từng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hiện nay rất khác nhau; nguồn thu mới có thể lớn đối với địa phương này, nhưng lại không phải là lớn đối với địa phương khác.
Mặt khác, với nội dung dự kiến tiếp thu nêu trên đã quy định rõ hơn là số tăng thu lớn từ dự án mới đi vào hoạt động trong thời kỳ ổn định ngân sách thì mới phải nộp về ngân sách cấp trên và mức đầu tư trở lại bao nhiêu sẽ do Chính phủ trình Quốc hội, UBND cấp tỉnh trình HĐND cùng cấp quyết định cụ thể. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho phép không quy định tỷ lệ cụ thể như ý kiến đại biểu.
Điều chỉnh một số khoản về thu, chi ngân sách
Giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị cần phải hạch toán đầy đủ đối với các khoản thu phí, lệ phí, không chỉ ghi thu về ngân sách phần nộp mà toàn bộ phần còn lại cũng phải ghi thu, ghi chi; Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, Dự án Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi) đã xác định lệ phí là khoản thu NSNN (tương tự như thu từ thuế) phải nộp toàn bộ vào NSNN. Đối với các khoản phí, nhằm khắc phục tồn tại, bất cập hiện nay là vừa coi phí là giá dịch vụ, vừa là doanh thu của đơn vị sự nghiệp nhưng vẫn ghi thu - ghi chi vào NSNN, dự án Luật Phí, lệ phí đã được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ 9, sẽ được thông qua tại kỳ họp thứ 10, khi đó, việc quy định mọi chế độ thu nộp, quản lý, sử dụng các khoản phí sẽ thực hiện theo quy định của Luật Phí, lệ phí. Vì vậy, Ủy ban đề nghị Quốc hội cho giữ quy định tại khoản 1 Điều 5 như dự thảo Luật đã trình Quốc hội và tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, xin sửa lại điểm g khoản 1 Điều 35, điểm o khoản 1 Điều 37 với quy định như trên.
Về chi ngân sách, một số đại biểu Quốc hội đề nghị quy định mở rộng hơn nội dung chi từ nguồn dự phòng để giải quyết các trường hợp cấp bách phát sinh, các vụ việc phức tạp cần giải quyết. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, đề nghị của đại biểu là cần thiết và xin tiếp thu, sửa lại điểm a, khoản 2 Điều 10 như sau: “2. Dự phòng ngân sách nhà nước sử dụng để: a) Chi phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, dịch bệnh, cứu đói; nhiệm vụ quan trọng về quốc phòng, an ninh và các nhiệm vụ cần thiết khác thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách cấp mình mà chưa được dự toán”.
Về ý kiến đề nghị chỉ khống chế mức hỗ trợ hằng năm của ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương không vượt quá 30% tổng chi đầu tư xây dựng cơ bản của ngân sách trung ương đối với nhóm hỗ trợ có mục tiêu thực hiện một số chương trình, dự án lớn, đặc biệt quan trọng có tác động lớn đến phát triển kinh tế - xã hội của địa phương (không bao gồm các chính sách, chế độ mới; các chương trình mục tiêu quốc gia,… tại khoản 3 Điều 40. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, ý kiến đã nêu của các đại biểu là xác đáng, xin tiếp thu điều chỉnh chính sách theo hướng mức khống chế không bao gồm các khoản hỗ trợ có mục tiêu, hỗ trợ khắc phục thiên tai, dịch bệnh, thảm họa, chi chính sách, chế độ mới; thể hiện tại điểm d, khoản 3 Điều 40 như sau: “d) … Tổng mức hỗ trợ vốn đầu tư phát triển hàng năm của ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương đối với các trường hợp quy định tại điểm này tối đa không vượt quá 30% tổng chi đầu tư xây dựng cơ bản của ngân sách trung ương”.
