Những đơn vị có sự đổi mới mạnh mẽ về sách điện tử thời gian qua phải kể tới là Alphabooks, Omega Plus. Trong tháng 3/2025, hai đơn vị này đã đưa gần 1.000 bản sách điện tử lên Google Play Books. Nền tảng này đã có mặt tại khoảng 75 quốc gia, song các đầu sách tiếng Việt lâu nay còn ít cho nên sự xuất hiện một cách phong phú trên đã tạo thành sự kiện đặc biệt với bạn đọc.
Tuy nhiên, vẫn chưa thể lạc quan hoàn toàn vào sự thay đổi này bởi vẫn tồn tại rất nhiều nguy cơ từ sách điện tử, trong đó có câu chuyện về chất lượng và bảo vệ bản quyền sách trên không gian số.
Theo đánh giá của các chuyên gia trong ngành xuất bản, có rất nhiều lý do khiến thị trường sách điện tử tại Việt Nam gặp khó khăn, trong đó nổi cộm là nhân lực còn thiếu và chưa bảo đảm chuyên môn. Bên cạnh đó, vấn đề bản quyền còn nhiều kẽ hở, trải nghiệm cho người dùng chưa thật sự hoàn hảo.
Hầu hết các đơn vị làm sách điện tử chưa xây dựng được nền tảng đồng bộ, thiếu tính năng nổi bật như khả năng đánh dấu, ghi chú khi đọc hay hỗ trợ nhiều định dạng thiết bị. Những nền tảng tiên tiến như Google Play Books giải quyết khá triệt để các trở ngại này, góp phần mở ra không gian đọc sách số hiện đại, tiện lợi. Nhưng không phải đơn vị nào cũng đủ điều kiện hợp tác và vận hành tốt.
Số đông bạn đọc tỏ ra hài lòng khi trải nghiệm trên nền tảng Google Play Books nhờ các tính năng thông minh, từ chế độ cho phép điều chỉnh ánh sáng, phông chữ, cỡ chữ… cho đến khả năng đồng bộ hóa giữa các thiết bị giúp người đọc tiếp tục từ vị trí đã dừng trên điện thoại, máy tính bảng, máy tính cá nhân. Nền tảng cũng hỗ trợ các định dạng văn bản khác nhau giúp người đọc linh hoạt hơn trong việc lựa chọn thiết bị đọc sách.
Kho sách điện tử tiếng Việt trên Google Play Books gồm những tác phẩm thuộc nhiều thể loại, chủ đề đa dạng từ lịch sử, khoa học, nghệ thuật, văn hóa Việt Nam, kinh tế học, tâm lý học đến kinh doanh và kỹ năng sống. Bạn đọc sẽ có cơ hội khám phá nhiều kiến thức bổ ích, phục vụ cho học tập, công việc, sở thích cá nhân.
Một số cuốn sách bản in truyền thống đã bán hết và chưa tái bản cũng được đưa lên nền tảng này giúp bạn đọc dễ dàng đọc được tác phẩm mình mong đợi. Ðại diện Omega Plus cho biết, một trong những động lực quan trọng để đơn vị vượt qua nhiều khó khăn, quyết định đưa sách điện tử lên nền tảng hiện đại đó là chống lại thói quen đọc sách điện tử lậu.
Ðây là một thói quen thiếu tích cực, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến các đơn vị xuất bản, phát hành mà còn gây tổn hại lớn và lâu dài đến thị trường sách. Việc bạn đọc tiếp cận với sách bản quyền giúp nâng cao nhận thức về việc bảo vệ bản quyền, thúc đẩy ngành xuất bản phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.
Bên cạnh đó, khi sách điện tử tiếng Việt phổ biến trên nền tảng lớn sẽ giúp những người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài dễ dàng tiếp cận kho sách chất lượng.
Phát triển sách điện tử là tín hiệu đáng mừng nhưng cũng không thể bỏ qua những nguy cơ và thách thức. Một trong những vấn đề lớn nhất là việc bảo vệ bản quyền. Dù các nền tảng đã cố gắng bảo vệ sách điện tử thông qua biện pháp kỹ thuật, song vẫn chưa thể hoàn toàn ngăn chặn việc sao chép, phát tán sách trái phép.
Bên cạnh đó, vấn đề kiểm soát chất lượng nội dung cũng gặp nhiều khó khăn. Các lĩnh vực như lịch sử, khoa học hay chủ đề mang tính chuyên môn cao, việc thiếu kiểm soát nội dung có thể dẫn đến sự lan tỏa của thông tin sai lệch, ảnh hưởng đến tiếp nhận của bạn đọc, gây ra hệ quả khó lường.
Ngoài ra, sự phụ thuộc vào nhiều nền tảng cũng tiềm ẩn nguy cơ về quyền sở hữu, kiểm soát dữ liệu. Nếu một ngày nền tảng thay đổi chính sách hoặc đóng cửa dịch vụ, toàn bộ kho sách của người dùng có thể chịu tổn thất.
Trước sự phát triển mang tính bước ngoặt của sách điện tử, các đơn vị xuất bản, tác giả và bạn đọc cần nhìn nhận thấu đáo tiện ích cũng như những mặt trái trong sự chuyển dịch, từ đó có những chiến lược, giải pháp phù hợp nhằm tăng hiệu quả hoạt động, giảm thiểu rủi ro. Ðặc biệt, vấn đề bảo vệ bản quyền nhằm bảo đảm bước phát triển bền vững cho ngành xuất bản cần được ưu tiên hàng đầu.
