Loại bỏ "sách rác" trong xuất bản

Có 43 nhà xuất bản (NXB) và 399 xuất bản phẩm vi phạm bị phát hiện, xử lý với hình thức đình chỉ phát hành. Số liệu này đã gióng lên những cảnh báo về tình trạng "sách rác" từ các NXB bên cạnh vấn nạn "sách lậu", in chui, vi phạm bản quyền vẫn đang tiếp tục tái diễn.

"Sách rác" cho thấy sự cẩu thả, tắc trách trong biên soạn, biên tập và duyệt của các NXB. Họ đã cung cấp những thông tin vô bổ, nhảm nhí, hình ảnh minh họa phản cảm hoặc không phù hợp nội dung, sai kiến thức, thậm chí bôi nhọ lịch sử, cổ súy lối sống tiêu cực, đi ngược lại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, tác động xấu đến người đọc.

Sai phạm có lẽ là điều khó tránh khi vẫn còn những kiểu liên kết "bán giấy phép" xuất bản, chỉ chăm chăm thu lợi bất chấp những hệ lụy với xã hội. Cũng vì thế mới có chuyện một công ty tư nhân chỉ cần đưa bản thảo đến NXB vào chiều hôm trước thì sáng hôm sau đã có giấy phép xuất bản sách,hoặc có đơn vị liên kết NXB ấn hành các tác phẩm mạo danh tên tuổi tác giả. Một dạo, dư luận bất bình với một NXB có tên tuổi khi phát hành sách cổ tích cho trẻ em, nhưng lại mắc những lỗi sơ đẳng trong biên tập, để nguyên cả đoạn văn dịch với lời văn mô tả nhục dục, khiêu dâm. Nhiều cuốn sách tham khảo cho học sinh được dịch từ các ấn phẩm nước ngoài cũng không được biên tập, chỉnh sửa cho phù hợp với giáo dục Việt Nam.

Sách có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành nhân cách, là cầu nối và nơi lưu giữ tri thức. Có những trang sách đã là hành trang theo suốt cuộc đời của nhiều người, là nguồn động viên to lớn để họ vượt qua khó khăn và cả những bi kịch cuộc sống, xây dựng nên ý chí, nghị lực. Một cuốn sách tốt không chỉ trang bị kiến thức mà còn định hướng người đọc tới những giá trị chân -thiện - mỹ, giúp họ định hình lối sống, tạo dựng những phẩm chất đạo đức, tính cách và tác động không nhỏ đến thái độ, ứng xử của họ. Ngược lại, một cuốn sách xấu có thể gây nên tác hại khôn lường với xã hội. Sách xấu, "sách rác" tràn lan sẽ dần dần làm xói mòn đạo đức, tha hóa con người.

Trong bối cảnh cả nước đang triển khai thực hiện Nghị quyết T.Ư 9 khóa XI về xây dựng văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng sự phát triển bền vững của đất nước càng đòi hỏi phát huy cao độ trách nhiệm của các cơ quan quản lý và các NXB. Với một quy trình xuất bản chặt chẽ, đúng thủ tục pháp lý, kiểm soát nội dung, làm tốt công tác xét duyệt bản thảo, biên tập, nộp lưu chiểu và phát hành, chắc chắn sẽ không để "lọt lưới" những ấn phẩm xấu và độc hại vào tay người đọc. Cần đề cao trách nhiệm và năng lực của đội ngũ biên tập viên, những người trực tiếp cho "ra lò" những cuốn sách hay, sách tốt. Các NXB phải quan tâm đào tạo, thu hút những biên tập viên giỏi, nhiều kinh nghiệm và cẩn trọng. Bên cạnh đó là trách nhiệm các cơ quan chủ quản của các NXB và Cục Xuất bản - In và Phát hành trong việc hỗ trợ kinh phí hoạt động, đào tạo đội ngũ quản lý, biên tập viên và có hướng tháo gỡ "đầu ra" cho các NXB.

Để hoạt động xuất bản - in và phát hành đi vào nền nếp, nhất là tránh sai sót, vi phạm, cần nhanh chóng khắc phục những lỗ hổng trong hành lang pháp lý về xuất bản; tăng cường thanh tra, kiểm tra nhằm kịp thời phát hiện, chấn chỉnh kịp thời.

Về lâu dài, cần có những bước đi cụ thể quy hoạch lại hoạt động xuất bản, in và phát hành, tránh tình trạng cạnh tranh lộn xộn, thiếu quản lý và lãng phí như hiện tại. Cùng với việc xử phạt nghiêm minh các vi phạm, cần có nhiều hình thức động viên và tôn vinh các đơn vị xuất bản có nhiều đầu sách tốt, định hướng người tiêu dùng - bạn đọc thông qua ngày hội đọc sách, các buổi nói chuyện, tọa đàm, hội chợ, triển lãm về sách.