Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước còn có bút danh Huỳnh Minh Siêng, Long Hưng, Anh Lưu, Hồng Chí. Ông sinh ngày 12-9-1921 tại Ô Môn, tỉnh Hậu Giang (nay là TP Cần Thơ). Thuở nhỏ, được cha cho học đàn kìm, về sau có chơi cả mandoline, guitare và tự học lý thuyết âm nhạc. Khoảng cuối thập niên 1930, ông lên Sài Gòn học tại Trường Petrus Ký. Trong thời gian này, ông kết thân với Huỳnh Văn Tiểng, Mai Văn Bộ, làm thành bộ ba Huỳnh - Mai - Lưu, thành lập ra Câu lạc bộ Học sinh (Scholar Club) ở Trường trung học Petrus Ký (nay là Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong) là đầu mối hội tụ những học sinh, sinh viên yêu nước. Cũng trong thời gian này, ông sáng tác bài hát La Marche des Étudiants vào cuối năm 1939, và được Mai Văn Bộ đặt lời tiếng Pháp để làm bài hát chính thức của câu lạc bộ.
Sau khi đỗ tú tài, Lưu Hữu Phước ra Hà Nội, vào học Trường Y - Dược, thuộc Viện Ðại học Ðông Dương (1940 -1944). Lúc này, do ảnh hưởng của phong trào Mặt trận Bình dân, cho nên phong trào đấu tranh chính trị của sinh viên Ðông Dương lên mạnh, Lưu Hữu Phước nhanh chóng trở thành một trong những thủ lĩnh của phong trào và ông có dịp tiếp xúc với một số thành viên của Việt Minh. Trong những đợt tổ chức các hoạt động về nguồn của sinh viên, Lưu Hữu Phước đã sáng tác được nhiều ca khúc nổi tiếng như Bạch Ðằng Giang, Ải Chi Lăng, Hát giang trường hận (sau đổi tên là Hồn tử sĩ), Hờn sông Gianh, Người xưa đâu tá và Hội nghị Diên Hồng, được xem là đỉnh cao của thể loại bài hát về đề tài lịch sử của Việt Nam. Năm 1942, trong cuộc hành hương về Ðền Hùng nhân ngày Giỗ Tổ Hùng Vương nhằm thức tỉnh sinh viên từ bỏ mộng học giỏi đỗ cao để làm quan cho thực dân Pháp, đồng lòng quyết tâm trau dồi ý thức cứu dân, cứu nước, sẵn sàng tiến lên "đáp lời sông núi" khi Tổ quốc cần, ông đã sửa phần lời Việt của bài La Marche des Étudiants thành bài Tiếng gọi sinh viên; không lâu sau, bài hát trở nên phổ biến từ bắc chí nam với tên gọi Tiếng gọi thanh niên.
Năm 1944, Lưu Hữu Phước được Mặt trận Việt Minh giao nhiệm vụ trở về miền nam tham gia vận động cách mạng cùng với lúc nổ ra phong trào của đông đảo sinh viên ba miền nam - trung - bắc rủ nhau bỏ học để trực tiếp tham gia hoạt động cách mạng. Nhóm Lưu Hữu Phước, Huỳnh Văn Tiểng, Mai Văn Bộ và Ðặng Ngọc Tốt trong một đêm đã tập trung soạn ba bài hát: Xếp bút nghiên, Mau về Nam và Gieo ánh sáng để kịp thời cổ vũ cho phong trào này.
Tại miền nam, ngày 20-12-1960, ở khu căn cứ chiến khu D, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền nam ra đời, do luật sư Nguyễn Hữu Thọ làm Chủ tịch. Tiếp sau đó, Chính phủ Cách mạng Lâm thời miền nam đã ra đời do Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát làm Chủ tịch. Ðó là những trí thức nổi tiếng đã đi hết lòng vì cuộc kháng chiến chính nghĩa của dân tộc ta.
Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền nam nêu lên mục đích là động viên nhân dân miền nam đấu tranh chống đế quốc Mỹ và ngụy quyền tay sai ở miền nam tiến tới xây dựng một chế độ hòa bình, trung lập và dân chủ từng bước để sau này thực hiện ý chí thống nhất đất nước.
Nhằm hoàn chỉnh sự ra đời của mặt trận, bộ ba chủ chốt của nhóm Hoàng - Mai - Lưu được giao nhiệm vụ khẩn cấp sáng tác một bài hát chính thức cho Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền nam Việt Nam, để đưa ra cùng quân và dân Nam Bộ đang đứng lên trong cuộc kháng chiến đầy gian lao.
Bài hát trước khi ra đời đã được ý kiến chỉ đạo của Trung ương Cục miền nam là một bài ca động viên nhân dân toàn miền nam đứng lên. Về nội dung bài hát cần thể hiện được những điểm chính là: Bài hát có tính chất Quốc ca (sách lược) này cần nhắm vào đối tượng không chỉ nhân dân miền nam mà cho cả nhân dân Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Kêu gọi nhân dân Nam Trung Bộ và Nam Bộ trực tiếp đứng lên đấu tranh vũ trang lật đổ chế độ tay sai của đế quốc Mỹ xâm lược. Nêu rõ triển vọng thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam.
Do các yêu cầu chặt chẽ nói trên về mặt chính trị cho nên cả nhóm cùng nhau bàn bạc, cân nhắc kỹ từng lời, từng ý. Cụ thể, để thể hiện chủ trương mới quan trọng của Ðảng và cách mạng lúc này là phải đấu tranh vũ trang, đưa câu kêu gọi nhân dân trực tiếp chiến đấu: "Cầm gươm, ôm súng ta xông tới". "Cầm gươm, ôm súng ta xông tới"... Bài hát đã thể hiện được tình đoàn kết của nhân dân ba miền trung - nam - bắc để tiêu diệt đế quốc Mỹ, nhưng điểm mới trong chiến lược là tha thứ cho ngụy quyền đã bị sai khiến cầm súng phản hại dân, chứ không tiêu diệt, nên bài hát có những câu: "Gỉải phóng miền nam/chúng ta cùng quyết tiến bước/Diệt đế quốc Mỹ phá tan bè lũ bán nước".
Ðể minh họa cho đường lối đoàn kết dân tộc nam - trung - bắc, bài hát đã nêu lên hai địa danh tiêu biểu của hai miền là Cửu Long và Trường Sơn, vì thế trong bài hát có câu: "Ðây Cửu Long hùng tráng - Ðây Trường Sơn vinh quang".
Thể hiện ý chí thống nhất đất nước, toàn dân dưới sự lãnh đạo duy nhất của Ðảng Cộng sản Việt Nam, bài hát có câu: "Vai sánh vai, chung một bóng cờ".
Ðiệp khúc của bài hát là những câu đầy hình ảnh về lời bài hát, cũng như lời nhạc mang rõ toàn bộ sách lược mới của Ðảng ta và phản ánh sự tin tưởng tuyệt đối của nhân dân miền nam vào chiến thắng cuối cùng bằng câu:
"Vận nước đã đến rồi bình minh chiếu khắp nơi;
Nguyện xây non nước sáng tươi muôn đời"...
Sau khi sửa chữa nhiều lần, bài hát đã được lãnh đạo Trung ương Cục miền nam thông qua và được phổ biến rộng rãi trong nước, ra cả thế giới yêu chuộng hòa bình.
