Phát huy nghề truyền thống
Đến Trát Cầu những ngày giữa mùa đông mới thấy hết không khí nhộn nhịp của làng nghề. Những chuyến ô-tô tải cứ nườm nượp vào ra, đem mặt hàng chăn đệm của Trát Cầu đi khắp các tỉnh miền bắc tiêu thụ. Trời càng lạnh, mức tiêu thụ hàng hóa càng tăng. Nhiều người gọi Trát Cầu là "làng doanh nghiệp". Cả làng có 1.200 hộ, thì có đến hơn 50 doanh nghiệp, mỗi doanh nghiệp thường xuyên sử dụng khoảng 20 lao động. Chưa kể sản xuất quy mô hộ gia đình. Có tới 80% số gia đình ở đây đầu tư máy móc để sản xuất các mặt hàng chăn, ga, gối, đệm.
Cái tên chăn, đệm Trát Cầu tưởng chừng mới xuất hiện những năm gần đây, nhưng thực tế, đây là nghề truyền thống lâu đời. Ông Nguyễn Trọng Vinh, Trưởng cụm dân cư số 6 thôn Trát Cầu cho biết: "Trát Cầu có nghề bật bông, đã hàng trăm năm tuổi. Người thợ ở đây thường đem đồ nghề đi khắp nơi bật chăn bông thuê. Sau này, người dân mua máy dệt của nước ngoài, rồi cải tiến thành máy làm chăn bông. Kinh nghiệm lâu đời khiến sản phẩm chăn bông Trát Cầu rất chất lượng". Khoảng mười năm trở lại đây, kinh tế phát triển, nhu cầu xã hội thay đổi. Người tiêu dùng ưa chuộng những mặt hàng bắt mắt hơn, chất lượng hơn, không chỉ có chăn bông, mà còn nhiều sản phẩm khác cho phòng ngủ, một số sản phẩm đệm cho phòng khách... Các hộ gia đình ở Trát Cầu đã nhanh chóng đầu tư những dàn máy hàng trăm triệu đồng. Khoảng ba năm gần đây, khi mạng xã hội phát triển, người Trát Cầu mở những trang web bán hàng qua mạng, sản xuất cả những sản phẩm cao cấp như chăn bông siêu nhẹ, các loại ga cao cấp có đường may, thêu tinh xảo. Do đó, sản phẩm Trát Cầu vươn xa hơn, đời sống người dân ngày càng được cải thiện. Nhiều doanh nghiệp, trong làng có doanh thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm.
Bên cạnh mẫu mã đẹp, một ưu điểm nổi trội của các loại chăn, ga, gối, đệm Trát Cầu là giá thành rẻ. Nhờ tận dụng nguồn lao động tại nông thôn, lao động dôi dư, không dành nhiều tiền đầu tư cho quảng cáo, cho nên giá thành của chăn, đệm Trát Cầu thấp hơn hẳn các sản phẩm tương tự của những liên doanh lớn, góp phần đẩy lui sản phẩm giá rẻ, chất lượng thấp của Trung Quốc.
“Áo gấm đi đêm” đến bao giờ
Tuy nhiên, trong khi sản phẩm của Trát Cầu tràn ngập thị trường thì lại không thấy sản phẩm được mang thương hiệu Trát Cầu, hoặc những thương hiệu riêng của làng. Trong khi đó, rất nhiều sản phẩm nghe... giông giống thương hiệu của các liên doanh, hoặc làm người ta liên tưởng đến các mặt hàng chăn đệm của Hàn Quốc như: SingViHan, Everpon, Everons, Everony, Hacovic... Chỉ một số ít doanh nghiệp in trên bao bì những cái tên riêng cho doanh nghiệp của mình như: Nam Vang, Phương Nam, Sông Hương, Ngọc Nữ… Qua tìm hiểu, nhiều hộ gia đình tại đây đều có chung quan điểm: Tâm lý phần lớn người tiêu dùng là "sính" hàng ngoại, hoặc hàng của các liên doanh. Mặc dù chất lượng của sản phẩm Trát Cầu khá tốt, nhưng nếu gắn nhãn của làng, thì có khi không ai mua. Nhưng vẫn sản phẩm đó, gắn mác nửa ta - nửa ngoại vào thì người tiêu dùng lại rất ưa chuộng. Có hộ gia đình không có nhãn hiệu, mà ghi chung chung là sản xuất tại... Hàn Quốc. Theo Phó Giám đốc Sở Công thương Hà Nội Trần Thị Phương Lan, việc một số hộ gia đình sản xuất hàng nhái ở Trát Cầu đã tồn tại khá lâu. Nhưng kiểm tra, xử lý tại Trát Cầu luôn gặp nhiều khó khăn. Nếu dừng sản xuất sẽ ảnh hưởng đến kế sinh nhai của nhiều hộ gia đình.
Việc người dân chỉ quan tâm đến những lợi ích trước mắt, chưa quan tâm đầu tư phát triển thương hiệu sản phẩm riêng vẫn là bài toán khó với chăn, đệm Trát Cầu. Hiện tại, làng nghề chưa có doanh nghiệp đủ lớn để có thể cạnh tranh với các sản phẩm của các công ty liên doanh với nước ngoài. Sản phẩm của doanh nghiệp nước ngoài, liên doanh đều có đầu tư bài bản về nhận diện thương hiệu, về quảng bá sản phẩm, nhất là quảng cáo trên truyền hình... Việc này quá sức đối với "doanh nghiệp làng". Các doanh nghiệp làng nghề Trát Cầu cần sự hỗ trợ về vốn, về xây dựng thương hiệu. Mặt khác, cũng rất cần sự thay đổi tư duy của người tiêu dùng đối với sản phẩm nội địa. Ngoài thương hiệu, ô nhiễm môi trường cũng đang là vấn đề nan giải. Nghề làm chăn đệm luôn có nhiều bụi bặm, trong đó có những loại bụi công nghiệp độc hại. Việc sản xuất xen lẫn trong khu dân cư gây ảnh hưởng đến cuộc sống người dân. Hiện nay, quy hoạch cụm công nghiệp làng nghề đã được phê duyệt nhưng chưa triển khai. Nếu không có sự đầu tư đúng hướng, thì rất khó cho các doanh nghiệp tại Trát Cầu có thương hiệu riêng trên thị trường và khó thoát khỏi tình trạng "áo gấm đi đêm".
