Khuôn viên của Bảo tàng Phụ nữ những ngày cuối tuần qua được thiết kế trở thành không gian của Hà Nội nửa đầu thế kỷ 20, qua những bức tranh 3D về phố cổ cỡ lớn. Trong những bức tranh có hình ảnh những chiếc tàu điện chạy trên phố - hình ảnh thân thuộc của Hà Nội một thời. Trong không gian ấy, những điệu hát xẩm vang lên khiến người Hà Nội càng da diết hơn khi nghĩ về quá khứ. Chương trình có sự hiện diện của NSƯT Thanh Ngoan, NSƯT Thế Dân, NSƯT Hoàng Anh Tú và nghệ sĩ nhỏ tuổi Thanh Thanh Tấm trong một hoạt cảnh về một cặp vợ chồng mù từ quê lên Hà Nội kiếm sống bằng hát xẩm trên tàu điện. Có lẽ, không nhiều chương trình nghệ thuật đường phố, có không gian mở như vậy lại thu hút nhiều người nghe, giữ chân khán giả từ đầu đến cuối như chương trình này.
Hát xẩm là loại hình nghệ thuật đường phố có từ lâu đời. Nhưng chỉ riêng Hà Nội mới có xẩm tàu điện. Ðầu thế kỷ 20, Hà Nội bắt đầu có hệ thống tàu điện. Ga tàu nằm ở khu vực đường Ðinh Tiên Hoàng, từ đó tỏa đi các tuyến Cầu Giấy, Hà Ðông, chợ Mơ, chợ Bưởi... kết nối khu vực trung tâm thành phố với vùng ven đô. Những chuyến tàu điện đã trở thành "sân khấu" lý tưởng cho xẩm - một loại hình âm nhạc dân gian, thường do những người khuyết tật biểu diễn để mưu sinh. Mỗi khi đến ga tàu điện hay ngồi trên các toa tàu, hành khách lại được nghe những người nghệ sĩ cất giọng hát trầm bổng tha thiết trong tiếng nhị, tiếng phách. Xẩm tàu điện ở Hà Nội có nét riêng, sang trọng hơn, nền nã hơn, phù hợp với thị hiếu người thành phố.
Từ những năm 1980, hệ thống tàu điện ở Hà Nội dừng hoạt động, xẩm tàu điện chỉ còn trong ký ức của người Hà Nội. Nghệ sĩ Thanh Ngoan cho biết: Mặc dù không có môi trường diễn xướng như xưa, nhưng chúng ta vẫn có thể hát xẩm tàu điện. Ðây chính là mục đích của những nhà tổ chức - khơi lại một nét văn hóa đường phố Hà Nội xưa. Có lẽ bởi sự gắn bó như thế, cho nên chương trình diễn ra trong sự đón nhận nồng nhiệt của khán giả. Ðã rất lâu rồi, người Hà Nội mới được nghe những bài hát thuần chất xẩm tàu điện với: "Lỡ bước sang ngang", "Vui nhất Hà thành", "Mục hạ vô nhân", "Anh khóa", "Chân quê", "Trăng sáng vườn chè", "Lơ lửng con cá vàng"... Chương trình còn có sự xuất hiện của nghệ sĩ nhí 10 tuổi Thanh Thanh Tấm. Bác Nguyễn Thị Thủy, nhà ở phố Bạch Ðằng cho biết: "Nói đến xẩm, lại nói đến tàu điện, gia đình tôi rất háo hức đi xem. Cuối tuần, ở Hà Nội vẫn có diễn xẩm ở chợ Ðồng Xuân, nhưng xẩm tàu điện gợi nhớ lại tiếng leng keng gắn bó với rất nhiều thế hệ người Hà Nội khi xưa".
Hà Nội giờ không còn tàu điện, nhưng không có nghĩa là xẩm tàu điện không có giá trị. Chúng ta vẫn có thể khôi phục xẩm tàu điện trong một không gian phù hợp. Sự ủng hộ của khán giả, sự xuất hiện của nghệ sĩ trẻ là cơ sở để chúng ta hy vọng sự hồi sinh của loại hình hát xẩm nói chung, xẩm tàu điện nói riêng.
